«Λύση στις ακραίες καταστροφές είναι η συνεκτική κοινωνία»

ΔΗΛΩΝΕΙ ΣΤΗΝ «Ε» Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΤΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΠΑΝΟΣ ΦΙΤΣΙΛΗΣ -ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΑΝΘΕΚΤΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ -ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ ΤΟΝ ΟΔΙΚΟ ΧΑΡΤΗ «SENDAI»

Της Λένας Κισσάβου
Μπορούμε να δημιουργήσουμε ανθεκτικές πόλεις, προβλέποντας κάθε ακραίο φαινόμενο;

Ποιος μπορεί να προτείνει και να σχεδιάσει τα στοιχεία της ανθεκτικότητάς τους;
Ερωτήματα που είναι πλέον αναγκαία να απαντηθούν, όταν η κλιματική αλλαγή απειλεί την πόρτα μας, είτε αυτή λέγεται πλημύρα, είτε φωτιά, είτε ακόμη και μια απειλή πρωτόγνωρη, εκτός της γνωστής μας πραγματικότητας.
«Μιλάμε για τη δημιουργία ανθεκτικών πόλεων, αλλά πρέπει να έχουμε στον νου μας ότι δεν μπορούμε να τα ελέγχουμε όλα. Για πτώση κομήτη θα κάνουμε καταφύγια;» απαντά στην «Ε» ο καθηγητής του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Πάνος Φιτσιλής, εκ των στελεχών υλοποίησης του Προγράμματος «CRISIS» [ικανότητες στελεχών ανθεκτικών (ελαστικών) και έξυπνων πόλεων], ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα που προτείνει μια ολιστική προσέγγιση για την επαγγελματική ανάπτυξη του προσωπικού των ανθεκτικών και έξυπνων πόλεων.
«Σχεδιάζουμε την προστασία τους, για τις ήδη γνωστές απειλές.
Για τις ακραίες, η μόνη λύση είναι η κοινωνική συνοχή… Η μόνη λύση είναι να δημιουργήσουμε μια συνεκτική κοινωνία, η οποία σε καταστροφές θα γίνει ένα σώμα και ένα δυνατό δίκτυο προστασίας. Το όλοι μαζί, η άμεση ενεργοποίηση κρατικού μηχανισμού και εθελοντών, είναι ο βασικότερος λίθος για να χτίσουμε μια ανθεκτική πόλη…» δηλώνει ο κ. Πάνος Φιτσιλής.
Ζητήσαμε από τον κ. Φιτσιλή να μας εξηγήσει κατ’ αρχάς τι σημαίνει ανθεκτικότητα πόλεων και πώς μπορεί να επιτευχθεί.
Μας απαντά: «Η αστική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα μιας πόλης να αντέχει, να προσαρμόζεται και να ανακάμπτει γρήγορα σε διάφορους τύπους καταστροφών, αλλά και πιέσεων, ιδίως εκείνων που σχετίζονται με φυσικές καταστροφές, ακραία καιρικά φαινόμενα και την κλιματική αλλαγή. Οι υγειονομικές κρίσεις εμπίπτουν σε αυτόν τον ορισμό, αφού δημιουργούν ισχυρές πιέσεις στον κοινωνικό ιστό, αλλά και στα συστήματα μιας πόλης. Επομένως, η ικανότητα ενός συστήματος, μιας κοινότητας ή της κοινωνίας γενικότερα που εκτίθεται σε κινδύνους να αντιστέκεται, να απορροφά, να προσαρμόζεται, να μετασχηματίζει, να μετασχηματίζεται και να ανακάμπτει από τις επιπτώσεις μιας καταστροφής ορίζουν την έννοια της ανθεκτικότητας.
Η επίτευξη αστικής ανθεκτικότητας απαιτεί πολυετή σχεδιασμό και περιλαμβάνει ενέργειες σε πολλαπλούς άξονες: Ανθεκτικότητα υποδομών: Θα πρέπει να σχεδιάσουμε και να κατασκευάσουμε κτίρια και δημόσιες υποδομές που μπορούν να αντέξουν σεισμούς, πλημμύρες, τυφώνες ή καύσωνες. Περιβαλλοντική βιωσιμότητα, ετοιμότητα και αντιμετώπιση καταστροφών, συμμετοχή και εκπαίδευση των πολιτών και εθελοντών, οικονομική ανθεκτικότητα, διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας και δημιουργία ευέλικτων οικονομικών πολιτικών μπορούν να βοηθήσουν τις πόλεις να αντέξουν καλύτερα και να ανακάμψουν από οικονομικούς κλυδωνισμούς που μπορεί να συνοδεύουν ή να προκύπτουν από ακραία καιρικά φαινόμενα, τεχνολογία και καινοτομία: Η αξιοποίηση της τεχνολογίας για καλύτερη συλλογή, ανάλυση και διάδοση δεδομένων μπορεί να ενισχύσει σημαντικά την ικανότητα μιας πόλης να προετοιμαστεί και να ανταποκριθεί στις προκλήσεις κ.ά.».
ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
«Η εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού στη διαχείριση κρίσεων αποτελεί κρίσιμη συνιστώσα της αστικής ανθεκτικότητας» επισημαίνει ο κ. Φιτσιλής και συμπληρώνει: «Συνήθως, όμως, ο σχεδιασμός της ανθεκτικότητας σε επίπεδο πόλης είναι ανεπαρκής. Με σκοπό την άρση αυτής της αδυναμίας οι πόλεις οφείλουν να αναγνωρίζουν αυτή την ανάγκη και να προχωρήσουν σε εύρεση του αναγκαίου προσωπικού με τις αναγκαίες γνώσεις.
Η εξειδίκευση του ανθρώπινου δυναμικού στη διαχείριση κρίσεων είναι ένας εξελισσόμενος τομέας και η συνεχής βελτίωση και προσαρμογή είναι απαραίτητες για να συμβαδίζουν με τη μεταβαλλόμενη φύση των αστικών προκλήσεων.
Προσπαθώντας να καλύψει αυτό το κενό, το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας έχει σχεδιάζει μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών στον χώρο αυτόν, όπως και αντίστοιχα καινοτόμα προγράμματα κατάρτισης.
Το Πρόγραμμα «CRISIS» (Competences for Resilient Smart Cities’ Staff) είναι ένα καινοτόμο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και προτείνει μια ολιστική προσέγγιση για την επαγγελματική ανάπτυξη του προσωπικού των ανθεκτικών και έξυπνων πόλεων μέσω της ανάπτυξης ενός νέου προφίλ εργασίας για τα στελέχη αυτά, καθώς και της σχεδίασης, ανάπτυξης και προσφοράς ενός πιλοτικού εκπαιδευτικού προγράμματος για την πιστοποίηση της πρώτης ομάδας στελεχών ανθεκτικών και έξυπνων πόλεων».
ΟΙ ΕΠΤΑ ΣΤΟΧΟΙ
Στο ερώτημα «από τι καλούμαστε να προστατευτούμε σήμερα», ο κ. Φιτσιλής απαντά: «Όπως οι «πληγές του Φαραώ» ήταν πολλές, έτσι και οι σημερινές προκλήσεις είναι πολλές και ιδιαίτερα σύνθετες. Τι να προαναφέρουμε: την κλιματική αλλαγή, τις υγειονομικές κρίσεις, τη φτώχεια του τρίτου κόσμου, τη μόλυνση του φυσικού περιβάλλοντος. Μια ανθεκτική κοινωνία οφείλει να σχεδιάζει και να αντιμετωπίζει όλες αυτές τις σύγχρονες προκλήσεις.
Αλλά για να απαντήσω πιο συγκεκριμένα σε αυτή την ερώτηση, νομίζω ότι το πλαίσιο «Sendai», για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών 2015-2030, είναι αυτό που περιγράφει τις προκλήσεις με τον πιο συστηματικό τρόπο και θέτει στόχους.
Το πλαίσιο «Sendai» αποτελεί έναν παγκόσμιο οδικό χάρτη για τη μείωση του κινδύνου και των απωλειών από καταστροφές.
Θέτει επτά μετρήσιμους στόχους μέχρι το 2030: 1) Μείωση του παγκόσμιου θνησιμότητας από καταστροφές. 2) Μείωση του αριθμού των ανθρώπων που επηρεάζονται από καταστροφές.
3) Μείωση των οικονομικών απωλειών από καταστροφές σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ. 4) Μείωση της ζημιάς σε κρίσιμες υποδομές και της διατάραξης βασικών υπηρεσιών. 5) Αύξηση του αριθμού των χωρών με εθνικές και τοπικές στρατηγικές μείωσης του κινδύνου καταστροφών. 6) Ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας σε αναπτυσσόμενες χώρες για τη μείωση του κινδύνου καταστροφών και 7) Αύξηση της διαθεσιμότητας και πρόσβασης σε συστήματα προειδοποίησης πολλαπλών κινδύνων.
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι η ανθεκτικότητα είναι εξαιρετικά σύνθετη έννοια. Το θετικό είναι ότι τα ιστορικά παραδείγματα, όπως οι ζωογόνες πλημμύρες του Νείλου στην Αίγυπτο ή του Γάγγη στην Ινδία δείχνουν πώς οι κοινωνίες προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους και μετατρέπουν την απειλή σε ευκαιρία.
Και παρά το γεγονός ότι οι πλημμύρες είναι πιθανές πηγές καταστροφής, αυτές οι ίδιες είναι απαραίτητες για τη γεωργία και τη διατήρηση της ζωής. Ομοίως, η ιστορία των 10 πληγών στην αρχαία Αίγυπτο μπορεί να θεωρηθεί ως μια μεταφορά για την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα των κοινωνιών μπροστά στις προκλήσεις.
Στην ουσία, όπως οι κοινωνίες στο παρελθόν έμαθαν να προσαρμόζονται και να αξιοποιούν τις περιβαλλοντικές τους συνθήκες, έτσι και η σημερινή παγκόσμια κοινότητα καλείται να προσαρμοστεί σε ένα σύνθετο φάσμα αλληλένδετων προκλήσεων, προσπαθώντας παράλληλα να μετριάσει τους κινδύνους και να προστατεύσει τους ευάλωτους πληθυσμούς και οικοσυστήματα».