2.000 χρόνια πλημμύρες στη Λάρισα...

*Η ΠΡΩΤΗ, ΜΕ ΒΑΣΗ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ, ΚΑΤΑΓΡΑΦΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΤΡΑΒΩΝΑ ΣΤΑ «ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΑ»

Πλημμύρες στη Λάρισα… Φαινόμενο που επαναλαμβάνεται κάθε περίπου 25 χρόνια, ενώ κάθε μισό αιώνα υπάρχουν μεγάλες καταστροφές. Ενίοτε μπορεί να συμβαίνει και κάθε χρόνο όπως το 1901, 1902, 1903.

Μπορεί όλοι να αναφέρονται στην προ 140 χρόνια πλημμύρα (1883) με 20 νεκρούς, αλλά αναφορές υπάρχουν προ 2.000 χρόνων.
Οι πρώτες αναφορές για τις πλημμύρες του Πηνειού στην πεδιάδα της Θεσσαλίας εντοπίζονται στα «Γεωγραφικά» του Στράβωνα (64 π.Χ. – 24 μ.Χ.) «... ο γαρ Πηνειός, δια μέσης ρέων, και πολλούς δεχόμενος ποταμούς, υπερεκχείται πολλάκις...».
Εκεί που υπάρχουν μαρτυρίες σημαντικές είναι από την περίοδο της μέσης Τουρκοκρατίας. Σχετικά με τις πλημμύρες της Λάρισας, ο κ. Κώστας Σπανός στο βιβλίο του αναφέρει:
«1647, Δεκεμβρίου 27, έβρεξεν ένα μερόνυχτο, και ήλθεν το νερό παιάνου από την πόρτα (τα νερά ανέβηκαν πάνω από την πόρτα των σπιτιών), και επνίγησαν εις την Λάρισαν οσπήτια 1.500, και άνθρωποι από τον κρεμνησμόν των οσπητίων 800, και περισσότεροι ευρίσκονταν από κάτω στα οσπήτια πνιγμένοι». Καθώς τα σπίτια της Λάρισας ήταν χτισμένα κυρίως με πλιθιά, τα ορμητικά νερά ήταν εύκολο να τα γκρεμίσουν και να τα ισοπεδώσουν, με αποτέλεσμα τον προαναφερόμενο μεγάλο αριθμό θυμάτων της πόλης μας.
Το 1673 ο γραφέας της σχετικής ενθύμησης υπήρξε φειδωλός, καθώς κατέγραψε το γεγονός μόνο σε έναν στίχο: «αχο’γ [1673] έβρεξεν δυνατά και επνίγηκεν ο μαχαλάς του Αθανασίου». Η καταστροφή σημειώθηκε μόνο στη συνοικία του Αγίου Αθανασίου. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι η πλημμύρα δεν ήταν τόσο μεγάλη όσο η προηγούμενη.
Στο τελευταίο τέταρτο του 17ου αιώνα, σύμφωνα με τον μοναχό θυμησογράφο, σημειώθηκε η μεγαλύτερη πλημμύρα του Πηνειού: «Τω 1684 εγένετο η μεγαλειτέρα πλήμμυρα. το ύδωρ εκάλυψε πλείστον μέρος της Λαρίσης εις το Ξυλοπάζαρον. Έφθασε το ύδωρ εις ύψος δύο σχεδόν πήχεων». Τα νερά του Πηνειού υψώθηκαν 1,5 περίπου μέτρο και έφθασαν στο Ξυλοπάζαρο, δηλαδή μέχρι τη σημερινή οδό Παπαναστασίου, πάνω α ό την κεντρική Πλατεία προς το αρχαίο θέατρο.
Το 1729 η Λάρισα, αλλά και άλλες περιοχές της Θεσσαλίας υπέστησαν σημαντικές καταστροφές από τη μεγάλη πλημμύρα του Πηνειού. Τον Φεβρουάριο του 1729, προφανώς εξαιτίας της παρατεταμένης βροχόπτωσης «εκατέβασεν η Σαλαμπριά και έπνιξεν την Λάρισα». Ήταν τόσο μεγάλο το μέγεθος των νερών ώστε ο μοναχός γραφέας της ενθύμησης να αποκαλεί τις πλημμύρες «νέο κατακλυσμό του Νώε». Από το πολύ νερό πνίγηκαν οι συνοικίες Πέρα Μαχαλάς, Ιπποκράτης, Ταμπακίδων Μαχαλάς, Ταμπάκικα-Αμπελόκηποι και Αρναούτ Μαχαλάς - συνοικία Αγίου Αθανασίου, όλες δηλαδή οι συνοικίες που ήταν κοντά στον Πηνειό. Εκτός, όμως, από την Λάρισα ο Πηνειός πλημμύρισε, προξενώντας ζημίες και στα Τρίκαλα. Ο παραπόταμός του Σοφαδίτικος προξένησαν ζημίες στο χωριό Μοσχολούρι των Σοφάδων.
Το 1777 επλήγησαν τρεις συνοικίες της Λάρισας και δύο μικροί οικισμοί γύρω της. Υπήρξαν επίσης λίγα θύματα και καταστροφές σπιτιών, καθώς και σιτηρών στην πεδιάδα. «Επνίγησαν όλα τα σπίτια του Πέρα μαχαλά, τα Καλύβια όλα και η περιοχή της Αγίας Μαρίνας, το Κιόσκι όλον, και έπεσαν τουβάρια περισσά από μέρος Αρναούτ, και από Τοπέκ μαχαλά». Δηλαδή πλημμύρισαν και καταστράφηκαν οι συνοικίες της πόλης Ιπποκράτης, Αμπελόκηποι και Αγίου Αθανασίου όπου γκρεμίστηκαν οι τοίχοι πολλών σπιτιών και οι μικροί οικισμοί Κιόσκι, δυτικά του Ιπποκράτη και Καλύβια, στην περιοχή του ναού της Αγίας Μαρίνας.
Το 1805 λόγω των πολλών βροχοπτώσεων πλημμύρισε ο Πηνειός και ενώθηκε με τον Κουμέρκη παραπόταμο του Πηνειού. Μία από τις μεγαλύτερες πλημμύρες, έγινε, τον Αύγουστο του 1811. Προηγήθηκε σφοδρή βροχόπτωση η οποία διήρκησε περίπου 40 ώρες. Πλημμύρισαν οι χείμαρροι που κατέβαιναν από τη νότια πλευρά της Λάρισας και κατέκλυσαν πολλές συνοικίες της. Την πλημμύρα αυτή την αναφέρει και ο Γάλλος περιηγητής Henry Holland, ο οποίος επισκέφθηκε τη Λάρισα το 1812.
H μεγαλύτερη (;) πλημμύρα του Πηνειού για τα οποία διασώζονται στοιχεία και φωτογραφίες έγινε μεταξύ 23-28 Οκτωβρίου 1883. Στο διάστημα από τις 10-15 Οκτωβρίου 1883 (23-28 Οκτωβρίου με το νέο Ημερολόγιο) η θεομηνία που πριν λίγες μέρες είχε χτυπήσει την περιοχή του Αλμυρού, ξεσπά και στη Λάρισα κι αφήνει πίσω της 300 γκρεμισμένα σπίτια, 20 θύματα κι ανυπολόγιστες ζημιές.
Σχετικά άρθρο έγραψε χθες στην «Ε» ο ιστοριοδίφης Νίκος Παπαθεοδώρου.
ΠΗΓΕΣ: Κώστας Σπανός, Θεσσαλικές Ενθυμήσεις 1404-1881, τόμος Α: 1404-1799 , Λάρισα 2011, σ. 240 και τόμος Β: 1800-1881 , Λάρισα 2014, σ. 320, ΜΑΡΙΑ Π. ΒOYΒΟΥΣΗ : Σχεδιασμός και ανάπτυξη τουρισμού και πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, https://www.academia.edu/37595627/ΒΟΥΒΟΥΣΗ_Πλημμύρες_14 , HenryHolland (μετ. Γεώργιος Καραβίτης). Ταξίδι στη Μακεδονία και στη Θεσσαλία (1812-1813), Αθήνα (1989) σελ. 119. /Νίκος Παπαθεοδώρου: Οι κατακλυσμιαίες πλημμύρες της Λάρισας (εφημερίδα Ελευθερία)-Κυπραίου Χαρίκλεια: Μεταπτυχιακό στο ΕΚΠΑ με τίτλο «Πλημμυρικά φαινόμενα και διαχείριση κινδύνου: Πεδίο εφαρμογής Πηνειός Ποταμός και Πεδιάδα της Λάρισας».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΩΤΗΡΗΣ ΚΕΛΛΑΣ