Δεκαπενταύγουστος στο «Ορος των Κελλίων»

Πλούσιες θρησκευτικές εκδηλώσεις *Γιορτές και πανηγύρια σε χωριά της Αγιάς

Η Ιερά Μονή Παναγίας Μεταξοχωρίου

ΑΓΙΑ (Γραφείο «Ε»), Του Νίκου Γουργιώτη

Το «χαροποιόν πένθος» της Κοιμήσεως της Παναγίας, όπως χαρακτηριστικά το ονομάζει ο Φώτης Κόντογλου, ετοιμάζονται να ζήσουν και φέτος κάτοικοι και επισκέπτες της Αρχιερατικής Περιφέρειας Αγιάς. Η περιοχή με πλείστες θρησκευτικές εκδηλώσεις θα τιμήσει την πιο αγαπημένη και οικεία μορφή για τον ορθόδοξο ελληνισμό, τη Μάνα του Θεανθρώπου, αλλά και τη Μεγάλη Μάνα του κάθε ανθρώπου. Αυτή στην οποία εναποθέτουμε την πάσα ελπίδα, τα βάσανα και τους καημούς μας, τη «μεσίτρια» που μεταφέρει τα αιτήματά μας στον Μεγαλοδύναμο.
Οι νοτιοανατολικές υπώρειες του Κισσάβου και το Πολυδένδρι του Μαυροβουνίου αποτέλεσαν για τουλάχιστον έξι αιώνες κατά το παρελθόν (9ος – 14ος) μοναστικό κέντρο, γνωστό από τις γραφές ως «Όρος των Κελλίων». Πρόκειται για μια πολύ μεγάλη περιοχή, που στην κυριολεξία βρίθει κελλίων, μονυδρίων, βυζαντινών μονών και ασκητήριων συνθέτοντας ένα μοναδικό σκηνικό, γνωστό και αφομοιωμένο από τους ντόπιους, παράξενο για τους ξένους. Από ειδικούς θεωρείται ότι ο εν λόγω τόπος διαθέτει το προνόμιο να διασώζει τα περισσότερα βυζαντινά μνημεία στη Θεσσαλία, αλλά και αξιόλογα μοναστικά συγκροτήματα του 16ου αιώνα.
Το «Όρος των Κελλίων» αναφέρεται σε αγιολογικά κείμενα του 9ου αιώνα, στο έργο της Άννας Κομνηνής, στον βίο του Αγίου Χριστοδούλου και σε λατινικές πηγές μέχρι τις αρχές του 14ου αιώνα. Απ’ αυτά προκύπτει ότι ήταν σημαντικό μοναστικό κέντρο με πλήθος μοναχών και υπολογίσιμη δύναμη, που δεν επιβίωσε στη μεταβυζαντινή περίοδο. Τα ανευρεθέντα λείψανα χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 11ου αιώνα και μετά, στην εποχή του Αλεξίου Κομνηνού, ο οποίος επισκέφθηκε την περιοχή και μερίμνησε για την οργάνωσή της.
Στην Αρχιερατική Περιφέρεια Αγιάς υπάρχουν πάρα πολλοί ναοί αφιερωμένοι στην Παναγιά και αυτές τις ημέρες θα μπορούσε να πει κανείς ότι πανηγυρίζει όλη η περιοχή.
Στην Αγιά, στην ομώνυμη συνοικία της Παναγίας, υπάρχει ναός Τρίκλιτης Βασιλικής, μάλλον του 16ου αιώνα, που αποτελεί κόσμημα για την κωμόπολη με αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά του το κωδωνοστάσιο και την κυματοειδή απόληξη της στέγης στην νότια πλευρά του. Ο ναός αυτός, σε χειρόγραφο του 1783 που σώζεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη, χαρακτηρίζεται ως «μιτόχη πολιδενδρίτικου», κάτι που σημαίνει ότι ίσως αποτελούσε μετόχι της μονής της Παναγίας Πολυδενδρίου. Εδώ θα λειτουργήσει στον μέγα πανηγυρικό εσπερινό και στην πανηγυρική θεία λειτουργία ο αρχιερατικός επίτροπος Περιφέρειας Αγιάς, πρωτοπρεσβύτερος π. Αθανάσιος Μακρής.
Λίγο έξω από την Αγιά, μόλις τέσσερα χιλιόμετρα από το κέντρο της κωμόπολης, στον δρόμο προς τη Μελιβοία, συναντά κανείς την ιστορική Ιερά Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, χτισμένη τον 13ο αιώνα, όμορφα τοποθετημένη σ’ ένα μοναδικό καταπράσινο ησυχαστικό τοπίο, γεμάτο από βελανιδιές, μηλιές, κερασιές, καστανιές και καρυδιές, απ’ όπου κανείς μπορεί να αντικρίζει ένα τμήμα της θάλασσας του Αγιοκάμπου, το Μαυροβούνι και μέρος του Δώτιου Πεδίου. Το καθολικό της μονής είναι αφιερωμένο στα Εισόδια της Θεοτόκου. Πανηγυρίζει στις 27 Ιουλίου και στις 21 Νοεμβρίου. Tο βράδυ της Δευτέρας, στις 8:00, θα τελεσθεί από τους μοναχούς ιερά αγρυπνία με λιτανεία της ιεράς εικόνας της Παναγίας Κλαδιωτίσσης.
Στο γραφικό Μεταξοχώρι, δίπλα στο αρχοντικό των Φαβρ, στην είσοδο του χωριού από την πλευρά των Νερομύλων, έχουμε την Ιερά Μονή των Εισοδίων της Θεοτόκου. Ελάχιστα τμήματα των κελιών σώζονται. Ο ναός είναι παλιός, τοιχογραφημένος το 1797 από τον ιερομόναχο Κωνσταντίνο (Σελιτσανιώτη) και το τέμπλο του έργο ντόπιων ξυλογλυπτών κατά το 1794, του Κωνσταντή και του Δημήτρη από το Μεγαλόβρυσο. Δυστυχώς, παλιότερα η μονή υπέστη μεγάλη επιδρομή ιερόσυλων. Ό,τι μπορούσαν να αποσπάσουν κι ό,τι σημαντικό από εικόνες υπήρχε εκλάπησαν. Βρέθηκε στο εξωτερικό ένα μέρος των εικόνων, αλλά ακόμη δεν επανήλθαν στη βάση τους. Το μοναστήρι στην αρχική του μορφή περιβαλλόταν από κτίρια κάθε είδους με ισόγειο και όροφο. Υπήρχαν κελιά, ηγουμενείο, αποθηκευτικοί χώροι, μαγειρείο, φούρνος, εργαστήρια και στις τέσσερις γωνίες πύργοι για την άμυνα των μοναχών. Ο ναός βρίσκεται αρκετά χαμηλότερα από την επιφάνεια του εδάφους. Στη μονή αυτή μόνασαν και ηγουμένευσαν ο Αγιώτης ιερομόναχος Ανατόλιος και ο Μεταξοχωρίτης ηγούμενος Ιερόθεος, ο κατόπιν, δηλαδή, επίσκοπος Γαρδικίου και Θαυμακού, δωρεά του οποίου αποτελεί το παλιό Παρθεναγωγείο του χωριού (σημερινό Πολιτιστικό Κέντρο). Τον εσπερινό και τη θεία λειτουργία θα τελέσει εδώ ο π. Ιωάννης Ολαέρου.
Στο Μεγαλόβρυσο, έχουμε την Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που ανάγεται στο 13ο αιώνα, βρίσκεται στην είσοδο του χωριού και σ’ αυτή τον εσπερινό (7:30 μ.μ.) και τη θεία λειτουργία (7:30 π.μ.) θα τελέσει ο αρχιμανδρίτης π. Αθανάσιος Παραβάντσος. Η μονή θα παραμείνει ανοικτή μέχρι τη δύση του ηλίου για τους ευλαβείς προσκυνητές. Είναι ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μοναστήρια της Αγιάς. Το καθολικό είναι ένας τρίκλιτος ναός με υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος, που διατηρεί στο ιερό εξωτερικά την πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία του 13ου αιώνα. Ο ναός είναι κατάγραφος με τοιχογραφίες του 1639. Στο Μεγαλόβρυσο θα λειτουργήσει και ο Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου, όπου εσπερινό και θεία λειτουργία θα τελέσει ο ιερέας π. Θεόδωρος Κάμπερ.
Στο 5ο χιλιόμετρο του δρόμου Αγιάς – Λάρισας, στο Γερακάρι, όπου θα λειτουργήσει ο π. Παναγιώτης Τσιλιμίγκας στον εσπερινό και στη θεία λειτουργία, υπάρχει ο Ιερός Ναός της Ευαγγελίστριας, στον οποίο φυλάσσεται εικόνα της Παναγίας, που βρέθηκε με θαυμαστό τρόπο στον τόπο όπου σήμερα υψώνεται ο ναός.
Στον Αετόλοφο, η εκκλησία μεταβυζαντινή Τρίκλιτης Βασιλικής με πεσσοστοιχίες είναι χτισμένη σε θεμέλια άλλου ναού παλαιοχριστιανικού ή βυζαντινού, που χρονολογείται στο πρώτο μισό του 11ου αιώνα. Σ’ αυτήν υπάρχουν δημιουργήματα των ζωγράφων της περιοχής σχεδόν ανέπαφα. Όλος ο ναός είναι αγιογραφημένος. Οι τοιχογραφίες είναι του 19ου αιώνα (1820 – 1859). Έχει ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο του 17ου αιώνα αριστουργηματικής τέχνης. Το επισκοπικό σύνθρονο, που σώζεται στο ιερό, οδήγησε στην ταύτισή του με τον επισκοπικό ναό Βεσαίνης, που αναφέρεται σε επιγραφή του 11ου αιώνα. Τον εσπερινό και τη θεία λειτουργία θα τελέσει εδώ ο π. Γεράσιμος Νταφούλης. Οι Δεσιανιώτες, που οι περισσότεροι είναι πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας, τιμούν την Παναγία τους και παλιότερα γλεντούσαν ομαδικά στα «Κιούγκια», μια εξοχική περιοχή με πλούσια βλάστηση και πολλά νερά. Φέτος, το βράδυ της Δευτέρας, η τοπική ποδοσφαιρική ομάδα «Αετός» θα διοργανώσει χοροεσπερίδα, στο προαύλιο του σχολείου, με τους Βίκυ Νάσιου, Κώστα Τσιούρη, Χρήστο Φρουξυλιά και Μιχάλη Παράσχο.
Στο Βαθύρεμα, υπάρχει ο βυζαντινός Ναός της Παναγίας, χτισμένος σε γραφικότατη περιοχή, με νάρθηκα του 10ου αιώνα, ήκμασε τον 17ο αιώνα και αποτελεί δείγμα εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής της περιοχής με αψίδα. Είναι ο παλιότερος ναός της περιοχής Αγιάς. Εορτάζει στα εννιάμερα, στις 23 Αυγούστου. Εσπερινό και θεία λειτουργία θα τελέσει ο π. Ραφαήλ Χίνρικους.
Στην ορεινή Ανατολή, ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο οποίος είναι χτισμένος στα θεμέλια παλαιότερου ναού, γιορτάζει ταυτόχρονα με το καθιερωμένο ετήσιο αντάμωμα των απανταχού Σελιτσανιωτών. Το κτίσμα είναι μεταβυζαντινό και, σύμφωνα με την επιγραφή που βρέθηκε, τοποθετείται στα 1773, περίοδο του επισκόπου Δημητριάδος Ιακώβου. Εδώ, ο πρωτοπρεσβύτερος π. Ρίζος Κομήτσας θα τελέσει τον μέγα πανηγυρικό εσπερινό και την πανηγυρική θεία λειτουργία. Το βράδυ της Δευτέρας θα στηθεί στην πλατεία το καθιερωμένο γλέντι. Την Τρίτη, μετά την πανηγυρική θεία λειτουργία, θα μοιραστεί στους πιστούς το παραδοσιακό σιτάρι. Κατόπιν, στην πλατεία, θα πραγματοποιηθεί γλέντι με γενικό χορό. Τις εκδηλώσεις του διημέρου θα πλαισιώσει παραδοσιακή ορχήστρα των Κώστα Δεδούση και Χρήστου Αγριόδημου.
Στο πανέμορφο και καταπράσινο Πολυδένδρι, σε μια γραφική τοποθεσία στο ανατολικό μέρος του Μαυροβουνίου, έχουμε δύο ναούς. Το καθολικό της Ιεράς Μονής της Παναγίας, που ανήκει στο δεύτερο μισό του 16ου αιώνα και διαθέτει θαυμάσιες τοιχογραφίες των ιδίων χρόνων, και τον Ιερό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μετόχι μάλλον της μονής της Παναγίας, χτισμένο το 1568, όπως αναφέρει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα που βρέθηκε στην κόγχη του Ιερού Βήματος, όπου θα τελέσει τον μέγα πανηγυρικό εσπερινό και την πανηγυρική θεία λειτουργία ο π. Ιωάννης Ντολμώφ.
Ανεβαίνοντας στις πλαγιές του Πολυδενδρίου με τις αλλεπάλληλες εναλλαγές τοπίων και με φόντο την απέραντη πεδιάδα και τη λίμνη Κάρλα, μέσα από μια θαυμάσια ορεινή διαδρομή, φθάνουμε στην Έλαφο. Τρία χιλιόμετρα έξω από το χωριό, πανηγυρίζει η Ιερά Μονή της Παναγίας Καμπάνας, ναός των μέσων του 19ου αιώνα, στη θέση του παλαιότερου που κάηκε. Εδώ, θα τελέσει τον μέγα πανηγυρικό εσπερινό και την πανηγυρική θεία λειτουργία ο π. Ιωάννης Βαλοκεσαρλής. Μετά τη θεία λειτουργία θα μοιραστεί στους εκκλησιαζόμενους το παραδοσιακό φαγητό πλιγούρι με γίδα βραστή, το οποίο φτιάχνεται αποβραδίς σε μεγάλα καζάνια, που στήνονται έξω από την εκκλησία.
Στο Καστρί γιορτάζει το παρεκκλήσι της Ζωοδόχου Πηγής στο κέντρο του χωριού. Εδώ, θα τελέσει τον εσπερινό μετά αρτοκλασίας, θείου κηρύγματος και λιτάνευσης της ιεράς εικόνας, όπως και τη θεία λειτουργία, ο αρχιμανδρίτης π. Βαρνάβας Σαράτσης.
Στην Άνω Αμυγδαλή, στη θέση «Παναγιά», βρίσκεται η Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου, μονή του 9ου αιώνα, όπου θα τελέσει τον εσπερινό και τη θεία λειτουργία ο π. Κωνσταντίνος Σαμαράς.
Στη Μελιβοία, έχουμε τον μεταβυζαντινό Τρίκλιτης Βασιλικής Ιερό Ναό της Παναγίας, που χρονολογείται στις αρχές του 19ου αιώνα, ναός που ήταν για πολλά χρόνια μητροπολιτικός για το χωριό και στον οποίο θα τελέσει τον εσπερινό και τη θεία λειτουργία ο π. Κωνσταντίνος Μπριάζας. Επίσης, έχουμε την Παναγία της Μαλάτης, που πήρε το όνομα από την ομώνυμη αγροτική περιοχή, κτίσμα του 18ου αιώνα, και την Παναγία Πλατσούκα που γιορτάζει της Ζωοδόχου Πηγής.
Στην Άνω Σωτηρίτσα υπάρχει ο Ιερός Ναός Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου θα τελέσει τον εσπερινό και τη θεία λειτουργία ο αρχιμανδρίτης π. Ρωμανός Ζέρβας.
Στη Βελίκα πανηγυρίζει στις 23 Αυγούστου το μικρό εκκλησάκι της Παναγίας, βυζαντινός ναΐσκος, ένα αληθινό αριστούργημα αρχιτεκτονικής του 12ου αιώνα με αέτωμα, περίτεχνη τοιχοδομία και κεραμοπλαστική διακόσμηση. Οι κάτοικοι της περιοχής το ξέρουν σαν η Παναγία του Λούπου, γιατί την ίδια μέρα που γιορτάζει (23 Αυγούστου) γιορτάζει και ο Άγιος Λούπος. Αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του είναι και η πολύ χαμηλή πόρτα εισόδου που αναγκάζει τους πιστούς να σκύψουν ευλαβικά κατά την είσοδό τους στον ναό.
Στην Κουτσουπιά βρίσκεται ο Ιερός Ναός της Οσίας Ειρήνης Χρυσοβαλάντου και Κοιμήσεως της Θεοτόκου, όπου θα τελέσει την πανηγυρική θεία λειτουργία ο π. Βασίλειος Καραγεώργος.
Επίσης, προς τιμήν της Παναγίας θα λειτουργήσουν ο Ιερός Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στη Βελίκα (εσπερινός και θεία λειτουργία) με τον π. Νικόλαο Κομνηνό, ο Ιερός Ναός Αγίας Άννας στον Αγιόκαμπο (θεία λειτουργία) με τον π. Λάμπρο Πολυγένη, ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου στην Ποταμιά (εσπερινός και θεία λειτουργία) με τον π. Ευριπίδη Τσαπαρέγκα, ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου στη Μαρμαρίνη (εσπερινός και θεία λειτουργία) με τον π. Βασίλειο Χαλιάσα, ο Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου στην Ανάβρα (εσπερινός και θεία λειτουργία) με τον π. Νικόλαο Κιούση, ο Ιερός Ναός Αγίου Αθανασίου στη Δήμητρα (θεία λειτουργία) με τον π. Ιωάννη.
Οι εσπερινοί θα ξεκινήσουν στις 7:30 το απόγευμα της Δευτέρας και οι θείες λειτουργίες στις 7:30 το πρωί της Τρίτης.