Προς κατεδάφιση ο παλαιός Ι.Ν. του Αγίου Αθανασίου Λάρισας

Η ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΛΑΡΙΣΑΣ ΘΑ ΜΕΤΑΦΕΡΕΙ ΤΗΝ ΑΓΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ ΚΑΙ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥ «ΦΥΤΟΥ» ΘΑ ΤΟΠΟΘΕΤΗΘΕΙ ΦΙΑΛΗ ΑΓΙΑΣΜΟΥ

Της Νατάσας Πολυγένη
Φωτ: Β. Ντάμπλης
Ετοιμόρροπος από καιρό… η φθορά του χρόνου ανελέητη… Ο παλιός Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου Λάρισας σε λίγες εβδομάδες θα μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, αφού οι μπουλντόζες που θα τον κατεδαφίσουν θα πιάσουν δουλειά. Δεν πρόκειται για μια ξαφνική απόφαση, αλλά για πάγιο αίτημα ετών, αφού

πλέον η κακή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει εγκυμονεί και κινδύνους. Μετά και τον σεισμό του Μαρτίου του 2021 η κατάσταση επιδεινώθηκε ακόμη περισσότερο. Η σκεπή καταρρέει, οι τοίχοι μισογκρεμισμένοι, οι κολόνες στο εσωτερικό του ναού έτοιμες να γίνουν θρύψαλα. Περιφραγμένος πρόχειρα με μια απαγορευτική κορδέλα, αλλά με τα παράθυρα και τις πόρτες να χάσκουν ορθάνοιχτα. Ακόμη και σε αυτή την κακή κατάσταση πολλοί κάτοικοι της συνοικίας, αλλά και περαστικοί θα κοντοσταθούν να ρίξουν μια ματιά, να βγάλουν μια φωτογραφία, την τελευταία, να έχουν να θυμούνται. Κάποιοι ίσως ακόμη πιο «περίεργοι» βρήκαν ευκαιρία να κάνουν βανδαλισμούς, να γράψουν συνθήματα ακόμη και μέσα στο εσωτερικό του ναού, παραβλέποντας οποιοδήποτε κίνδυνο. Όπως και να έχει, ένα μνημείο πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς του οποίου ευτυχώς το μεγαλύτερο μέρος των κειμήλιων του και οι εικόνες έχουν διασωθεί, σε λίγες εβδομάδες από σήμερα θα αποτελεί παρελθόν. Η μνήμη του όμως θα παραμείνει ζωντανή, καθώς ήδη ο Δήμος Λαρισαίων σε στενή συνεργασία με την Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης, έχουν κάνει τις απαραίτητες ενέργειες για να μην χαθεί η Αγία Τράπεζα του Ιερού Ναού. Σύμφωνα με τον π. Ιγνάτιο Μουρτζανό, η Αγία Τράπεζα θα μεταφερθεί και στον χώρο του «Φυτού» της Αγίας Τραπέζης (έτσι ονομάζεται η οπή στο κέντρο της Αγίας Τράπεζας, φυτεύονται πάντοτε μαρτυρικά Ιερά λείψανα Αγίων που μαρτύρησαν) θα τοποθετηθεί-κατασκευαστεί μια φιάλη αγιασμού όπου θα τελούνται θρησκευτικές λειτουργίες.
Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ
Σύμφωνα με τον ιστοριοδίφη της Λάρισας Νικόλαο Παπαθεοδώρου, η πρώτη αναφορά για το παρεκκλήσι του Αγίου Αθανασίου στον Αρναούτ μαχαλά είναι το 1826 στον κώδικα του Αγ. Αχιλλίου. Το 1855 οι κάτοικοι των συνοικιών Αρναούτ και Σαρασλάρ υπέγραψαν πληρεξούσιο για την κατασκευή του ναού της συνοικίας, τον Άγιο Αθανάσιο. Το έγγραφο αυτό έχει διασωθεί.
Συντάχθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1855 με την εποπτεία του μητροπολίτη Λαρίσης Στεφάνου και το υπέγραψαν «όλοι οι Μαχαλιώτες» κάτοικοι, με πρώτους τους ιερείς του Αρναούτ μαχαλά. Με το πληρεξούσιο αυτό συνεστήθη ερανική επιτροπή αποτελούμενη από ευυπόληπτα μέλη της συνοικίας, τα οποία θα φρόντιζαν για την είσπραξη των εισφορών μέχρι την αποπεράτωσή του.
Η ολοκλήρωση του ναού άργησε. Τα εγκαίνια του Αγίου Αθανασίου έγιναν το 1869 και πρώτοι επίτροποι του ναού αναφέρονται ότι ήταν οι Γεώργιος Φαρμακίδης, Κωνσταντίνος Σηλυβρίδης Αριστ. Χατζημέμος, Παναγιώτης Κουκουτάρας και Γεώργιος Κόμης.
Το 1925-26, προφανώς επειδή ο ναός ήταν απλός στην κατασκευή και ανεπαρκής στο μέγεθος ώστε να εξυπηρετεί τις αυξανόμενες ανάγκες της ενορίας, «ανακαινίσθηκε εκ βάθρων» στο ίδιο σημείο όπου βρισκόταν ο παλαιός. Ο Επαμεινώνδας Φαρμακίδης στο βιβλίο του «Λάρισα» που εκδόθηκε το 1926, την περίοδο όπου κτιζόταν ο ναός του Αγίου Αθανασίου, γράφει: «…ανοικοδομούμενον δε ήδη του Ναού τούτου εκ θεμελίων». Από επιστολικό δελτάριο του Κουρτίδη, που αναφέραμε, και το οποίο χρονολογικά τοποθετείται περί το 1935, διαπιστώνουμε ότι ο ναός αυτός ακολουθεί αρχιτεκτονικά τον ρυθμό σταυροειδούς βασιλικής με ψηλό τρούλο, ο οποίος φέρει οκτώ μεγάλα τοξωτά παράθυρα. Δυτικά εμφανίζει μεγάλες ομοιότητες με τον προπολεμικό ναό του Αγίου Αχιλλίου που είχε εγκαινιασθεί το 1907, με τη διαφορά ότι έχει μικρότερες διαστάσεις και φέρει ένα μόνον κωδωνοστάσιο, το βόρειο. Στην ανατολική πλευρά ο ναός του 1926 είχε τρεις κόγχες, εκ των οποίων η κεντρική ήταν μεγαλύτερη. Γενικά ήταν ένας μεγαλοπρεπής ναός τόσο εξωτερικά όσο και εσωτερικά. Δυστυχώς η ζωή του ναού αυτού υπήρξε σύντομη, μόνον 15 χρόνια, αφού την 1η Μαρτίου 1941 καταστράφηκε σοβαρά από τον σεισμό και κρίθηκε κατεδαφιστέος, χωρίς όμως μέχρι το 1946 τουλάχιστον να έχει ακόμα κατεδαφισθεί. Αφού ακολούθησε μια μακροχρόνια προσωρινή στέγαση του ναού σε κατάλληλα διαμορφωμένο οίκημα που βρισκόταν στον προαύλειο χώρο, στις 3 Μαρτίου 1987 έγιναν τα εγκαίνια του σημερινού ναού.
ΤΑ ΚΕΙΜΗΛΙΑ
Σε εκδήλωση που είχε πραγματοποιηθεί το 2017 στο Δημοτικό Ωδείο της Λάρισας η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων κ. Σταυρούλα Σδρόλια και η αρχαιολόγος κ. Αγγελική Ασημακοπούλου, αναφέρθηκαν λεπτομερώς στις εικόνες του ναού του Αγίου Αθανασίου Λάρισας. Όπως τόνισαν τότε οι ομιλήτριες, οι παλιές εικόνες που σώθηκαν στον ναό είναι πολλές, πάνω από 80, ενώ πριν από είκοσι περίπου χρόνια κατέγραψε τα κειμήλια του ναού ο κ. Θεόδωρος Παλιούγκας. «Για την ανέγερση του ναού του Αγίου Αθανασίου πληροφορίες δίνονται από την παλιά εικόνα της Κοίμησης της Θεοτόκου, η οποία βρισκόταν τοποθετημένη στο δυτικό τοίχο, πάνω από την είσοδο. Κτήτορας της μεγάλης αυτής εικόνας υπήρξε ο Βασίλειος Βακάλης με τη σύζυγό του Μαρία. Την ίδια χρονιά, το 1869, φιλοτεχνήθηκαν οι εικόνες του τέμπλου, όπως μαρτυρούν οι επιγραφές που τις συνοδεύουν. Σώζονται επτά δεσποτικές εικόνες και δεκαπέντε εικόνες Δωδεκαόρτου και φαίνεται ότι δύο ήταν οι σειρές εικόνων του τέμπλου. Οι δεσποτικές εικόνες έχουν ύψος 1μ. και πλάτος 65-72 εκ. Οι εικόνες που σώζονται είναι του Χριστού, της Παναγίας που φέρει την επιγραφή «Η Ελεούσα», του Αγίου Αθανασίου , του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, του Αγίου Νικολάου με τον Άγιο Στυλιανό, των Τριών Ιεραρχών, της Ζωοδόχου Πηγής και ακολουθούν οι εικόνες του Δωδεκαόρτου» . Επίσης σώζονται και φορητές του 19ου αιώνα, αλλά και ορισμένες παλαιότερων εποχών.