Αναστατική έκδοση με αφορμή τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922-2022) της απογραφής των προσφύγων στην Ελλάδα το 1923, με στοιχεία και από την απογραφή του 1928, παρουσίασε η Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) και είναι διαθέσιμη και ηλεκτρονικά στην ιστοσελίδα της: www.statistics.gr
Εξ αυτής εξάγουμε σημαντικά στοιχεία για τους πρόσφυγες που κατέληξαν στη Θεσσαλία, στον Νομό Λάρισας και στην Επαρχία Αγιάς.
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.
Η απογραφή προσφύγων του 1923
Το πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου του 1923, με συνεργασία των Υπουργείων Εσωτερικών, Εθνικής Οικονομίας, Υγιεινής, Πρόνοιας και Αντιλήψεως, διενεργήθηκε απογραφή των προσφύγων που ήρθαν στη χώρα από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη. Η απογραφή ήταν προαιρετική και διενεργήθηκε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, αλλά πριν την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Τα αποτελέσματά της (αριθμός απογραφόμενων προσφύγων κατά διοικητικές περιφέρειες και οικισμούς με διάκριση κατά φύλο) δημοσιεύθηκαν στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως της 22ας Οκτωβρίου 1923, χωρίς, όμως, τα υπόλοιπα δημογραφικά χαρακτηριστικά που είχαν ζητηθεί.
Το σύνολο των προσφύγων που απογράφηκαν ήταν 786.431 (βλ. πίνακας 2), εκ των οποίων 351.313 άντρες και 435.118 γυναίκες. Ο μεγαλύτερος αριθμός προσφύγων απογράφηκε στη Γενική Διοίκηση Θεσσαλονίκης (162.418) και στο γεωγραφικό διαμέρισμα Στερεάς Ελλάδας και Εύβοιας (158.076).
Η απογραφή του 1928 και οι πρόσφυγες
Πληρέστερα στοιχεία για τον αριθμό, την ένταξη και εγκατάσταση των προσφύγων έχουμε με την απογραφή που διενεργήθηκε στις 15 και 16 Μαΐου 1928. Στο ενδιάμεσο, με το Ν.Δ. της 31ης Μαρτίου 1925 «Περί οργανώσεως Γ.Σ.Υ.Ε.», (ΦΕΚ 82/31.03.1925) ιδρύθηκε ως αυτοτελής Αρχή, αντί των διασκορπισμένων σε διάφορα Υπουργεία στατιστικών υπηρεσιών, η Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος που, μεταξύ άλλων, είχε την ευθύνη διεξαγωγής των απογραφών στην Ελλάδα. Η Υπηρεσία εντάχθηκε στο Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και συγκέντρωσε όλες τις κρατικές στατιστικές, ώστε να επιτευχθεί η προώθηση και αποτελεσματικότερη απόδοση του στατιστικού έργου, η ομοιομορφία στη μεθοδολογία και η εξειδίκευση του προσωπικού, η αποφυγή της εκτέλεσης των ίδιων στατιστικών εργασιών από διαφορετικές δημόσιες υπηρεσίες και η εξοικονόμηση δαπανών. Συνεκτιμώντας την ολοκλήρωση της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, τα στοιχεία αναφορικά με τους πρόσφυγες είναι πιο αντιπροσωπευτικά και πλήρη σε σχέση με την απογραφή προσφύγων του 1923 (βλ. πίνακας 3).
Το σύνολο των προσφύγων που απογράφηκαν ήταν 1.069.957 και αποτελούσαν το 17,2% του πληθυσμού της χώρας. Οι περισσότεροι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Μακεδονίας (538.595) και στη Στερεά Ελλάδα και Εύβοια (283.710), ενώ, ως ποσοστό επί του πληθυσμού, η Μακεδονία ήταν πάλι πρώτη με το 38,1% και η Δυτική Θράκη δεύτερη με 31,8% των κατοίκων τους να είναι πρόσφυγες.
Ταυτόχρονα, στην απογραφή του 1928, ήταν δυνατός ο εντοπισμός των προσφύγων που εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, καθώς και οι περιοχές προέλευσής τους (βλ πίνακας 4).
Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο τόπος γέννησης του πληθυσμού της Ελλάδας μιας και το 19% περίπου των κατοίκων της δεν είχε γεννηθεί εντός των συνόρων της το 1928 (βλ. πίνακας 5).
Η απογραφή προσφύγων του 1923 στην Επαρχία Αγιάς
Από την ενεργηθείσα τον Απρίλιο του 1923 απογραφή στην Επαρχία Αγιάς βλέπουμε ότι η περιοχή δέχθηκε 386 πρόσφυγες. Τους περισσότερους δέχθηκαν η Αγιά (177) και το Μεταξοχώρι (148). Ο Αετόλοφος 12, η Ανάβρα 8, το Καστρί 7, το Κεραμίδι 2, η Μαρμαρίνη 11, η Μελίβοια 3, η Σκήτη 2, το Σκλήθρο 6, το Στόμιο 2 και η Δήμητρα 8. Επίσης, να σημειώσουμε ότι δέχθηκε και το Ομόλιο 13 πρόσφυγες που εμπεριέχεται στην κατάσταση της Επαρχίας Λάρισας, αλλά σήμερα ανήκει στον Δήμο Αγιάς.
