Του Δημήτρη Βάλλα
Το αυθεντικό κείμενο της ιδρυτικής διακήρυξης του ΠΑΣΟΚ που παρουσιάστηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου στις 3 Σεπτεμβρίου του 1974 και που λίγη ως καθόλου σχέση έχει με το σημερινό ΠΑΣΟΚ του Μνημονίου.
Πρόκειται για την ιδρυτική διακήρυξη του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος. Παρουσιάστηκε στις 3 Σεπτεμβρίου 1974 από την ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ Ανδρέα Παπανδρέου σε κεντρικό ξενοδοχείο των Αθηνών παρουσία πολλών στελεχών του ΠΑΚ και του αντιδικτατορικού αγώνα και αργότερα κομματικών στελεχών και υπουργών του κινήματος.
Σήμερα, 40 χρόνια μετά, το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται στα όρια της κοινοβουλευτικής του επιβίωσης, διασπασμένο αλλά ακόμη στην εξουσία, σε δικομματική κυβέρνηση συνεργασίας με τη Νέα Δημοκρατία, την παραδοσιακή αντίπαλη δύναμη τα χρόνια του δικομματισμού....
Για την επέτειο της 3 Σεπτεμβρίου μετά από 40 χρόνια μιλούν σήμερα στην «Ε» δύο νέα παιδιά μέλη του ΠΑΣΟΚ που στελεχώνουν τα ανώτερα όργανα του κόμματος:
Ο γραμματέας της Ν.Ε. του ΠΑΣΟΚ κ. Γιώργος Βάλαρης που εκείνη την εποχή ήταν δεν ήταν 2 ετών και το μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και δικηγόρος κ. Θωμάς Παπαλιάγκας που τότε δεν είχε καν γεννηθεί!
Ενδιαφέρουσες οι απόψεις δύο νέων ανθρώπων και ο καθείς από τη σκοπιά του επιλέγει.
Ο πρώτος με λιτό και δωρικό λόγο, και ο δεύτερος, ίσως και λόγω επαγγέλματος, με αναλυτική σκέψη και ευρύτερο προβληματισμό...
Η παρακαταθήκη ακόμα εμπνέει
«Το ΠΑΣΟΚ, θα μας πει ο κ. Βάλαρης, γιορτάζει σήμερα τα σαράντα χρόνια από την ίδρυσή του και τη διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη. Ένα κείμενο πάντα επίκαιρο και οραματικό που αναδεικνύει το μέγεθος της προσωπικότητας του ηγέτη και ιδρυτή του Ανδρέα Παπανδρέου.
Η παρακαταθήκη του εμπνέει ακόμα και σήμερα τον ελληνικό λαό για εθνική και λαϊκή κυριαρχία. Αξιολογώντας λοιπόν την προσφορά του Κινήματος στην ιστορία του τόπου καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι το ΠΑΣΟΚ αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση της χώρας σε δύσκολες εποχές, λειτούργησε πάντα με γνώμονα το συμφέρον του ελληνικού λαού, χωρίς να υπολογίζει το πολιτικό κόστος, και δίνοντας τη μεγάλη μάχη όπου χρειαζόταν, ακόμα και μόνο του απέναντι στον λαϊκισμό και τα εύκολα λόγια...».
Ωρίμανση ή εξαφάνιση;
Πιο σύνθετος στον λόγο του ο κ. Παπαλιάγκας θα θέσει ερωτήματα και προβληματισμούς:
«Σαράντα χρόνια βίου του μεγαλύτερου κεντροαριστερού κινήματος που έχει γεννηθεί στην ελληνική πολιτική ιστορία. Η αρχή του τέλους ή το τέλος μίας αρχής; Θα διερωτηθη το μέλος της Κ.Ε. του ΠΑΣΟΚ και συνεχίζει... Ήρθε η ώρα της μετεξέλιξης, της ωρίμανσης ή της εξαφάνισης; Ήρθε η ώρα της αποκάλυψης της μιαρής αλήθειας ή του μηδενισμού κάθε θετικής προσφοράς της κεντροαριστεράς στη χώρα; Το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε ως κίνημα αριστερό, ως κίνημα απελευθερωτικό, ως κίνημα πατριωτικό, ως κίνημα των μη προνομιούχων. Και εξελίχθηκε σε κυβερνητικό κόμμα που εξέφραζε σε πολλές περιπτώσεις το κοινωνικό αίτημα για αλλαγή, για εκδημοκρατισμό, για αναδιανομή του πλούτου αρχικά και στη συνέχεια το κοινωνικό αίτημα για μία Ελλάδα ευρωπαϊκή, για μία Ελλάδα σύγχρονη, για έναν ευρύτερο εκσυγχρονισμό της κοινωνίας. Έπειτα ήρθε στη δυσάρεστη θέση να «μαζέψει τα απόνερα» της μεταπολίτευσης και να ασκήσει πολιτικές άκρως αντιδραστικές και επιβεβλημένες έξωθεν. Στον ιστορικό του μέλλοντος ανήκει η απόδοση ευθυνών αλλά και ευσήμων για τη σαραντάχρονη αυτή πολιτική πορεία.
Όμως θεμελιώδεις ιστορικά επιλογές της χώρας έγιναν από τις προοδευτικές κυβερνήσεις, οι οποίες έκαναν τομές τόσο στην αναδιανομή του πλούτου όσο και στο κράτος πρόνοιας. Επίσης, δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς τη μεγάλη εθνική επιτυχία της εισόδου της χώρας στην Ευρωζώνη, όσο και αν προσπαθούν πολλοί να την αμαυρώσουν επικαλούμενοι δήθεν πλαστά στοιχεία, τα οποία στο τέλος επιβεβαίωσαν και οι ίδιες οι αρχές της Ε.Ε. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν σοβαρές αιτιάσεις, όπως ότι δημιούργησε ένα κομματοκεντρικό κράτος, ότι προσέλαβε πολλούς δημοσίους υπαλλήλους, ότι ανέχθηκε τον κακώς νοούμενο συνδικαλισμό και ότι η διαφθορά επεκτάθηκε σε μεγάλο βαθμό.
Μετά την επικράτηση παγκοσμίως της οικονομίας επί της πολιτικής, για την ακρίβεια την ήττα της πολιτικής από την οικονομία, όταν το παραδοσιακό πλέον προτσές, όπως το ακτινογράφησε ο Μαρξ, άλλαξε πολύ και η πώληση, προσφορά και ζήτηση προϊόντων ή υπηρεσιών αντικαταστάθηκε από την πώληση χρήματος, η παγκόσμια σοσιαλδημοκρατία πέρασε σοβαρότατη κρίση ταυτότητας. Η καθαρή φεντεραλιστική σοσιαλδημοκρατία της Ε.Ε., στην οποία η Ελλάδα είχε προεξάρχοντα ρόλο έως το 2004, πειθαναγκάστηκε να ακολουθήσει τις πολιτικές που επέβαλαν οι αγορές και μάλιστα όχι τόσο οι παραγωγικές αγορές όσο οι αγορές χρήματος και κεφαλαίων. Η δαμόκλειος σπάθη της λιτότητας (όχι όπως αυτή νοούνταν πριν την κρίση και η οποία συνίστατο σε μικρότερες αυξήσεις των μισθών, αλλά όπως νοείται σήμερα, μη αποκλειομένων των περικοπών και της μεγάλης ανεργίας) κρεμάστηκε πάνω από τα κεφάλια των σοσιαλδημοκρατικών κυβερνήσεων. Ήταν όμως η πρώτη φορά; Πόσο αντιλαϊκή είναι η λιτότητα και επιτρέπεται ως μέσο επίτευξης δημοσιονομικής ισορροπίας σε ένα κεντροαριστερό κόμμα;
Ακόμη και ο ιστορικός ηγέτης του ιταλικού και του ευρωπαϊκού κομμουνιστικού κινήματος απάντησε στο θεμελιώδες ερώτημα αν πράγματι υπάρχει «αριστερή λιτότητα» πριν 40 χρόνια με το ιστορικό άρθρο «Ιστορικός συμβιβασμός» ως εξής: «Η σοβαρότητα των προβλημάτων της χώρας, οι απειλές αντιδραστικών περιπετειών, που πάντα επίκεινται, και η αναγκαιότητα ν' ανοίξει τελικά για το έθνος ένας σίγουρος δρόμος οικονομικής ανάπτυξης, κοινωνικής ανανέωσης και δημοκρατικής προόδου, καθιστούν όλο και πιο επείγον και ώριμο το καθήκον να φτάσουμε σε εκείνο που μπορεί να οριστεί σαν ο νέος μεγάλος «ιστορικός συμβιβασμός» ανάμεσα στις δυνάμεις που συσπειρώνουν και εκπροσωπούν τη μεγάλη πλειοψηφία του ιταλικού λαού». Έτσι και στη χώρα μας σήμερα είναι περισσότερο από ποτέ αναγκαίος ένας μεγάλος εθνικός συμβιβασμός για το μέλλον, για τον οποίο θα κάνουμε στην άκρη τα μικροκομματικά οφέλη και υπολογισμούς (με εθνικά επιζήμιες τακτικές όπως «Ζάππεια», «σκίσιμο Μνημονίου κ.λπ.») και προτεραιότητα στα σημαντικά εθνικά ζητήματα και όχι στο ποιος θα είναι ο πρωθυπουργός που θα τα διαχειριστεί.
Εθνικά υπερήφανος και ανεξάρτητος μπορεί να είναι μόνο όποιος είναι οικονομικά αυτοδύναμος. Μόνο μέσα από την αυτενέργεια, την αυτοβουλία, την επιχειρηματικότητα μπορεί να περάσει το μέλλον κι μόνο αν όλοι μας καταλάβουμε ότι το όνειρό μας δεν βρίσκεται αλλού ούτε στην «αριστερή» παροχολογία, ούτε στο δεξιό λαϊκισμό, ούτε στα πατριωτικά φαντάσματα που ορισμένοι κυνηγούν».
Είναι η ώρα όλες οι δυνάμεις της κεντροαριστεράς, ενεργές και σχολάζουσες, να καθήσουν στο ίδιο τραπέζι και να συζητήσουν για την ανασύσταση του χώρου. Είναι η ώρα να κάνουν όλοι στην άκρη τους ηγεμονισμούς και τις προσωπικές φιλοδοξίες και να συζητήσουν με τόλμη και πραγματική διάθεση συνεννόησης. Είναι η ώρα των νέων, επιτυχημένων στον επαγγελματικό στίβο και άφθαρτων ανθρώπων. Είναι η ώρα να αφήσουμε πίσω μας τον αριστερό και το δεξιό λαϊκισμό. Είναι η ώρα να παραμερίσουμε επιτέλους το φασισμό. Είναι η ώρα να κάνουν ένα βήμα πίσω όλοι όσοι κυβέρνησαν μέχρι σήμερα. Είναι η ώρα της νέας γενιάς των σοβαρών επιστημόνων, επαγγελματιών, αγροτών, εργατών, μεταναστών, ανέργων. Είναι η ώρα να αναλάβουν όσοι καλούνται να πληρώσουν το λογαριασμό τα επόμενα 50 χρόνια. Είναι η ώρα της σοβαρής και υπεύθυνης κεντροαριστεράς...».
