Χωρίς συΝΑΙνεση είναι βιασμός
Η δικηγόρος κ. Ερρικα Λόραμ, παρεμβαίνει με άρθρο της και αναλύει το νομικό πλαίσιο που υφίσταται σήμερα.
Το 2019, σύμφωνα με στοιχεία της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων, 217 γυναίκες κατάφεραν να βρουν την δύναμη να καταγγείλουν τον βιασμό τους. Ωστόσο ο αριθμός των βιασμών εκτιμάται πως είναι πολύ μεγαλύτερος δεδομένου ότι πολλά θύματα φοβούνται να μιλήσουν για τις προσωπικές τους ιστορίες, πόσο δε μάλλον να καταφύγουν στις αρχές.
Όπως υπογραμμίζει στην "Ε" με αφορμή τη συζήτηση η δικηγόρος κ. Έρρικα Κ. Λόραμ, "ο βιασμός αν και αντιμετωπιζόταν ανέκαθεν ως παράνομη πράξη, δεν είχε πάντα το ίδιο ποινικό περιεχόμενο ή την ίδια ποινική απαξία, καθώς αντικατόπτριζε τις εκάστοτε κοινωνικές αντιλήψεις. Αρχικά αντιμετωπιζόταν ως έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας, αφού η γυναίκα θεωρούταν ως ιδιοκτησία του άντρα, ο οποίος προσβαλλόταν μέσω της προσβολής της ιδιοκτησίας του. Αργότερα θεωρούταν έγκλημα προσβολής των ηθών, που αφορούσε συνουσία εκτός γάμου μιας γυναίκας υπό τη χρήση βίας, ενώ στη συνέχεια ο βιασμός οριζόταν ως έγκλημα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, όπου πλέον θύμα μπορούσε να είναι όχι μόνο η γυναίκα.
Κατόπιν μακροχρόνιων διεκδικήσεων και απαιτήσεων διαφόρων οργανώσεων προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και δικαιωμάτων της γυναίκας το έγκλημα του βιασμού τροποποιήθηκε πλέον σημαντικά με τον νέο Ποινικό Κώδικα, ο οποίος τέθηκε σε ισχύ από τον Ιούλιο του 2019. Η σημαντική αλλαγή επήλθε με την προσθήκη στο έγκλημα του βιασμού της έννοιας της συναίνεσης και ειδικότερα της έλλειψης συναίνεσης του θύματος. Μέχρι και την τελευταία τροποποίηση βασικό συστατικό στοιχείο του ορισμού αποτελούσε η άσκηση σωματικής βίας ή η απειλή σημαντικού κινδύνου ως μέσο εξαναγκασμού σε συνουσία ή σε ασελγή πράξη. Πλέον εκτός της περίπτωσης του βιασμού ως αποτέλεσμα εξαναγκασμού σε συνουσία ή σε άλλη γενετήσια πράξη με βία ή απειλή κατά της ζωής ή της σωματικής ακεραιότητας βιασμός θεωρείται και η επιχείρηση γενετήσιας πράξης χωρίς τη συναίνεση του θύματος.
Το στοιχείο της συναίνεσης προβλέφθηκε αρχικά νομοθετικά με τη Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης του 2011 για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των Γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης). Η Σύμβαση ενσωματώθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τον Ν. 4531/2018, έχοντας την ισχύ διεθνούς σύμβασης η οποία σύμφωνα με το Ελληνικό Σύνταγμα μετά από την υπογραφή και την κύρωσή της υπερισχύει κάθε άλλης αντίθετης διάταξης εθνικού νόμου. Προέκυψε επομένως ανάγκη εναρμονισμού της ελληνικής νομοθεσίας η οποία όφειλε να συμπεριλάβει το σημαντικό στοιχείο της έλλειψης της συναίνεσης του θύματος ως στοιχείο της υπόστασης του εγκλήματος του βιασμού.
Σύμφωνα λοιπόν με τον νέο Ποινικό Κώδικα προβλέπονται τέσσερις περιπτώσεις βιασμού: ο εξαναγκασμός άλλου σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης με τη χρήση σωματικής βλάβης ή απειλής σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας, ο ομαδικός βιασμός, ο βιασμός που είχε ως συνέπεια το θάνατο του θύματος και η επιχείρηση γενετήσιας πράξης χωρίς τη συναίνεση του θύματος. Αναμφίβολα, το γεγονός ότι προβλέπεται πλέον ότι κάθε σεξουαλική πράξη θα πρέπει να είναι προϊόν ελεύθερης βούλησης αποτελεί πρόοδος και προσέγγιση του νομικού ορισμού του βιασμού με τον κοινωνικό.
Υπάρχει περιθώριο περαιτέρω βελτιώσεων, καθώς σημαντικά στοιχεία της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης δεν συμπεριλήφθηκαν στο έγκλημα του βιασμού, όπως οι επιβαρυντικές περιστάσεις της χρήσης όπλου ή η πρόβλεψη της ποινικοποίησης της πρόκλησης βλάβης στη ψυχολογική ακεραιότητα του θύματος ή την ποινικοποίηση της επαναλαμβανόμενης απειλητικής συμπεριφοράς προς ένα άτομο η οποία προκαλεί φόβο για τον ίδιο ή την ασφάλειά του (παρενόχληση – stalking). Η σημαντικότερη όμως αλλαγή που πρέπει να επέλθει είναι η εξάλειψη της “κουλτούρας του βιασμού”, η οποία “θυματοποιεί” εκ νέου το θύμα και μετά το βιασμό του, του προκαλεί ενοχές και το στιγματίζει, ενώ σε περίπτωση που το θύμα προσφύγει στη δικαιοσύνη τα κοινωνικά στερεότυπα που ισχύουν το αναγκάζουν να “αιτιολογήσει” το βιασμό του και να αποδείξει ότι δεν ευθύνεται το ίδιο γι' αυτό".
