που σταμάτησαν οι δείκτες του δημοτικού ρολογιού Λάρισας, μετά την κατεδάφισή του, από την κορυφή της Ακρόπολης, ή όπως συνηθίζουμε να λέμε από την κορυφή του λόφου του Φρουρίου. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, ήταν το τέταρτο κατά σειρά ρολόι, που εμφανίζεται στην πόλη από το 1668 και όπως αποδεικνύεται δε θα είναι το τελευταίο, καθώς οι μνήμες της Λάρισας είναι τόσο δεμένες με αυτό το σύμβολο, που η σημερινή δημοτική αρχή, προωθεί την κατασκευή τού πέμπτου κατά σειρά ρολογιού.
Τελικά, η ιστορία είναι μοιραίο να επαναληφθεί και αυτήν τη φορά το πιο πιθανόν είναι να βάλει τελεία με αίσιο τέλος, όταν το πέμπτο κεφάλαιό της θα είναι και το τελευταίο, σπάζοντας την «κατάρα» της πτώσης, της καταστροφής και της κατεδάφισης των ρολογιών της πόλης.
Η αρχή του πέμπτου κεφαλαίου ξεκινά να γράφεται τον Απρίλιο του 2019, όταν ο δήμαρχος Λάρισας, Απ. Καλογιάννης, ανακοινώνει στο πλαίσιο συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου την πρόθεσή του να ξαναχτυπήσει το παλιό ρολόι της Λάρισας, μετά τον εντοπισμό του μηχανισμού του σε αποθήκη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Λάρισας, όπου και φυλασσόταν μετά την κατεδάφισή του. Εν έτει 2021, η ιδέα ωρίμασε και σήμερα κατατίθεται ως θέμα συζήτησης στο Δημοτικό Συμβούλιο Λαρισαίων, για να πάρει την έγκρισή του, προκειμένου να προκηρυχθεί ανοικτός σύνθετος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός ιδεών προσχεδίων για την «Αναβίωση του ρολογιού της Λάρισας - Ανέγερση νέου δημοτικού ρολογιού». Σύμφωνα με την εισήγηση του θέματος, δεν τίθενται όροι όσον αφορά τη μορφή που θα έχει το νέο ρολόι, αλλά το αφήνουν στην κρίση και στην έμπνευση των δημιουργών, που θα συμμετέχουν στον διαγωνισμό. Οι προτάσεις τους θα κριθούν από ειδική επιτροπή και προβλέπεται η ανάθεση των μελετών του έργου στον πρώτο βραβευθέντα. Φορέας χρηματοδότησης του διαγωνισμού είναι ο Δήμος Λαρισαίων, με το ποσό των 20.000 ευρώ. Όσο για τη θέση όπου θα ανεγερθεί το πέμπτο ρολόι, η επικρατέστερη είναι σε κοινόχρηστο χώρο που βρίσκεται στον λόφο του Φρουρίου, ανάμεσα στο Α’ Αρχαίο Θέατρο και στο Μνημείο Πεσόντων. Δηλαδή κοντά στη θέση του τέταρτου ρολογιού.
«Η «ΑΠΟΥΣΙΑ» ΤΟΥ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΑΠΩΛΕΙΑ ΣΤΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ»
Στην εισήγηση, την οποία υπογράφει ο αν. διευθυντής Τεχνικών Υπηρεσιών, τοπογράφος μηχανικός, κ. Αθανάσιος Πατσιούρας, μαζί με μια σύντομη ιστορική αναδρομή, παρουσιάζεται και το σκεπτικό της αναβίωσης του ρολογιού, ως εξής: «Στην πόλη της Λάρισας, ήδη από τα μέσα του 17ου αιώνα, καταγράφεται η ύπαρξη δημόσιου ρολογιού στον λόφο του Φρουρίου. Μέχρι και το 1951, σε επαλληλία, ανεγέρθηκαν τέσσερα δημόσια ρολόγια. Για το πρώτο ρολόι, δεν υπάρχουν στοιχεία για τον χρόνο κατασκευής του. Μεταξύ του 1884 και του 1887 φαίνεται ότι κτίστηκε το δεύτερο ρολόι, στη θέση του πρώτου που καταστράφηκε. Το τρίτο ρολόι κτίστηκε μεταξύ του 1922 και του 1924, επί δημαρχίας Δημητρίου Παπαγεωργίου. Καταστράφηκε από τον σεισμό του 1941. Επί δημαρχίας Δημητρίου Καραθάνου κατασκευάστηκε το τέταρτο κατά σειρά δημόσιο ρολόι (1951 - 1954), το οποίο κατεδαφίστηκε το 1992, καθώς κρίθηκε πως εμπόδιζε τις ανασκαφικές εργασίες για την αποκάλυψη του Α’ Αρχαίου Θεάτρου της πόλης.
Η διαπιστωμένη συνεχής παρουσία δημόσιου ρολογιού, για δυόμισι αιώνες, στον αστικό ορίζοντα της πόλης, το κατέστησε ως ένα ισχυρό τοπόσημο της περιοχής. Συνδέθηκε με την καθημερινή ζωή της πόλης και αποτυπώθηκε στη μνήμη των κατοίκων της. Η τριαντάχρονη σχεδόν «απουσία» του αποτελεί απώλεια στη συλλογική μνήμη της πόλης. Ο Δήμος Λαρισαίων θα προχωρήσει στη διεξαγωγή αρχιτεκτονικού διαγωνισμού μελετών ώστε να αποκαταστήσει το κενό της ιστορικότητας μιας περιόδου της εξέλιξης της πόλης.
Σκοπός του διαγωνισμού είναι:
- Η αναβίωση του δημόσιου ρολογιού της πόλης με την ανέγερση νέου, ως τοπόσημου, στην ίδια ιστορική περιοχή που θα αποκαταστήσει το κενό της ιστορικότητας μιας περιόδου της εξέλιξης της πόλης.
- Η λειτουργική, αισθητική και περιβαλλοντική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου.
- Η εισαγωγή νέων αντιλήψεων αναφορικά με μορφολογικές, βιοκλιματικές και τεχνολογικές προτάσεις. Αντικείμενο του διαγωνισμού αποτελεί η αρχιτεκτονική μελέτη προσχεδίων που αφορά στην αναβίωση του δημόσιου ρολογιού της πόλης με την ανέγερση νέου δημόσιου ρολογιού.
Ο συγκεκριμένος αρχιτεκτονικός διαγωνισμός αποσκοπεί στην εξεύρεση καινοτόμων λύσεων και πρωτοποριακών ιδεών, που θα συμβάλλουν στην αναδιατύπωση της ιδέας του δημόσιου ρολογιού και της λειτουργίας του ως τοπόσημου της ευρύτερης περιοχής».
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΡΟΛΟΓΙΩΝ
Σύμφωνα με τον γιατρό, ιστορικό ερευνητή, κ. Νίκο Παπαθεοδώρου: «Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη ρολογιού στη Λάρισα ανάγεται στο 1668. Ο Τούρκος περιηγητής Evliya Celebi αναφέρει ότι: «...δίπλα στο Saat τζαμί (τζαμί του Ωρολογίου) σε ένα ψηλό κτίριο, βρίσκεται ένα ρολόι με καμπάνα, που ο χτύπος της ακούγεται μία μέρα δρόμο μακριά...». Αναφορά για το ρολόι βρίσκουμε επίσης το 1715 στο οδοιπορικό του Κωνσταντίνου διοικητή, ο οποίος μας πληροφορεί ότι βρισκόταν στην αγορά, είχε τη μορφή ψηλού ξύλινου πύργου και η καμπάνα του χτυπούσε κάθε ώρα, το 1740 από τον Άγγλο ιερωμένο Richard Pococke και το 1803 από τον Πρώσο ευγενή Jakob Bartholdy, ο οποίος αναφέρει ότι: «Κοντά στο πανδοχείο μας, προς το κέντρο της πόλης, βλέπουμε κάποιον ξύλινο πύργο με ένα ρολόι...». Τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, κτίστηκε από τους Τούρκους ψηλός πέτρινος πύργος με εξάγωνη βάση, στην ίδια περίπου θέση που ήταν και ο παλαιότερος ξύλινος πύργος. Πάνω στον κορμό του πύργου στηρίζονταν ο μεταλλικός πυργίσκος του ρολογιού ο οποίος είχε σχήμα κωνοειδές.
Ο πυργίσκος του ρολογιού αυτού διακρίνεται από μακριά σε μερικές φωτογραφίες και χαρακτικά που χρονολογούνται από το 1880 μέχρι το 1890 περίπου. Αργότερα βέβαια έχουμε επιστολικά δελτάρια και φωτογραφίες μέχρι το 1915-1920 που το απεικονίζουν σχεδόν ολόκληρο. Και το ρολόι αυτό δεν είχε ωροδείκτες και η ώρα αναγγέλλονταν με ειδική κωδωνοκρουσία. Το 1923, επί δημαρχίας Δημητρίου Παπαγεωργίου (1922-1924), το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε πίστωση 45.000 δραχμών «...διά την κατασκευήν και ανύψωσιν του παλαιού κτιρίου του πρώην Ωρολογίου της πόλεως». Σύμφωνα με τον Επαμ. Φαρμακίδη, στην κατασκευή αυτή συνέβαλε οικονομικά εκτός του Δήμου και ο Λαρισαίος έμπορος Ηλίας Κολέσκας. Σ’ αυτήν την κατασκευή ουσιαστικά ο κορμός του ρολογιού διατηρήθηκε εξαγωνικός όπως ήταν, άλλαξε όμως εντελώς ο πυργίσκος της κορυφής, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία του Ιωάνν. Κουμουνδούρου του 1935. Κατασκευάστηκε λιθόκτιστος, τετράγωνος και με πολλά νεοκλασικά στοιχεία στην αρχιτεκτονική του. Τοποθετήθηκαν τέσσερα μεγάλα κυκλικά ρολόγια, ένα σε κάθε πλευρά, με ωροδείκτη, λεπτοδείκτη και αριθμούς με λατινικά στοιχεία.
Ο πυργίσκος ήταν στεγασμένος με έναν ιδιότυπο τρούλο, στη μέση του οποίου υπήρχε τετράπλευρη κατασκευή με ανοίγματα και από πάνω αλεξικέραυνο. Η ζωή του ρολογιού αυτού υπήρξε δυστυχώς σύντομη. Με τον σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941 κατέπεσε εντελώς ο πυργίσκος και μέρος από το επάνω τμήμα του κορμού και μεταπολεμικά κατεδαφίστηκε.
Όμως τα υπολείμματα της θεμελίωσής του παρέμειναν και τελικά εντοπίστηκαν το 1992, όταν καθαρίστηκαν όλες οι επιχωματώσεις, οι οποίες κάλυπταν το Αρχαίο Θέατρο. Επί δημαρχίας Δημητρίου Καραθάνου (1951-1954) τέθηκε το ζήτημα ανέγερσης νέου ρολογιού.
Κατά τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου της 5ης Νοεμβρίου 1951, συζητήθηκε, μεταξύ άλλων, θεμάτων και το ζήτημα της «...κατασκευής Ωρολογίου της πόλεως, το οποίον είχε κρημνισθεί από τον σεισμόν».
Η μελέτη του ανατέθηκε στον πολιτικό μηχανικό Νικόλαο Βασ. Μίχο. Έτσι το 1952, δίπλα από τα θεμέλια του πύργου του παλιού, υψώθηκε το νέο λευκό ψηλόλιγνο ρολόι. Τον Σεπτέμβριο του 1992 κατεδαφίστηκε αναγκαστικά, για την αποκάλυψη του Α’ Αρχαίου Θεάτρου».
