κουλτούρες, με σπουδαίες παραδόσεις αιώνων και μία από αυτές είναι και η ποίηση. Έχουμε καλύτερα εργασιακά δικαιώματα και κατεκτημένα δικαιώματα των γυναικών που πολλές ”πολιτισμένες” χώρες δεν έχουν. ... Πιστεύω πως η ποίηση που παράγεται στα Βαλκάνια είναι υψηλής ποιότητας και τουλάχιστον το ίδιο καλή με άλλες περιοχές του κόσμου» τονίζει σήμερα σε συνέντευξή της στην «ΕτΔ» η βραβευμένη Κροάτισσα ποιήτρια Μάρια Ντεγιανόβιτς. Η Μάρια Ντεγιανόβιτς που τα τελευταία χρόνια ζει ανάμεσα σε Λάρισα και Ζάγκρεμπ μιλά για το τι ήταν αυτό που της έδωσε την αφορμή για να γράψει, το κατά πόσο επηρέασε την ποίησή της η τεταμένη κατάσταση που επικρατούσε στον τόπο που γεννήθηκε, τα βραβεία που έχει λάβει και το πόσο τη βοήθησαν, τις «παθογένειες» των Βαλκανίων, για τον πλούσιο πολιτισμό της Λάρισας αλλά και για το τι της αρέσει στην πόλη και τι δεν της αρέσει καθόλου. Η Μάρια Ντεγιανόβιτς αναφερόμενη στο τι είναι γι’ αυτή ποίηση σημειώνει χαρακτηριστικά ότι «...η ποίηση είναι ένας υπέροχος τρόπος να συνδέεσαι με ανθρώπους που έχεις πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Είναι ένα είδος σινιάλου -το εκπέμπεις, σε πολλούς είναι ανούσιο, αλλά βρίσκεις επίσης εκείνους που καταλαβαίνουν τον τρόπο που λειτουργείς γρηγορότερα από ό,τι θα συνέβαινε χωρίς μέσο την ποίηση».
• Κυρία Ντεγιανόβιτς, πώς ξεκινήσατε να γράφετε ποίηση; Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε να πείτε «πρέπει να γράψω»;
-Άρχισα να γράφω ποίηση γιατί ήταν ο φυσικός τρόπος να σκέφτομαι για μένα. Ανακάλυψα τη δύναμη του να δημιουργώ με τις λέξεις, πρώτα μέσα στον εαυτό μου, ως παιδί, απλά παίζοντας με τα νοήματα και τους ήχους για διασκέδαση, πιστεύοντας πως όλοι κάνουν το ίδιο. Το ονομάζω ρυθμικές σκέψεις. Ακόμα αγαπώ να τις δημιουργώ. Απολαμβάνω τη διαδικασία του να βρίσκω ιδέες τόσο πολύ. Αργότερα άρχισα αυτές τις σκέψεις να τις γράφω, να τις επιμελούμαι και να τις δείχνω στον κόσμο. Κατάλαβα πως η ποίηση είναι ένας υπέροχος τρόπος να συνδέεσαι με ανθρώπους που έχεις πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Είναι ένα είδος σινιάλου -το εκπέμπεις, σε πολλούς είναι ανούσιο, αλλά βρίσκεις επίσης εκείνους που καταλαβαίνουν τον τρόπο που λειτουργείς γρηγορότερα από ό,τι θα συνέβαινε χωρίς μέσο την ποίηση. Εκτός ότι η ποίηση είναι πολύτιμη από την ίδια για την ίδια, είναι επίσης ένα μέσο για να ανακαλύπτεις τη «φυλή σου».
• Γεννηθήκατε σε μια πολύ ταραγμένη περίοδο σε μια πολύ ταραγμένη περιοχή. Επηρέασε αυτό την ποίησή σας;
-Γεννήθηκα σε ένα ταραγμένο μέρος, σε μια ταραγμένη περίοδο, αλλά όλα είναι εντάξει, βρήκα τον δρόμο μου. Δεν πιστεύω πως ο πόλεμος επηρέασε την ποίησή μου άμεσα, αλλά επειδή έχω την εμπειρία ενός πρόσφυγα και έπειτα της μετακίνησης από περιοχή σε άλλη περιοχή σχεδόν σε όλη μου τη ζωή μέχρι σήμερα, νιώθω πως η νομαδική σχεδόν ζωή που είχα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας με βοήθησε να μην χτίσω την ταυτότητά μου με βάση μια γεωγραφική περιοχή αλλά να τη συνθέσω με ρίζες της τον εαυτό μου και τους ανθρώπους που επιλέγω να αγαπώ. Δεν βασίζω λοιπόν την ταυτότητά μου σε αγαπημένα πράγματα που μου είχαν δοθεί χωρίς να τα έχω δημιουργήσει, όπως μερικοί άνθρωποι αγαπούν τη χώρα τους, τον Θεό ή την πόλη που γεννήθηκαν. Αγαπώ ό,τι επιλέγω να αγαπώ και γράφω για αυτά που αιχμαλωτίζουν την καρδιά και τη σκέψη μου. Η ρευστότητα, η ελευθερία τού να επιλέγεις ποιος-α είσαι ως άτομο και ποιος-α είσαι σαν συγγραφέας με έχει επηρεάσει πολύ.
• Πόσο εύκολο είναι η ποίηση (και η λογοτεχνία γενικότερα) να υπερβεί τα εθνικά σύνορα και μάλιστα σε μια περιοχή όπως τα Βαλκάνια, με τις χρόνιες «παθογένειες» που τα χαρακτηρίζουν;
-Δεν πιστεύω πως τα Βαλκάνια έχουν περισσότερες παθογένειες από τη για παράδειγμα καπιταλιστική Αμερική, όπου μια εγχείρηση π.χ. στο γόνατο είναι πολυτέλεια που σε αναγκάζει να πνιγείς στο χρέος, ή τη Γερμανία με το ναζιστικό παρελθόν που ακόμα έχει ακροδεξιές ομάδες, ή το Ηνωμένο Βασίλειο που τα μισά μουσειακά εκθέματά τους είναι κλεμμένα αποικιακά αγαθά ή την Ουγγαρία που σιγά-σιγά το καθεστώς εκεί οδεύει προς δικτατορία. Πρέπει να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε τη συγκεκριμένη ρητορική που υπονοεί πως τα Βαλκάνια είναι μια περιοχή υποδεέστερη πολιτιστικά, όπου ζούνε απολίτιστοι βάρβαροι. Αυτή είναι η ρητορική που χρησιμοποιούν συνήθως οι χώρες που ανέφερα πιο πάνω για εμάς. Δεν λέω πως χρησιμοποίησες αυτή τη ρητορική, αλλά πολύ συχνά χρησιμοποιείται όταν ο κόσμος μιλά για τις βαλκανικές χώρες ακόμα και από Βαλκάνιους και αυτό με στεναχωρεί. Είμαστε μια περιοχή όπου «παντρεύονται» πολλές και ποιοτικές κουλτούρες, με σπουδαίες παραδόσεις αιώνων και μία από αυτές είναι και η ποίηση. Έχουμε καλύτερα εργασιακά δικαιώματα και κατεκτημένα δικαιώματα των γυναικών που πολλές «πολιτισμένες» χώρες δεν έχουν. Φυσικά δεν είμαστε Σκανδιναβία αλλά υπάρχει χώρος για βελτίωση. Πιστεύω πως η ποίηση που παράγεται στα Βαλκάνια είναι υψηλής ποιότητας και τουλάχιστον το ίδιο καλή με άλλες περιοχές του κόσμου. Επίσης πως η ποίησή μας γίνεται όλο και πιο αναγνωρίσιμη στο εξωτερικό, ειδικά εξαιτίας του Ίντερνετ και του πιο γρήγορου τρόπου που μπορεί κάποιος να ταξιδέψει, κάτι που μας επιτρέπει να συμμετέχουμε πιο εύκολα σε Φεστιβάλ στο εξωτερικό. Υπάρχουν πολλά διεθνή projects που έχουν στόχο την οικοδόμηση επικοινωνίας με ποιητές από άλλες χώρες. Ένα παράδειγμα είναι το δίκτυο Versopolis, μια ευρωπαϊκή πλατφόρμα για φεστιβάλ και ποιητές όπου έγινα πρόσφατα μέλος....
ΦΑΡΣΟΚΩΜΩΔΙΑ ΧΩΡΙΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΕΣ
• Ποιητικές σας συλλογές έχουν κερδίσει βραβεία, πόσο βοηθά έναν νέο λογοτέχνη να συνεχίσει να δημιουργεί ένα βραβείο;
- Στην Κροατία υπάρχει το βραβείο για την καλύτερη ανέκδοτη ποιητική συλλογή, πρωτοεμφανιζόμενου ποιητή. Γράφεις το βιβλίο, το στέλνεις και αν τους αρέσει περισσότερο από τα υπόλοιπα, λαμβάνεις το συγκεκριμένο βραβείο που περιλαμβάνει και την έκδοση του βιβλίου που κέρδισε. Υπάρχουν 3 έγκριτα τέτοια βραβεία και το σημαντικότερο αυτών είναι το βραβείο “Goran”. Οι νικητές του συγκεκριμένου βραβείου προσέχονται αρκετά από εκδότες, κριτικούς, ΜΜΕ και άλλους ποιητές. Σε εμένα συνέβη να κερδίσω τα 2 βραβεία (σ.σ. Γελάει). Γιατί έστειλα 2 διαφορετικά βιβλία στο “Goran” και το Zdravko Pucak και κέρδισαν και τα 2. Αργότερα ήρθαν άλλα βραβεία. Αλλά δεν με νοιάζει πολύ για αυτά. Νοιαζόμουν για αυτά την εποχή που ήταν η κατάλληλη για να νοιάζομαι. Ήταν κίνητρο για να δουλέψω περισσότερο, να βραβευτώ, ώστε να γίνω ορατή στον λογοτεχνικό χώρο. Τώρα νοιάζομαι περισσότερο για τους αναγνώστες. Χωρίς τους αναγνώστες όλα είναι μια φαρσοκωμωδία. Να γράφεις για τον εαυτό σου, να εκδίδεις για τον εαυτό σου, να δίνεις στον εαυτό σου το βραβείο του να εκδίδεις τον εαυτό σου για μια ζωή... Όταν με πλησιάζει κάποιος αναγνώστης-ρια και μου λέει “Μάρια, διάβασα το βιβλίο σου και με έκανε να σκεφτώ” ή “με έκανε να νιώσω” ή “με έκανε να γράψω” αυτό είναι αυτό που πλέον εκτιμώ πιο πολύ. Φυσικά αν δεν υπήρχαν τα συγκεκριμένα βραβεία που απέσπασα δεν θα είχα την ίδια ελευθερία να κάνω ό,τι θέλω, θα προσπαθούσα μάλλον να βρω ακόμα κάποιον αξιοπρεπή εκδότη. Για αυτό έχω να πω πως αυτά τα βραβεία για τους νέους ποιητές-ριες που ψάχνουν για τα ανέκδοτα πρώτα βιβλία είναι πολύ σημαντικά για μια λογοτεχνική σκηνή. Γνωρίζω πως πρόσφατα η “Θράκα” θέσπισε ένα τέτοιο βραβείο στην Ελλάδα και νομίζω πως δεν υπάρχει κάποιο άλλο.
• Τι εντύπωση έχετε από τη Λάρισα και τι βαθμό βάζετε την πόλη στον πολιτιστικό τομέα;
-Η Λάρισα είναι μια πανέμορφη πόλη. Μου αρέσει πολύ που είναι γεμάτη μικρά, χαριτωμένα εστιατόρια, μαγαζιά και μπαρ που ανήκουν στους ντόπιους, είναι μια πόλη πολύ ζωντανή, αλλά όχι με υπερβολικό κόσμο. Οι Έλληνες είναι πολύ ευγενικοί και οι γυναίκες πολύ όμορφες. Όταν μετακόμισα εδώ, σκέφτηκα ότι έπρεπε οπωσδήποτε να φροντίσω τον εαυτό μου (σ.σ. γελάει) αν δεν ήθελα να γίνω το πιο άσχημο κορίτσι στην πόλη. Ξαφνικά η ξενέρωτη ντουλάπα μου γέμισε με φορέματα και τακούνια. Κι έπρεπε να προσαρμοστώ και στο ότι οι άνθρωποι εδώ είναι γενικά ευγενικοί και εξυπηρετικοί – στην αρχή δεν ήξερα γιατί η κυρία από το κατάστημα με τα παπούτσια με ακολουθούσε σε όλο το μαγαζί. Ως Κροάτισσα εξεπλάγην που ήθελε να με βοηθήσει να δοκιμάσω τα παπούτσια. Στην Κροατία σε ακολουθούν μόνο αν νομίζουν ότι κλέβεις, αλλιώς σε κοιτάνε απλώς σαν γάτες από το ταμείο. Εκτός από τη γενική ευγένεια, η πόλη έχει και φοβερή πολιτιστική ζωή. Το Πανθεσσαλικό Φεστιβάλ Ποίησης είναι ένα από τα πιο αναγνωρισμένα φεστιβάλ ποίησης του εξωτερικού. Υπάρχουν και πολλοί οργανισμοί και φορείς στην πόλη που κάνουν εξαιρετική δουλειά στον χώρο του πολιτισμού, όπως το Γαλλικό Ινστιτούτο και το Διαχρονικό Μουσείο, το Δημοτικό Ωδείο, το Θεσσαλικό Θέατρο, ενώσεις εικαστικών, η Off Art, το Φεστιβάλ Κόμικς. Η Θράκα στη λογοτεχνία επίσης κάνει άψογη εκδοτική δουλειά.
• Είστε πλέον κατά το ήμισυ... Λαρισαία. Τι είναι αυτό που σας ενοχλεί στην πόλη και τι αυτό που σας αρέσει;
- Αυτό που με ενοχλεί στην πόλη είναι ο κορονοϊός, αλλά από αυτό δεν ξεφεύγεις, βρίσκεται παντού. Επίσης, η έλλειψη θέσεων πάρκινγκ – αυτό όμως μου θυμίζει το Ζάγκρεμπ, οπότε είναι οκ. Αυτό που μου αρέσει περισσότερο είναι η θάλασσα στα παράλια Λάρισας και οι γάτες μου.
