κτίριο της Αγιάς, το Αρχοντικό Αλεξούλη, μετά τις τελευταίες εργασίες αποκατάστασης των προσόψεων και καθαρισμού των λιθόστρωτων της αυλής από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Λάρισας. Μεταξύ άλλων, καθαιρέθηκαν τα σαθρά επιχρίσματα εξωτερικά, καθαρίστηκαν οι αρμοί, ενισχύθηκαν οι λιθοδομές στην τοιχοποιία και αποκαταστάθηκαν ρηγματώσεις. Όπως μας εξήγησε η προϊσταμένη της Εφορείας κ. Σταυρούλα Σδρόλια, η εν λόγω επισκευή και συντήρηση θα συνεχιστεί μέσα στο καλοκαίρι με συντήρηση των λιθόστρωτων της πίσω αυλής, ενώ σύντομα πρόκειται να επανατοποθετηθεί και η πόρτα του αυλόγυρου, που κι αυτή συντηρήθηκε. Επίσης, σύμφωνα με την κ. Σδρόλια, θα προγραμματιστεί μια πολιτιστική εκδήλωση μέσα στο επόμενο δίμηνο στο Αρχοντικό, ώστε να παρουσιαστούν στον κόσμο οι εργασίες αποκατάστασης.
Για όποιον ενδιαφέρεται να επισκεφτεί το Αρχοντικό Αλεξούλη, μπορεί Δευτέρα, Τετάρτη, Παρασκευή και Σάββατο από τις 9 το πρωί ως τη 1 το μεσημέρι.
ΤΟ ΑΡΧΟΝΤΙΚΟ ΚΑΙ Η ΚΑΛΥΨΩ ΑΛΕΞΟΥΛΗ
Η Καλυψώ Αλεξούλη υπήρξε γόνος του Κλεάνθη Αλεξούλη και της Αριστέας Καραβίδα. Μιας οικογένειας, της οποίας την υπογραφή είχε η χρυσή εποχή της σηροτροφίας για το Μεταξοχώρι και την Αγιά. Γεννήθηκε το 1903 και πέθανε το 1995. Αποφοίτησε από το Ελληνικό Σχολείο της Αγιάς κι από το Αρσάκειο Λάρισας πήρε το πτυχίο της δασκάλας. Αφιέρωσε τη ζωή της στον αγώνα κατά του σκοταδισμού, της αμάθειας, υπέρ του διαφωτισμού και της καθιέρωσης της δημοτικής γλώσσας δίπλα στους Τριανταφυλλίδη, Γληνό και Δελμούζο. Η δημοκρατία, η αλλαγή του κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού συστήματος, ήταν μερικοί από τους στόχους που καθιέρωσαν την πορεία και τη σταδιοδρομία της. Το πλούσιο περιβάλλον, στο οποίο γεννήθηκε και μεγάλωσε, δεν την εμπόδισε να δίνει μάχες για το δίκιο και την ελευθερία. Συμμετείχε ενεργά στο ΕΑΜικό Κίνημα, πάλεψε για την αλήθεια, αγωνίστηκε για το λαϊκό συμφέρον, διώχθηκε, έχασε τη δουλειά της, προπηλακίστηκε και φυλακίστηκε στις Γυναικείες Φυλακές Αβέρωφ ως πολιτική κρατούμενη. Ανάλογο βίο είχαν και τα αδέλφια της, Γιώργος, Κώστας και Αντώνης, με τον τελευταίο να χάνει τη ζωή του στον Εμφύλιο. Η Καλυψώ Αλεξούλη, παρά τους απίστευτους διωγμούς από το επίσημο Κράτος, με βαθιά μέσα της την αγάπη για την πατρίδα, ξεκινά τον Σεπτέμβρη του 1974 διαδικασίες δωρεάς του αρχοντικού της σπιτιού στο Υπουργείο Πολιτισμού. Την ίδια ακριβώς εποχή, σίγουρα όχι τυχαία, το Ηρακλείδειο Γηροκομείο Αγιάς έκανε την πρώτη προσφορά προς το Δημόσιο για την εξαγορά του βόρειου μισού του Αρχοντικού, η οποία τελικά επετεύχθη το 1977. Κι αυτό θα πρέπει να αποδοθεί στην άγρυπνη επιστασία της Καλυψώς για τη διάσωση του Αρχοντικού.
Το υπουργείο χαρακτηρίζει το ακίνητο στις 3 Αυγούστου 1977 ως «οίκημα που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, γιατί αποτελεί το μοναδικό δείγμα του παραδοσιακού χαρακτήρα της Αγιάς» και κατά τα επόμενα χρόνια, με παρεμβάσεις, ώστε να παρακαμφθεί η μεγάλη γραφειοκρατία του ιστορικού Ηλία Γεωργίου και του πολιτικού Τάκη Καρδάρα, η δωρεά ολοκληρώνεται, δωρεά η οποία συνοδεύτηκε και με όλα τα έπιπλα και σκεύη του σπιτιού, καθώς και με την πλούσια βιβλιοθήκη της και το αρχειακό υλικό της οικογένειάς της. Πράξη πατριωτική μιας γυναίκας υπόδειγμα συνεπούς αγωνίστριας, που, ενώ έδωσε πολλά, δεν κέρδισε τίποτα. Πράξη ανωτερότητας με την οποία συνάμα εκδήλωσε τα μεγάλα της αισθήματα και την αγάπη της έμπρακτα για την Αγιά και τον λαό της.
Στην πρώτη της αίτηση η Καλυψώ έγραφε «Το ακίνητον τούτο ήτο από πολλών ετών κατοικία των προγόνων μου και κέντρον της εμπορικής των δραστηριότητος (εμπόριον κουκουλιών, βάμβακος, χρυσόξυλου “σβέντζου” για την χρωστικήν του ιδιότητα) και της πολιτικής των κατά τον παρελθόντα ιδίως αιώνα. Δηλώ ότι θα το θεωρήσω μεγάλη τιμήν αν το κληροδοτηθέν εις εμέ παρά των αειμνήστων γονέων μου ακίνητον “αρχοντικόν”, δια της προτεινομένης δωρεάς, αφ’ ενός μεν διατηρηθή, αφ’ ετέρου δε αποτελέσει έν μικρόν κέντρον συντηρήσεως εν τη επαρχία μας του παραδοσιακού μας πολιτισμού».
Το μεγάλο μεράκι της Καλυψώς να ανοίξει το αρχοντικό στο κοινό φαίνεται και από τις δημοσιευμένες συνεντεύξεις της, απ’ όπου φαίνεται η περηφάνια για την οικογένειά της και η προθυμία της να ξεναγεί τον κόσμο εκεί μετά τη δημιουργία μουσείου.
Έρευνα προ ετών της 7ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, μέσα από την προσπάθεια ολοκλήρωσης της τεχνικής μελέτης για το κτίριο, έδειξε ότι πρόκειται για ένα σπουδαίο αρχιτεκτόνημα, εφάμιλλο των καλύτερων αρχοντικών της Βόρειας Ελλάδας του 18ου αιώνα. Αποκτά πρόσθετη αξία από το γεγονός ότι η οικογένεια Αλεξούλη (πρώην Χατζηιωάννου) πρωτοστατούσε στην Κοινή Συντροφιά της Αγιάς, που ιδρύθηκε το 1800, σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσίευσε ο ιστορικός Δημήτρης Αγραφιώτης. Την ίδια εποχή ή λίγο πριν κτίζεται το Αρχοντικό.
Το σύνολο του συγκροτήματος, μαζί με τις αυλές και τα παράσπιτα με τις ποικίλες λειτουργίες, αποτελεί αδιάψευστη μαρτυρία για τις οικονομικές δραστηριότητες των Αγιωτών της εποχής, που ήταν γνωστές μόνο από παλιότερες περιγραφές. Επιπλέον, μέσα από αυτό και το αρχείο του παρακολουθούμε τη σπουδαιότερη οικογένεια της Αγιάς, για περισσότερο από δύο αιώνες, από τον Γιάννη πρωτόγερο του 1759 (πατέρας των Γεώργιου και Αλέξιου Χατζηιωάννου) μέχρι την Καλυψώ Αλεξούλη (+1995).
