Της Λαρίσης τα Ρολόγια...

Το προπολεμικό ρολόι της Λάρισας σε μια χιονισμένη ημέρα του 1935.

Ηταν Σεπτέμβριος του 1992, όταν το παλιό ρολόι της Λάρισας, σύμβολο της πόλης στον λόφο του Φρουρίου, ακριβώς πάνω από τις κερκίδες του Αρχαίου Θεάτρου σίγησε. Η κατεδάφισή του ήταν μονόδρομος. Είχε ξεκινήσει η διαδικασία αποκάλυψης του Αρχαίου Θεάτρου και η παρουσία του στην περιοχή του επιθεάτρου προδιέγραψε την τύχη του.
Σήμερα 27 χρόνια μετά, το ενδεχόμενο κατασκευής ενός νέου ρολογιού στον λόφο του Φρουρίου με τον παλιό μηχανισμό που διεσώθη είναι πια ορατό. Το ανακοίνωσε ο δήμαρχος Λαρισαίων Απόστολος Καλογιάννης, προχθές κατά τη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου.

Παρά το γεγονός ότι εδώ και πολλά χρόνια το ρολόι δεν υπάρχει, η ιστορία του παραμένει ζωντανή καθώς αποτέλεσε σημείο αναφοράς για την πόλη.
Μερικά στοιχεία για τα παλιά ρολόγια της Λάρισας (καθώς υπήρξαν τουλάχιστον τέσσερα τέτοια σε διαφορετικές χρονικές περιόδους), έχουν δημοσιευτεί στην «Ε» από τον γιατρό-ιστορικό ερευνητή κ. Νίκο Παπαθεοδώρου.
Η πρώτη αναφορά για την ύπαρξη ρολογιού στη Λάρισα ανάγεται στο 1668. Ο Τούρκος περιηγητής Evliya Celebi αναφέρει ότι: «...δίπλα στο Saat τζαμί (τζαμί του Ωρολογίου) σε ένα ψηλό κτίριο, βρίσκεται ένα ρολόι με καμπάνα, που ο χτύπος της ακούγεται μια μέρα δρόμο μακριά...». Φυσικά υπήρξαν και άλλες αναφορές για το πρώτο ρολόι της Λάρισας και έτσι είναι γνωστό ότι βρισκόταν στον λόφο, είχε ξύλινη κατασκευή με καμπάνες που ανήγγειλαν την ώρα, χωρίς ωροδείκτες.
Τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, κτίσθηκε από τους Τούρκους ψηλός πέτρινος πύργος με εξάγωνη βάση, στην ίδια περίπου θέση που ήταν και ο παλαιότερος ξύλινος πύργος. Ο ιστορικός της Λάρισας Επαμεινώνδας Φαρμακίδης αναφέρει ότι στη βάση του υπήρχε τουρκική επιγραφή, η οποία ανέφερε ότι το ρολόι επισκευάστηκε το 1836 με δαπάνες κάποιου Σεϊτ Ταχήρ Εφέντη. Και το ρολόι αυτό δεν είχε ωροδείκτες και η ώρα αναγγελλόταν με ειδική κωδωνοκρουσία.
Το 1923, επί δημαρχίας Δημητρίου Παπαγεωργίου (1922-1924), το Δημοτικό Συμβούλιο ενέκρινε πίστωση 45.000 δραχμών «...δια την κατασκευήν και ανύψωσιν του παλαιού κτιρίου του πρώην Ωρολογίου της πόλεως». Σύμφωνα με τον Επαμ. Φαρμακίδη στην κατασκευή αυτή συνέβαλε οικονομικά εκτός του Δήμου και ο Λαρισαίος έμπορος Ηλίας Κολέσκας. Κατασκευάστηκε λιθόκτιστος, τετράγωνος και με πολλά νεοκλασικά στοιχεία στην αρχιτεκτονική του. Τοποθετήθηκαν τέσσερα μεγάλα κυκλικά ρολόγια, ένα σε κάθε πλευρά, με ωροδείκτη, λεπτοδείκτη και αριθμούς με λατινικά στοιχεία. Ο πυργίσκος στο κάτω μέρος προστατευόταν περιμετρικά από μεταλλικό κιγκλίδωμα, το οποίο έδινε τη δυνατότητα προσπέλασης και παραμονής εργατών ή και επισκεπτών μέχρι το ύψος αυτό. Η όλη κατασκευή του πυργίσκου τελικά οδήγησε σε «ανύψωση», δηλαδή στην καθ’ ύψος αύξηση του ρολογιού, το οποίο δέσποζε λόγω και της θέσεώς του, απ’ όλες τις πλευρές της πόλης. Η ζωή του ρολογιού αυτού υπήρξε δυστυχώς σύντομη. Διήρκησε λιγότερο από μια εικοσαετία. Με τον σεισμό της 1ης Μαρτίου 1941 κατέπεσε εντελώς ο πυργίσκος και μέρος από το επάνω τμήμα του κορμού και μεταπολεμικά κατεδαφίστηκε. Όμως τα υπολείμματα της θεμελίωσής του παρέμειναν και τελικά εντοπίστηκαν το 1992, όταν καθαρίστηκαν όλες οι επιχωματώσεις οι οποίες κάλυπταν το Αρχαίο Θέατρο.
Ο καταστροφικός σεισμός στάθηκε η αιτία να μείνει επί μία δεκαετία η Λάρισα χωρίς ρολόι. Μεσολάβησε η κατοχή, η πείνα, ο εμφύλιος και επί δημαρχίας Δημητρίου Καραθάνου (1951-1954) τέθηκε το ζήτημα ανέγερσης νέου. Η μελέτη του ανατέθηκε στον πολιτικό μηχανικό Νικόλαο Βασ. Μίχο. Έτσι το 1952, δίπλα από τα θεμέλια του πύργου του παλιού, υψώθηκε το νέο λευκό ψηλόλιγνο ρολόι. Κατασκευαστικά είχε τετράγωνη βάση και κάθε πλευρά του είχε μήκος περίπου τρία μέτρα, ενώ το ύψος του έφθανε τα 18,5 μέτρα και ήταν από οπλισμένο σκυρόδεμα. Το ρολόι «Καραθάνου» όπως το αποκαλούσαν πολλοί Λαρισαίο έζησε σαράντα χρόνια. Τον Σεπτέμβριο του 1992 κατεδαφίστηκε αναγκαστικά.
Συμπερασματικά μπορούμε να αναφέρουμε, με κάθε επιφύλαξη βέβαια, ότι κατά τη διάρκεια των 450 χρόνων που έχουμε πληροφορίες για την ύπαρξη ρολογιού στη Λάρισα, εντοπίζονται συνολικά τέσσερες κατασκευές, διαφορετικές σε μορφή αλλά πάντα στην ίδια σχεδόν θέση:
-Το πρώτο, πριν από το 1668 μέχρι το 1820 περίπου και ήταν ξύλινο.
-Το δεύτερο από το 1820 περίπου μέχρι το 1924, λιθόκτιστο.
-Το τρίτο από το 1924 μέχρι το 1941. Το δεύτερο και το τρίτο είχαν κοινό κορμό, αλλά διέφεραν ουσιαστικά τόσο στην κατασκευή του πυργίσκου όσο και στο γεγονός ότι το τρίτο ρολόι έφερε και δείκτες.
-Το τέταρτο από το 1952 μέχρι το 1992. Ήταν από μπετόν και καταστράφηκε για ευγενή σκοπό.
Ορισμένες προσπάθειες που έγιναν το 1998 για την ανέγερση νέου, σε άλλο χώρο στον λόφο, δεν είχαν ευτυχή κατάληξη και δεν προχώρησαν. Τώρα η Λάρισα δείχνει έτοιμη να προχωρήσει και πάλι.