Η απόφαση για τη μη έκδοσή τους στην Τουρκία ελήφθη στις 26 Ιανουαρίου 2017 από τον Άρειο Πάγο και είναι αμετάκλητη. Ωστόσο την έκδοση τους συνεχίζει να να απαιτεί σε κάθε ευκαιρία η Τουρκία, με το ζήτημα να τίθεται και κατά την επίσκεψη του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Αθήνα.
Οι οκτώ δηλώνουν αθώοι όσον αφορά συμμετοχή τους στο πραξικόπημα λέγοντας ότι είχαν λάβει εντολή – σύμφωνα με τις καταθέσεις τους - στις 15 Ιουλίου 2016 να πετάξουν μαζί με άλλα διασωστικά ελικόπτερα στην Κωνσταντινούπολη για να μεταφέρουν τραυματίες από «τρομοκρατική επίθεση». Οταν έφτασαν στον προορισμό τους δέχτηκαν πυρά και κατέφυγαν στο στρατόπεδο Τόπκουλε. Τα ξημερώματα, βλέποντας εικόνες λιντσαρίσματος στρατιωτικών, αποφάσισαν να εγκαταλείψουν την Τουρκία και προσγειώνονται με ελικόπτερο στην Αλεξανδρούπολη. Στις 21 Σεπτεμβρίου απορρίφθηκε σε πρώτο βαθμό το αίτημα ασύλου ενός εκ των οκτώ.
Η 3η Ανεξάρτητη Δευτεροβάθμια Επιτροπή Ασύλου εξέδωσε απόφαση τον Δεκέμβριο με την οποία παρέχεται άσυλο στον Τούρκο στρατιωτικό με την κυβέρνηση να υποβάλει μέσω του υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής Γιάννη Μουζάλα αίτηση ακύρωσης.
Σε πρόσφατη συνέντευξή του στον ΣΚΑΙ ο κ. Μουζάλας υπογραμμίζοντας ότι «Υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις ότι πρόκειται για πραξικοπηματίες και κατά την άποψή μας αυτό δημιουργεί ένα πρόβλημα με τη γείτονα χώρα και εμείς αυτό που θέλουμε, αυτό που είπε ο πρωθυπουργός, είναι ότι είμαστε κράτος δικαίου, θα πάμε δικαστικά» και ξεκαθάρισε ότι: «Η προσωπική μου άποψη για το καθεστώς Ερντογάν δεν αλλάζει σε τίποτα αυτό [...]. Εγώ και η κυβέρνηση δεν λέμε σε κανέναν δικαστή ”πάρε την τάδε απόφαση”. Λέμε ”να εξαντλήσουμε τη δικαστική διαδικασία”».
Ο υπουργός υπογράμμισε επίσης ότι «το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν επιστρέφονται στην Τουρκία», προσθέτοντας: «αν είναι πραξικοπηματίες, που στο δικό μας κράτος δικαίου μόνο τα δικαστήρια μπορούν να αποφανθούν γι αυτό, δεν πρέπει να τύχουν πολιτικού ασύλου. Είναι μια πολιτική κίνηση. Μπορούν όμως να βρίσκονται σε μια ιδιαίτερα δύσκολη ανθρωπιστική φάση. Εκεί το άσυλο προβλέπει λύσεις».
Πρόσφατα ο Υπουργός Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Σταύρος Κοντονής άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο δίκης των οκτώ στην Ελλάδα, ανάβοντας φωτιές στο νομικό κόσμο.
ΕΠΙΦΥΛΑΞΕΙΣ ΝΟΜΙΚΩΝ
Η «Ε» μίλησε για το θέμα των 8 στρατιωτικών με τον νομικό Βασίλη Θωμά, δικηγόρο Αθηνών, ο οποίος εκφράζει επιφυλάξεις κατά πόσο θα μπορούσαν να δικαστούν στην Ελλάδα, ενώ χαρακτηρίζει την προσφυγή Μουζάλα ως «πολιτική επιλογή».
*Θεωρείτε ότι με βάση το διεθνές δίκαιο η Ελλάδα οφείλει να δώσει άσυλο στους τούρκους αξιωματικούς; Κατά την γνώμη σας οι 8 θα έπρεπε να είχαν εκδοθεί στην Τουρκία;
- Σε αυτό το ερώτημα έχει απαντήσει ρητά ο Άρειος Πάγος, με την υπ’ αριθμ. 136/2017 απόφασή του, απαντώντας στο επίσημο αίτημα έκδοσης των 8 στρατιωτικών από την Τουρκική κυβέρνηση, όπου το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας αναφέρει ξεκάθαρα ότι: «…στην Τουρκία έχουν δημιουργηθεί, για διάφορους λόγους, αντικειμενικές συνθήκες, εξαιτίας των οποίων αμφισβητείται πλέον η τήρηση στην εν λόγω χώρα της αρχής της δίκαιης δίκης, όταν, μάλιστα, κατά τρόπο προδήλως απαξιωτικό, καθαιρέθηκαν δικαστές του ανώτατου δικαστηρίου της Τουρκίας και οδηγήθηκαν κατ’ ευθείαν στα κρατητήρια, γεγονός που υπονομεύει την αξιοπιστία του δικαστικού της συστήματος και θέτει υπό σοβαρή αμφισβήτηση την προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία, καθώς και την αμεροληψία των δικαστών». Με βάση τα ανωτέρω συμπεράσματα, τα οποία ως νομικός δεν έχω κανένα λόγο να αμφισβητήσω, σας απαντώ ότι δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να εκδοθούν στην Τουρκία οι 8 στρατιωτικοί, όσο η πολιτική κατάσταση στη γείτονα χώρα παραμένει ως έχει. Τυχόν έκδοση των ανθρώπων αυτών στην Τουρκία θα αποτελούσε ευθεία παραβίαση εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης όλων των διεθνών συνθηκών που αφορούν στην χορήγηση πολιτικού ασύλου, αλλά θα ερχόταν και σε πλήρη αντίθεση με τις αρχές του διεθνούς δικαίου, αλλά και όλων των πορισμάτων των διεθνών οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σχετικά με την τραγική κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην γείτονα χώρα. Μια τυχόν έκδοσή τους, θα ισοδυναμούσε –με άλλα λόγια- με την θανατική τους καταδίκη. Εδώ πρέπει να κάνω μια ακόμη επισήμανση: η σύλληψη ενός από τους στρατιωτικούς, και μάλιστα εντός της Υπηρεσίας Ασύλου, αντίκειται στο άρθρο 46 του ν. 4375/2016, καθώς, σύμφωνα με το άρθρο αυτό, δεν νοείται σύλληψη οποιουδήποτε προσώπου τελεί σε καθεστώς αιτούντος διεθνούς προστασίας. Όσον αφορά στο πρώτο σκέλος της ερώτησής σας, φυσικά και η χορήγηση πολιτικού ασύλου αποτελεί μια κυριαρχική πράξη ενός κράτους, η οποία εναπόκειται στην διακριτική του ευχέρεια, αλλά στην σύγχρονη διεθνή πρακτική, τα κράτη τείνουν να συμμορφώνονται με τις αρχές προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που ισχύουν τόσο σε διεθνές, όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (Διεθνής Διακήρυξη Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κτλ).
* Μπορεί να γίνει η δίκη τους στην Ελλάδα, σύμφωνα με το ενδεχόμενο που άφησε ανοιχτό ο υπουργός δικαιοσύνης Σταύρος Κοντονής;
- Αυτό είναι ένα άλλο ζήτημα που προκαλεί εύλογο προβληματισμό σε όλους τους νομικούς κύκλους, γιατί κατά την διάρκεια της εκκρεμοδικίας (μέχρι δηλαδή να αποφασίσουν τα αρμόδια ελληνικά δικαστήρια), έρχεται ο Υπουργός Δικαιοσύνης και υπαινίσσεται με αυτό τον τρόπο ότι οι 8 κρατούμενοι στρατιωτικοί είναι όντως «πραξικοπηματίες» και ότι μπορεί να γίνει η δίκη τους στην Ελλάδα, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ποινικού Κώδικα. Εκεί ορίζεται ότι –σε εξαιρετικές περιπτώσεις- μπορούν να δικαστούν σύμφωνα με τους ελληνικούς ποινικούς νόμους και μη Έλληνες πολίτες για εγκλήματα που έχουν τελέσει εκτός Ελλάδας. Βέβαια το συγκεκριμένο άρθρο, ειδικά στην περίπτωση των 8 στρατιωτικών, μιλάει φερ’ ειπείν για «…εσχάτη προδοσία, προδοσία της χώρας που στρέφεται κατά του ελληνικού κράτους και τρομοκρατικές πράξεις». Δεν μπορώ εύκολα να διακρίνω, με ποιόν τρόπο θα μπορούσαν να έχουν βλάψει τα συμφέροντα του ελληνικού κράτους οι 8 στρατιωτικοί που ζητούν άσυλο, ειδικά όταν από όλες τις διαδικασίες που έχουν γίνει ενώπιον των ελληνικών δικαστηρίων και των οργάνων του ασύλου, έχει αποδειχθεί ότι δεν είχαν καμία ενεργή ανάμιξη στα γεγονότα του πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016 στην Τουρκία. Για να οδηγηθεί σε δίκη κάποιος μη Έλληνας πολίτης για πράξεις που έχει τελέσει εκτός Ελλάδος (δηλαδή εκτός των ορίων που ισχύουν οι ελληνικοί νόμοι), θα πρέπει σύμφωνα με την πάγια θέση των ελληνικών δικαστηρίων να υπάρχει σαφής προσβολή είτε των συμφερόντων του ελληνικού κράτους, είτε κάποιων θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό είναι και το ζήτημα που θα έρθουν να κρίνουν τα ελληνικά δικαστήρια, σε περίπτωση που η ελληνική κυβέρνηση αποφασίσει να οδηγήσει τους 8 αιτούντες άσυλο σε δίκη (π.χ. με την άσκηση μιας ποινικής δίωξης μετά από παραγγελία του Υπουργού Δικαιοσύνης ή άλλου αρμοδίου οργάνου).
* Είχε δικαίωμα ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής να ζητήσει ακύρωση της χορήγησης ασύλου από την επιτροπή;
- Το δικαίωμα του Υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής να κάνει αίτηση ακύρωσης εναντίον μιας απόφασης χορήγησης ασύλου σαφώς υπάρχει από το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Ο νομοθέτης βέβαια είχε στο μυαλό του εξαιρετικές περιπτώσεις που αυτό μπορεί να ασκηθεί. Θεωρώ όμως, ότι στην συγκεκριμένη υπόθεση, η Κυβέρνηση έλαβε το ρόλο του «διαδίκου», σε μια ασυνήθιστη αλλαγή τακτικής, ενώ μέχρι τώρα σεβόταν κατά πάγιο τρόπο τις αποφάσεις των αρμοδίων οργάνων, ήτοι των Επιτροπών Ασύλου. Δηλαδή, επέλεξε να εξαντλήσει τα όρια της διακριτικής της ευχέρειας και να λάβει καθαρή θέση εναντίον των αιτούντων άσυλο σε αυτή την περίπτωση των 8 Τούρκων αξιωματικών, ενώ σε όλες τις υπόλοιπες περιπτώσεις αιτημάτων ασύλου δεν είχε γίνει κάτι ανάλογο. Και αυτό, όταν το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας, έχει λάβει καθαρή θέση κατά της έκδοσης των 8 στρατιωτικών στην Τουρκία με σαφή αιτιολογία. Κατά την άποψή μου, αυτή η επιλογή του Υπουργού Μεταναστευτικής Πολιτικής αποτελεί αναμφισβήτητα απόφαση με διπλωματικές και πολιτικές προεκτάσεις.
* Της Αλεξάνδρας Φωτάκη
