Της Λένας Κισσάβου
Φωτ.: Λεωνίδας Τζέκας
Ο χρόνος σταμάτησε εδώ και χρόνια σε ένα ερημωμένο χωριό του κάμπου, που βρίσκεται σε υψόμετρο 400 μ. στο Μαυροβούνι.
Τα ερείπια των πετρόχτιστων σπιτιών του, πνιγμένα μέσα στη βλάστηση που έχει σκεπάσει ακόμη και τα λιθόχτιστα καλντερίμια του, με την εκκωφαντική σιωπή που κυριαρχεί σε κάθε γωνιά του, μαρτυρούν την εγκατάλειψη και την έλλειψη ανθρώπινης παρουσίας.
Αποτελεί το δίδυμο χωριό της Κάτω Αμυγδαλής, που πήρε τον προσδιορισμό Άνω Αμυγδαλή (γνωστό και ως Κουκουράβα), όταν οι κάτοικοί του αποφάσισαν να μετοικήσουν πιο χαμηλά στον κάμπο και το εγκατέλειψαν.
Ανωχωρίτες και κατωχωρίτες, κάτοικοι ουσιαστικά του ίδιου χωριού, διατήρησαν αυτό το δίπολο για κάποια χρόνια, μέχρι και το 1971-72, που αποτέλεσε χρονιά ορόσημο, μετάβασης σε μια άλλη χρονική περίοδο. Ήταν η εποχή της πλήρους εγκατάλειψης του χωριού, από τους κατοίκους του, που μεταφέρθηκαν όλοι στο νέο χωριό, την Κάτω Αμυγδαλή στον κάμπο, καθότι η θέση εξυπηρετούσε καλύτερα στις αγροτικές τους εργασίες.
Το τελευταίο πανηγύρι, πριν την εγκατάλειψή του και από τον τελευταίο κάτοικο του χωριού, έγινε εκείνη τη χρονιά, στις 29 Αυγούστου, ημέρα εορτής του Τιμίου Προδρόμου.
Πέρασαν χρόνια από τότε, αλλά έχουν διατηρήσει μια παράδοση για να μην το ξεχνούν και κάθε χρόνο τέτοια μέρα, οι κάτοικοι της Κάτω Αμυγδαλής ανηφορίζουν στο πάνω χωριό, για να γιορτάσουν με μεγάλο πανηγύρι, την ημέρα του Αγίου.
Πλέον και ο δρόμος για την «παλιά» σήμερα Αμυγδαλή, είναι εγκαταλελειμμένος, δύσβατος και δύσκολος, ακόμη και με τετρακινητήριο όχημα, απομονώνοντας ακόμη περισσότερο το χωριό από ανθρώπους.
Τελευταία όμως παρατηρείται μια νέα τάση. Μια τάση επιστροφής, από κάποιους που επιχειρούν να του ξαναδώσουν ζωή και ανακατασκευάζουν τα σπίτια του.
Το χωριό αρχίζει να ξαναχτίζεται μέσα από τις στάχτες του και είναι εντυπωσιακό ότι αρκετοί από εκείνους που το τολμούν, μόνο οι μισοί είναι ντόπιοι. Υπάρχουν αρκετοί ξένοι που αγόρασαν σπίτια εδώ.
Η Άνω Αμυγδαλή έχει σήμερα, ξανά, δύο μόνιμους κατοίκους, μία ντόπια και έναν Άγγλο. Μέχρι και πέρυσι, ζούσε εκεί και μια τετραμελής οικογένεια Αθηναίων, η οποία όμως λόγω μετάθεσης του άνδρα, αναγκάστηκε να μετακομίσει αλλού. Παρόλα αυτά όποτε βρίσκουν ευκαιρία πηγαίνουν στο χωριό.
Σχεδόν κάθε Σαββατοκύριακο ανοίγουν τις πόρτες τους περί τα δέκα σπίτια, ιδιοκτήτες από κάθε μεριά της Θεσσαλίας, οι οποίοι έχουν αγοράσει και αναπαλαιώσει σπίτια.
«Το χωριό έχει πλούσια ιστορία, έντεκα εκκλησίες, μύλους και το μεγαλύτερο καλντερίμι των Βαλκανίων, αυτό που συνδέει τα δύο χωριά.
Τα σπίτια του είναι όλα πετρόχτιστα και όσα ανακατασκευάζονται διατηρούν την ίδια αρχιτεκτονική.
Είναι ένα παραδοσιακό χωριό, που διατηρεί όλα τα στοιχεία του παρελθόντος και τη γραφικότητά του. Κάποτε έσφυζε από ζωή...», μας λέει ο πρόεδρος της τοπικής κοινότητας Κάτω Αμυγδαλής, κ. Αλέκος Δαλαμάγκας , που ήταν ο οδηγός μας σε αυτή την περιήγηση στον ερειπωμένο τόπο.
Υπάρχει αίτημα των κατοίκων από το 2014, στον Δήμο Αγιάς- όπου υπάγεται διοικητικά- να χαρακτηριστεί το χωριό παραδοσιακός οικισμός, καθώς διατηρεί αναλλοίωτη την εικόνα του τοπικού του χαρακτήρα, ενώ τρεις βρύσες του και ένα καλντερίμι έχουν χαρακτηριστεί μνημεία της φύσης, αφού είναι άνω των 100 ετών, σύμφωνα με ΦΕΚ του 2005, επισημαίνει ο κ. Δαλαμάγκας.
Ο πρόεδρος φιλοδοξεί να ξαναζωντανέψει το χωριό και ενισχύει κάθε προσπάθεια ατόμων που θέλουν να κατοικήσουν σε αυτό.
Μεταξύ αυτών και ο εξάδελφός του Γιάννης Δαλαμάγκας, ο οποίος μεταβαίνει στο χωριό κάθε Σαββατοκύριακο, με την οικογένειά του, ολοκληρώνοντας το σπίτι που επί δέκα χρόνια ανακατασκεύαζε ο πατέρας του για να κατοικήσουν.
Πιο κάτω ένας Λαρισαίος που ανακατασκεύασε επίσης ένα πετρόχτιστο οίκημα, πιο κει ένα ακόμη σπιτικό ατόμων με καταγωγή από την Κουκουράβα, παραδίπλα το σπίτι του Εγγλέζου και στην άλλη άκρη του χωριού, τρεις ακόμη ανακατασκευασμένες κατοικίες, ενός... Αθηναίου, ενός παπά και ενός ακόμη Λαρισαίου.
Στην περιήγησή μας, συνοδοιπόροι ήταν και οι κάτοικοι της Κάτω Αμυγδαλής, ο Αθανάσιος Δαλαμάγκας και ο Απόστολος Γαλάνης, ενώ μας περίμενε στο καφενείο της Κάτω Αμυγδαλής και ο πρώην πρόεδρος της τότε κοινότητας και μετέπειτα αντιδήμαρχος του πρώην Δήμου Λακέρειας, Γιώργος Σκαπέτης, ο οποίος μας πρόσφερε πλούτο ιστορικών στοιχείων του χωριού, τα οποία κατέγραψε ο ιστορικός ερευνητής Δημήτρης Αγραφιώτης: «Το παλιό όνομα του οικισμού είναι Κουκουράβα, προέρχεται από τη σλαβική γλώσσα και μάλλον από το όνομα του ιδιοκτήτη της περιοχής στη μεσαιωνική εποχή. Έχει στοιχεία ζωής από την προϊστορική περίοδο. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας ήταν ένα χριστιανικό ελευθεροχώρι, που φορολογικά υπαγόταν στον μπέη του Ζητουνίου (Λαμίας), διοικητικά στην Αγιά και εκκλησιαστικά στην επισκοπή Δημητριάδος.
Στις εκκλησίες και τα ξωκλήσια του χωριού, που τα περισσότερα έχουν κτιστεί κατά τον 18ο αιώνα, σώζονται σπάνιες αγιογραφίες.
Το παλιό χωριό Κουκουράβα εγκαταλείφθηκε για πρώτη φορά στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου και οι κάτοικοί του εγκαταστάθηκαν και έζησαν σε παράγκες στη Λάρισα για τρία περίπου χρόνια, μέχρι και το 1950. Με την επιστροφή τους οι περισσότεροι έχτισαν τα σπίτια που είχαν καεί και συνέχισαν τη ζωή τους στο χωριό. Όμως μία με δύο οικογένειες αποφάσισαν να χτίσουν τα σπίτια τους στην παρακάρλια περιοχή «Καλύβια» (η σημερινή Κάτω Αμυγδαλή). Ο βασικός λόγος εγκατάλειψης , η οποία ολοκληρώθηκε σταδιακά μέχρι το 1972, ήταν η έλλειψη συγκοινωνίας-δρόμου».
Η ΚΑΤΩ ΑΜΥΓΔΑΛΗ
Στην Κάτω Αμυγδαλή σήμερα είναι εγγεγραμμένα 575 άτομα, αλλά στην πραγματικότητα κατοικούν σε αυτό 330 ψυχές.
Χαρακτηριστική είναι η φράση του κ. Απ. Γαλάνη, για τη σημερινή κατάστασης του... κάτω δίδυμου χωριού: «Ήταν η γη της Χαναάν... Ποτιστικά χωράφια, με σιτάρι και αμυγδαλιές, που έδιναν δύο καλλιέργειες τον χρόνο! Όταν αποξηράθηκε η λίμνη άλλαξε το μικροκλίμα και επηρέασε την απόδοση της άλλοτε πολύ εύφορης γης, η οποία άρχισε να αποδίδει λιγότερα...».
