ΣΕΡΑΓΕΒΟ
Συμπληρώνονται σήμερα είκοσι χρόνια από τη σφαγή στη Σρεμπρένιτσα, ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα που έγινε στην Ευρώπη μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Τον Ιούλιο του 1995 οι σερβικές δυνάμεις, υπό την διοίκηση του στρατηγού Ράτκο Μλάντιτς, κατέλαβαν, αμαχητί, την Σρεμπρένιτσα.
Η πόλη, που αποτελούσε μουσουλμανικό θύλακα εντός εδάφους που ελέγχονταν από τους Σέρβους, το 1993, με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, κηρύχθηκε "προστατευμένη ζώνη", διότι αποτελούσε καταφύγιο για περίπου εξήντα χιλιάδες Βόσνιους μουσουλμάνους, πρόσφυγες, από τις γύρω περιοχές. Πριν την έναρξη του πολέμου η πόλη της Σρεμπρένιτσα είχε 5746 κατοίκους.
Το γεγονός ότι η Σρεμπρένιτσα βρισκόταν υπό την προστασία του ΟΗΕ δεν εμπόδισε τις σερβικές δυνάμεις να επιτεθούν για να την καταλάβουν. Ακόμη και σήμερα προκαλεί ερωτηματικά η παθητική στάση που τήρησε η στρατιωτική διοίκηση του ΟΗΕ στη Βοσνία (UNPROFOR), αλλά και το ΝΑΤΟ που αγνόησαν κάθε έκκληση για βοήθεια.
Με την είσοδο των σερβικών δυνάμεων στην Σρεμπρένιτσα, στις 11 Ιουλίου του 1995, δεκάδες χιλιάδες μουσουλμάνοι κατέφυγαν στο χωριό Ποτοτσάρι, όπου βρισκόταν η στρατιωτική βάση του ολλανδικού τάγματος, που είχε αναλάβει την προστασία της πόλης.
Γυναικόπαιδα, ηλικιωμένοι αλλά και άνδρες, που πίστεψαν ότι θα τους προστατέψουν οι δυνάμεις του ΟΗΕ, κατέκλυσαν το χώρο, γύρω από την ολλανδική στρατιωτική, βάση. Όταν έφτασαν οι σερβικές δυνάμεις τίποτα δεν έδειχνε ότι τις επόμενες ημέρες θα συντελούνταν ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα της ανθρωπότητας. Οι Σέρβοι στρατιώτες μοίραζαν σοκολάτες και καραμέλες στα μικρά παιδιά τα οποία, αν και έδειχναν φοβισμένα, άπλωναν τα χέρια τους μη μπορώντας να αντισταθούν στον πειρασμό, μετά από τρεισήμισι χρόνια πολιορκίας και εξουθενωτικής πείνας.
Ο στρατηγός Μλάντιτς, χάιδευε τα κεφαλάκια των παιδιών, υπόσχονταν ότι κανένας δεν θα πάθει κακό και πως όλοι θα μεταφερθούν σε περιοχές που ελέγχονται από τον βοσνιακό στρατό. Αυτά συνέβαιναν την ημέρα, μπροστά στις κάμερες των τηλεοπτικών συνεργείων. Όταν έπεφτε το σκοτάδι, άρχιζε το δράμα. Την νύχτα οι Σέρβοι στρατιώτες ξεχώριζαν μέσα από το πλήθος νεαρά κορίτσια και τα κακοποιούσαν, έκαναν διαλογή των ανδρών, ακόμη και ανήλικων που έδειχναν μεγαλύτεροι και τους οδηγούσαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
"Χειρότερη ήταν η νύχτα μεταξύ της 12ης και της 13ης Ιουλίου, όταν ήρθαν τα φορτηγά για να μας μεταφέρουν στη Τούζλα. […] Όλους τους άντρες, όπως και τον σύζυγο μου, τους ξεχώρισαν. - Δεξιά οι άντρες, αριστερά οι γυναίκες(!) πρόσταζαν οι Τσέτνικ. Κρατούσα το παιδί από το χέρι, σφιχτά! Ένας στρατιώτης του λέει να πάει με τον πατέρα του, εγώ δεν του αφήνω το χέρι. Αυτός τον τραβάει. Πέφτω στα γόνατα και τον εκλιπαρώ: "Αφήστε μου το παιδί δεν έχω άλλον στο κόσμο".
Αυτός με σπρώχνει και προσπαθεί να μου το αποσπάσει με τη βία. Εγώ πάλευα, δεν άφηνα το παιδί μου, τελικά... κατάφερε να μου το αποσπάσει. Κατέρρευσα! Έβλεπα, ξαπλωμένη στο έδαφος, ανήμπορη, το γιό μου να απομακρύνεται και να με κοιτάει με τα μάτια βουρκωμένα ενώ τα δάκρυα κυλούσαν στα μάγουλά του. Ακόμη, μέχρι σήμερα, δεν ξέρω που κείτεται ο γιός μου", περιγράφει η Σαμπαχέτα Φέιζιτς το δράμα που έζησε, στο βιβλίο: "Η γυναικεία πλευρά του πολέμου", που εκδόθηκε στο Βελιγράδι το 2007.
Παράλληλα με το δράμα στο Πότοτσαρι εξελίσσονταν ένα άλλο δράμα στα δάση γύρω από την Σρεμπρένιτσα, όπου κατέφυγαν περίπου έντεκα χιλιάδες άντρες, προσπαθώντας να περάσουν μέσα από τον στρατιωτικό κλοιό των Σέρβων και να φτάσουν στην Τούζλα, που ελέγχονταν από τον Βοσνιακό στρατό.
Το σερβικό πυροβολικό επί ένα εικοσιτετράωρο βομβάρδιζε ακατάπαυστα την περιοχή. Στη συνέχεια, ένοπλες ομάδες του στρατού των Σέρβων και παραστρατιωτικοί "χτένισαν" σπιθαμή προς σπιθαμή τα δάση καταζητώντας όσους γλίτωσαν από τις οβίδες. Σύμφωνα με μαρτυρίες επιζώντων, που παρουσιάστηκαν στο διεθνές ποινικό δικαστήριο της Χάγης, οι μουσουλμάνοι που συλλαμβάνονταν εκτελούνταν επί τόπου, ή οδηγούνταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, στο χωριό Κράβιτσα και στο κτήμα του γεωργικού συνεταιρισμού, στο χωριό Μπράνιεβο, όπου τους περίμενε η ίδια μοίρα. Από τους έντεκα χιλιάδες, που ξεκίνησαν προς την Τούζλα, έφτασαν περίπου 4500 μουσουλμάνοι.
Χαρακτηριστική είναι η κατάθεση, στο δικαστήριο της Χάγης, του κατάδικου για εγκλήματα πολέμου Ντράζεν Ερντέμοβιτς, ο οποίος παραδέχθηκε την ενοχή του για συμμετοχή στις εκτελέσεις αμάχων στο Μπράνιεβο, στις 16 Ιουλίου του 1995. Ο Ερντέμοβιτς, ως μέλος του εκτελεστικού αποσπάσματος, περιέγραψε με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες το έγκλημα. "Τους μουσουλμάνους τους φέρνανε με τα λεωφορεία, φορούσαν όλοι τους πολιτικά, ήταν ηλικίας από 17 έως εβδομήντα ετών, ήταν δεμένοι πισθάγκωνα, τους στήνανε δέκα - δέκα μπροστά μας, με γυρισμένη την πλάτη στο απόσπασμα. Η δικιά μου ομάδα, αποτελούνταν από δέκα στρατιώτες[…] αρχίσαμε τις εκτελέσεις στις 10:00 η ώρα το πρωί και σταματήσαμε στις 15:00 ή στις 15:30 το απόγευμα, γιατί κουραστήκαμε. Μετά, εμείς πήγαμε για φαγητό σε μια ταβέρνα και συνέχισε τις εκτελέσεις μία άλλη ομάδα που έφτασε από το Μπρατούντατς. Δεν ξέρω πόσους εκτελέσαμε εκείνη την μέρα, αλλά θα ήταν κάπου 1000 με 1200 άνθρωποι", αναφέρει στην κατάθεση του ο Ερντέμοβιτς. Περιέγραψε, επίσης, και μία άλλη μαζική εκτέλεση, στο διπλανό χωριό Πίλιτσι, όπου δολοφονήθηκαν περίπου πεντακόσιοι μουσουλμάνοι. Αναφέρει ότι οι Σέρβοι στρατιώτες, για να μην χάνουν χρόνο, εκτελώντας δέκα,-δέκα άτομα, τους έκλεισαν όλους τους μουσουλμάνους στο κτήριο του πολιτιστικού κέντρου και έριχναν χειροβομβίδες από τα παράθυρα.
Στη Σρεμπρένιτσα, από τις 11 μέχρι τις 17 Ιουλίου του 1995, εκτελέστηκαν συνολικά 8372 βόσνιοι μουσουλμάνοι από τους οποίους οι 1042 βρισκόταν σε εφηβική ηλικία. Μέχρι σήμερα έχουν βρεθεί τα λείψανα 6241 θυμάτων που τάφηκαν στο κοιμητήριο- μνημειακό κέντρο - στο Πότοτσαρι.
Για την Σρεμπρένιτσα έχουν καταδικαστεί, στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης και σε δικαστήρια της Σερβίας, όλοι οι βασικοί πρωταγωνιστές που διέταξαν ή συμμετείχαν στις εκτελέσεις αμάχων. Ο Ράντοβαν Κάρατζιτς και ο στρατηγός Ράτκο Μλάντιτς, που θεωρούνται εμπνευστές του εγκλήματος, βρίσκονται στις φυλακές της Χάγης, όπου δικάζονται από το διεθνές ποινικό δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία ( ICTY).
Το δικαστήριο, σε τρεις καταδικαστικές αποφάσεις για την Σρεμπρένιτσα, χαρακτήρισε το έγκλημα ως γενοκτονία. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ωστόσο, σε προχθεσινή του συνεδρίαση, δεν απέδωσε τον ίδιο χαρακτηρισμό στο έγκλημα, εξαιτίας του βέτο που άσκησε η Ρωσία, ύστερα από αίτημα της Σερβίας.
