Τα Μωμοέρ’ εξέβανε τα Φώτα τ’ Αγιαννί…

ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΑ

ΤΡΙΚΑΛΑ
Η Εύξεινος Λέσχη Ποντίων και Μικρασιατών Ν.Τρικάλων και το e-Trikala, φιλοξενούν τον Πολιτιστικό Ποντιακό Μορφωτικό Σύλλογο Αγ. Δημητρίου-Ρυακίου Κοζάνης, που θα παρουσιάσει το δρώμενο των «Μωμό’ερων», μεθαύριο Σάββατο 6 Ιανουαρίου 2018, 1 το μεσημέρι, στον Μύλο των Ξωτικών.

«Τα Μωμοέρ’ εξέβανε τα Φώτα τ’ Αγιαννί’, ναϊλοί τη μαυρομάναν ατ’ εμάς που ‘κί θ’ ανοί’» είναι ένα από τα δίστιχα που ακούγεται κατά την παρουσίαση του δρώμενου από τους Μωμόερους.
Ο Μώμος στην αρχαιότητα ήταν ο θεός του γέλιου και της σάτιρας. Οι ακόλουθοι ιερείς του Μώμου, η ομάδα που τον συνοδεύει διακωμωδώντας και σατιρίζοντας καταστάσεις, είναι οι Μωμόγεροι. Η καθ’ αυτού ρίζα της λέξη Μώμος, προέρχεται από το ομηρικό ρήμα «μω» που σημαίνει «αναζητώ να βρω κουσούρι». Μώμος λοιπόν είναι ο θεός του γέλιου και της σάτιρας, αυτός που ψάχνει να βρει ψεγάδι να καυτηριάσει, και το δρώμενο έχει προχριστιανικές ρίζες.
Οι Μωμόγεροι είναι μία πολυσύνθετη -και όχι μόνο χορευτική- ομάδα. Βασικά έχουμε μία ομάδα 12 αντρών που ο αριθμός της είναι κατ’ εξοχήν συμβολικός μιας και δώδεκα ήταν οι μαθητές του Χριστού, δώδεκα οι θεοί του Ολύμπου, δώδεκα οι μήνες του χρόνου κτλ. Αυτή είναι η χορευτική ομάδα την οποία πλαισιώνει η ομάδα των μουσικών. Αγγείον και ποντιακή λύρα είναι τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιεί η ομάδα των μουσικών. Επιπλέον των δύο αυτών ομάδων έχουμε και τη θεατρική ομάδα που αποτελείται αποκλειστικά από άντρες, οι οποίοι και υποδύονται όλους τους αναγκαίους ρόλους. Κύρια πρόσωπα της θεατρικής ομάδας είναι οι δύο νύφες, που συμβολίζουν τη Δήμητρα και την Περσεφόνη. Εκτός από τις δύο νύφες, έχουμε τον γέρο με τη γριά, έχουμε τον διάβολο, τον γιατρό, τον δικαστή και άλλους ρόλους που σε διάφορες εποχές προστέθηκαν στο δρώμενο, όπως ο αρκουδάς με την αρκούδα ή ο καμηλιέρης με την καμήλα.  Το έθιμο το συναντούσαμε σε όλο το Μικρασιατικό χώρο. Στην Τραπεζούντα όμως και ιδιαίτερα στη Λιβερά, συναντούσαμε την ολοκληρωμένη παραλλαγή του δρώμενου.
Όλη η ομάδα, πήγαινε από σπίτι σε σπίτι σε όλο το χωριό και εκεί διαδραματίζονταν αυτοσχέδιοι διάλογοι. Διαπόμπευαν τον νοικοκύρη γεγονός που στη μικρή κοινωνία του χωριού προκαλούσε το γέλιο και έτσι επερχόταν η «κάθαρση».
Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόερων λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του δωδεκαημέρου (περίοδος Χριστουγέννων, πρωτοχρονιάς και Θεοφανείων) και που σήμερα πραγματοποιείται ιδιαίτερα στη Βόρεια Ελλάδα, έχει εορταστικό αλλά και ευετηριακό χαρακτήρα, καθώς συνδέεται άμεσα με τον ερχομό του νέου έτους.  Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόερων εντάχθηκε στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO τον Νοέμβριο του 2016, όπως αυτό τελείται σε οκτώ χωριά της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης (Τετράλοφος, Άγιος Δημήτριος, Αλωνάκια, Σκήτη, Πρωτοχώρι, Κομνηνά, Ασβεστόπετρα, Καρυοχώρι), οι κάτοικοι των οποίων είναι κατά κύριο λόγο Πόντιοι, απόγονοι Ποντίων προσφύγων από την περιοχή της ορεινής Τραπεζούντας (Ματσούκα), οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα το 1923.