Του Δημήτρη Χατζηευθυμίου
Χίλιοι εκατό και πλέον νεκροί θα έπρεπε να «δικαιολογούνται» είτε σε πόλεμο, είτε σε κάποιο ναυάγιο μεγάλου πλοίου.
Εδώ όμως πρόκειται για ανθρώπινο έγκλημα. Ένα έγκλημα με συγκεκριμένους φυσικούς δράστες, αλλά και ηθικούς αυτουργούς. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι ιδιοκτήτες του εργοστασίου που κατέρρευσε στο Μπανγκλαντές, ενώ άμοιροι ευθυνών δεν είναι οι άρχοντες της χώρας αυτής. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι πολυεθνικές εταιρίες, οι οποίες, στο όνομα του ασύδοτου κέρδους, αποδέχονται ανθρώπινες θυσίες.
Η τραγωδία στην πόλη Σαβάρ της ασιατικής αυτής χώρας, δεν είναι η πρώτη. Μόλις πριν από μερικούς μήνες περισσότεροι από 100 εργάτες κάηκαν σε ένα εργοστάσιο το οποίο δεν διέθετε έξοδο κινδύνου. Η εκατόμβη νεκρών της 24ης Απριλίου, συνέβη σε ένα οκταώροφο κτίσμα με την κατ’ ευφημισμό ονομασία «Ράνα Πλάζα», στο οποίο στεγάζονταν 5 εργοστάσια ρούχων και εργάζονταν περί τους 3.500 εργαζόμενους.
Ένα συγκρότημα κτιρίων που όμως, οι μεν ιδιοκτήτες είχαν μετατρέψει σε βιομηχανική μονάδα χωρίς να τηρούν τους απαραίτητους όρους ασφαλείας (σ.σ.: η σημαντικότερη εκδοχή για την κατάρρευσή του ενοχοποιεί τέσσερις τεράστιες γεννήτριες που είχαν τοποθετηθεί στους πάνω ορόφους επηρεάζοντας με το βάρος τη στατικότητα του κτιρίου), οι δε τοπικές αρχές δεν έκαναν ουσιαστικούς ελέγχους (έχει αναφερθεί ότι πολλές ώρες πριν το κτίριο άρχισε να τρίζει...).
Γιατί όλες αυτές οι εγκληματικές αμέλειες; Είναι απλό: στο όνομα της ανάπτυξης.
Αν κάποιος ήθελε να ξετυλίξει το νήμα της «11ης Σεπτεμβρίου της εργασίας», όπως αποκαλείται ήδη η μεγαλύτερη βιομηχανική τραγωδία των τελευταίων χρόνων, θα πρέπει να πάει λίγο πίσω στον χρόνο. Στο 2005. Τη χρονιά εκείνη καταργήθηκαν οι περιορισμοί στις εξαγωγές ειδών κλωστουφαντουργίας από τις αναπτυσσόμενες στις ανεπτυγμένες χώρες. Οι πολυεθνικές του ιματισμού, αλλά και πολιτικές ηγεσίες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, μίλησαν τότε για «τα καλά της παγκοσμιοποίησης», καθώς, από τη μία οι δυτικοί θα μπορούσαν να έχουν ακόμη φθηνότερα ρούχα και, από την άλλη, το εργατικό δυναμικό χωρών όπως το Μπανγκλαντές καλύτερα μεροκάματα. Αυτή όμως ήταν η μισή αλήθεια. Η άλλη μισή και πιο οδυνηρή βρίσκεται θαμμένη στα ερείπια του «Ράνα Πλάζα». Και φυσικά πρέπει να προσθέσει κανείς τα απίστευτα κέρδη πολυεθνικών και ντόπιων εργοδοτών, από τα κάτεργα των οποίων αναδύεται η ανταγωνιστικότητα οικονομιών, όπως αυτή του Μπαγκλαντές. Ανταγωνιστικότητα κυριολεκτικά βαμμένη με αίμα...
Ν. ΡΩΜΝΙΟΣ: ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΦΘΗΝΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ
Τις αιτίες και πρακτικές που ευθύνονται για το «εργασιακό αυτό Γκουαντανάμο», σύμφωνα με τους «Νιου Γιόρκ Τάιμς», αναγνωρίζουν και εκπρόσωποι των Ελλήνων εργοδοτών.
Ο επίτιμος πρόεδρος του Συνδέσμου Θεσσαλικών Βιομηχανιών κ. Ν. Ρώμνιος είναι σαφής: Σε πολλές χώρες της Ασίας (Ινδονησία, Μπανγκλαντές, Ινδία), μεγάλες πολυεθνικές εκμεταλλεύονται το πάμφθηνο εργατικό δυναμικό τους. Μάλιστα, θυμίζοντας την ιστορία με τις ποδοσφαιρικές μπάλες του Μουντιάλ της Ν. Αφρικής, ο κ. Ρώμνιος βάζει και τη διάσταση της παιδικής και –φυσικά- ανασφάλιστης εργασίας. Πράγματι στο «Ράνα Πλάζα», η πλειοψηφία των εργαζομένων ήταν γυναίκες και ανήλικα παιδιά.
Το Μπανγκλαντές είναι η δεύτερη σε μέγεθος εξαγωγική δύναμη στον κόσμο στον τομέα ειδών ένδυσης, μετά την Κίνα, εξαιτίας του χαμηλού εργατικού κόστους και της άφθονης εργατικής δύναμης (πληθυσμός 140 εκ.). Ο μηνιαίος μισθός δεν φτάνει τα 40 δολάρια, ενώ την ίδια ώρα η ζήτηση των δυτικών κοινωνιών για φθηνά ρούχα (σ.σ.: στην πραγματικότητα όμως η πίεση για μεγαλύτερα κέρδη), αυξάνεται.
Στη συγκεκριμένη περιοχή του Μπανγκλαντές μέσα σε λίγους μόνο μήνες στήθηκαν εκατοντάδες εργοστάσια φασόν. Όπως σημειώνει και ο κ. Ρώμνιος συχνά αυτές οι επιχειρήσεις στεγάζονται σε χώρους όπου δεν προβλέπονταν κανενός είδους βιομηχανική εγκατάσταση, με τα τραγικά επακόλουθα.
Και φυσικά σε χώρες που με κάθε τίμημα προσπαθούν να γίνουν ανταγωνιστικές, είτε οι έλεγχοι είναι πλημμελείς, είτε η διαφθορά των κρατικών αξιωματούχων τέτοια που δεν αποτελεί εχέγγυο για τίποτε.
ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΡΔΟΥΣ
Από την άλλη, θα μπορούσε να παρατηρήσει κάποιος, για έναν νέο που δεν βρίσκει δουλειά ή που αμείβεται με 5 ή 10 δολάρια, η αμοιβή από την εργασία του σε ένα τέτοιο εργοστάσιο θα μπορούσε να σημάνει μια σημαντική βελτίωση των οικονομικών του.
Ο κ. Ρώμνιος δίνει την πραγματική διάσταση του θέματος: Μα εδώ δεν πρόκειται για ένα προϊόν, π.χ. ένα μπλουζάκι το οποίο στην Ευρώπη παράγεται με 10 ευρώ και σε κάποια ασιατική χώρα με 8 ευρώ. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο θα παραδεχόμουν πράγματι ότι αξίζει τον κόπο, αφού και ο παραγωγός μπορεί να κερδίσει αλλά και μια αναπτυσσόμενη χώρα βοηθάς να βελτιώσει την οικονομία και τους κατοίκους το επίπεδο ζωής τους. Εδώ όμως, σημειώνει ο κ. Ρώμνιος, έχουμε να κάνουμε με μεγιστοποίηση του κέρδους. Τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο. Δηλαδή το μπλουζάκι παράγεται με ένα μόλις ευρώ. Τη διαφορά δε, την καρπούται όλη η πολυεθνική εταιρία και ο ντόπιος εργολάβος ή ιδιοκτήτης του εργοστασίου παραγωγής.
Κι επειδή καθετί που παράγεται έχει μια κατώτατη τιμή, οτιδήποτε είναι φθηνότερο πρέπει να μας βάζει σε σκέψεις. Τι είδους; Είτε για τον τρόπο παραγωγής του (απάνθρωπες συνθήκες εργασίας, άθλια μεροκάματα κ.ο.κ.), είτε για την ποιότητά του.
Στο σημείο αυτό ο κ. Ρώμνιος κάνει λόγο για προϊόντα που παράγονται με τοξικές βαφές τα απόβλητα των οποίων επιβαρύνουν το περιβάλλον, ή μπορεί και να απειλούν την υγεία τόσο των ανθρώπων που τα φτιάχνουν αλλά και των ίδιων των τελικών καταναλωτών.
Σημειώνει δε ότι το αμφιβόλου ποιότητας παραγόμενο είδος δεν αφορά πλέον μόνο την ένδυση και την υπόδηση, αλλά επεκτείνεται στον τομέα των ειδών διατροφής ακόμη και των φαρμάκων!
ΕΛΕΓΧΟΙ ΚΑΙ ΔΑΣΜΟΙ
Μοιραία το ερώτημα που προκύπτει είναι αν υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης τέτοιων μεθόδων. Ο κ. Ρώμνιος καταρχήν θυμίζει την ανάγκη ο Έλληνας καταναλωτής να προτιμά τα ελληνικά προϊόντα και για λόγους στήριξης της ντόπιας οικονομίας. Εκτιμά μάλιστα ότι αυτό παίρνει «σάρκα και οστά», ειδικά στην ελληνική περιφέρεια, φέρνοντας ως παράδειγμα τη μείωση των καταστημάτων με κινεζικά προϊόντα.
Από κει και πέρα παρατηρεί ότι αν η Ε.Ε. ήθελε να προστατέψει τις θέσεις εργασίας αλλά και την υγεία των πολιτών της θα μπορούσε μέσω αυστηρών προδιαγραφών και ποιοτικών ελέγχων να περιορίσει ή και αποκλείσει την εισαγωγή τέτοιων προϊόντων ή ακόμη και να θέσει δασμούς.
Στο σημείο αυτό πρέπει να επισημάνουμε ότι πολλές από τις επιχειρήσεις ρούχων που «ράβονται» σε χώρες με φθηνό εργατικό δυναμικό είναι ευρωπαϊκές. Διαβάζω στο τηλεγράφημα του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων: «Η βιοτεχνία ενδυμάτων του Μπαγκλαντές χαιρέτισε τη συμφωνία την οποία υπέγραψαν μεγάλες δυτικές φίρμες του τομέα για την βελτίωση των συνθηκών ασφαλείας στα εργοστάσια της χώρας, μετά την τραγωδία της κατάρρευσης του Ράνα Πλάζα που προκάλεσε τον θάνατο 1.127 εργατών στις 24 Απριλίου κοντά στην Ντάκα.
Η ιταλική Benetton, η ισπανική Zara, η βρετανική Marks and Spencer και η σουηδική H&M υπέγραψαν πρωτόκολλο που εισάγει τον θεσμό του ανεξάρτητου επικεφαλής επιθεωρητή επιχειρήσεων και συνδικάτων, ο οποίος θα είναι επιφορτισμένος με την εφαρμογή «αξιόπιστων και αποτελεσματικών» μέτρων ασφαλείας κατά της πυρκαγιάς στις βιοτεχνίες του Μπαγκλαντές. Η λίστα των δυτικών εταιρειών που υπέγραψαν τη συμφωνία δεν έχει δοθεί ακόμη στη δημοσιότητα. Έγινε γνωστό ότι σε αυτήν περιλαμβάνονται η αμερικανική PVH (Tommy Hilfiger, Calvin Klein), η γερμανική Tchibo.sq, οι βρετανικές Tesco και Primark, σύμφωνα με τη συνομοσπονδία UNI Global Union».
ΤΟ ΦΘΗΝΟ... ΦΘΗΝΟΤΕΡΟ
Η παγκοσμιοποιημένη οικονομία στηρίζεται στη μεγέθυνση του παράγοντα «κέρδος». Απόδειξη ότι δεν είναι μόνο οι δυτικές επιχειρήσεις οι οποίες μετακομίζουν σε χώρες με φθηνό εργατικό δυναμικό, αλλά εσχάτως τις ακολουθούν και κινεζικές.
Ακόμη και στον τομέα του ιματισμού Κινέζοι βρίσκουν πιο φθηνές χώρες παραγωγής. Κι επειδή ο πλανήτης είναι... μικρός, δεν υπάρχει άλλη επιλογή παρά η υποσαχάρια Αφρική και χώρες όπως η Τανζανία, η Γκάνα κ.ά. Εξέλιξη που έχει το ίδιο κίνητρο: το κέρδος. Καθώς οι μισθοί Κινέζων αλλά και άλλων ασιατών αυξήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια, διευρύνθηκε η απόσταση με εκείνους πολλών χωρών της Αφρικής, τις οποίες «αποικούν» πλέον δυτικές –και όχι μόνο- επιχειρήσεις.
ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Το θέμα έχει βεβαίως και μια άλλη πτυχή που μας αφορά ιδιαίτερα. Για ορισμένα προϊόντα και υπηρεσίες όπως είναι η ένδυση και η υπόδηση, μπορεί το «ελντοράντο» των πολυεθνικών να είναι η Κίνα ή και οι χώρες της Αφρικής. Για άλλα όμως (π.χ. τουρισμός, ενέργεια), μπορεί να είναι και χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου. Με δυο λόγια: ότι είναι για τους Έλληνες το μπλουζάκι «made in» Μπαγκλαντές, μπορεί να είναι για τους Γερμανούς οι διακοπές «in Greece», ή κάποιο παραγόμενο προϊόν σε μια από τις Ειδικές Οικονομικές Ζώνες της...
