Της Λένας Κισσάβου
Σας αποκρύπτονται πληροφορίες που επηρεάζουν την απόδοσή σας;
Δέχεστε εξακολουθητική κριτική για τη δουλειά και την προσπάθεια που καταβάλλετε; Όσο και να δουλέψετε ποτέ δεν είναι αρκετό από τον προϊστάμενό σας, για την αναγνώρισή σας; Σας κουτσομπολεύουν οι συνάδελφοι, κοιτώντας σας με …μισό μάτι και διαδίδοντας ψευδείς φήμες για το άτομό σας;
Ε, λοιπόν, όλα δείχνουν πως έχετε γίνει στόχος εκφοβισμού για την υποβάθμισή σας και δέχεστε «μπούλινγκ» στην εργασία σας!
Πρόκειται για ένα φαινόμενο, διαδεδομένο και στις ελληνικές επιχειρήσεις, που υπονομεύει την εργασιακή απόδοση, την εξέλιξη και την υγεία των εργαζομένων, αλλά επίσης και την επιβίωση των επιχειρήσεων που εμφανίζεται.
Σύμφωνα με έρευνες θεωρείται ότι αποτελεί, τόσο για τους εργαζόμενους όσο και για τους εργοδότες, το μεγαλύτερο πρόβλημα από όλα τα άλλα προβλήματα που σχετίζονται με το στρες στη δουλειά.
Είναι πιο διαδεδομένο και από τη σεξουαλική παρενόχληση και τον ρατσισμό.
Για το φαινόμενο έχει πραγματοποιηθεί έρευνα στην Ελλάδα από το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε εργαζόμενους τόσο του ιδιωτικού όσο και του δημόσιου τομέα. Εκ των καταλληλότερων να μας μιλήσει για το εν λόγω φαινόμενο είναι η κ. Νάνσυ Παπαλεξανδρή, ομότιμη καθηγήτρια στη Διοίκηση Ανθρώπινου Δυναμικού, πρώην αντιπρύτανης επί Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού, στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, που συμμετείχε στην υλοποίηση της έρευνας.
Αντίστοιχα, από πλευράς ψυχολογίας, για το πορτρέτο του θύτη στον εργασιακό χώρο, μια πλήρη εικόνα μας δίνει η ψυχολόγος –συγγραφέας κ. Τένια Μακρή, με σημαντικές πληροφορίες, που βοηθούν κάποιον να αναγνωρίσει την προσωπικότητα του ανθρώπου που εκφοβίζει στην εργασία.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΠΟΙΑ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΙΑΚΟΥ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΥ
«Ο εκφοβισμός στους ενήλικες, είναι πολύ πιο ύπουλος, από αυτόν που παρατηρείται στους ανήλικους, καθώς γίνεται με τρόπους που δεν είναι ορατοί, ώστε να μπορεί να έχει αποδείξεις, για τον εκφοβισμό που δέχεται. Στοιχίζει πολύ ψυχολογικά στο θύμα, του είναι ψυχοφθόρο να το αντιμετωπίζει και να αντέχει τον υποβιβασμό από τον θύτη, καθώς τον υποσκάπτει χωρίς να μπορεί να αντιδράσει», αναφέρει η κ. Παπαλεξανδρή, η οποία μας δίνει και τον ορισμό του εργασιακού εκφοβισμού: «Το φαινόμενο bullying στον χώρο εργασίας, λαμβάνει χώρα όταν κάποιος γίνεται δέκτης επαναλαμβανόμενης επιθετικής ψυχοφθόρας συμπεριφοράς από έναν ή περισσοτέρους συναδέλφους ή προϊσταμένους με τέτοιο τρόπο ώστε το θύμα να μην μπορεί εύκολα να προστατέψει τον εαυτό του και ως εκ τούτου να μην μπορεί να ξεφύγει από αυτή τη κατάσταση.
Τέτοιου είδους συμπεριφορά μπορεί να είναι επιθετική, εκφοβιστική, κακόβουλη, προσβλητική, υπέρβαση ή κατάχρηση εξουσίας που προσβάλλει την αξιοπρέπεια, δημιουργεί εχθρικό περιβάλλον και υπονομεύει, ταπεινώνει και επιφέρει βλάβη σε αυτόν προς τον οποίο απευθύνεται. Μπορεί να είναι ψυχολογική βία αλλά και συνδυασμός λεκτικών και άλλων παρεμβάσεων που δυσχεραίνουν το έργο του θύματος. Συνήθως, ξεκινά με επίθεση από έναν προς έναν. Μερικές φορές όμως εξελίσσεται σε γενικευμένη εκστρατεία κατά του στόχου. Εάν η κακομεταχείριση δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα από τους υπευθύνους, συνήθως, κλιμακώνεται.
Και τότε ο εργασιακός χώρος μπορεί να μετατραπεί σε ένα εχθρικό δηλητηριασμένο περιβάλλον με υψηλή τοξικότητα. Ωστόσο, η κακομεταχείριση αυτή δεν είναι εύκολο να αντιμετωπισθεί με τη νομοθεσία -αν και υπάρχουν τέτοια παραδείγματα- επειδή είναι εξαιρετικά δύσκολο και χρονοβόρο για το θύμα να αποδείξει τη βλάβη που τελικά έχει υποστεί».
ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ ΤΟΥ ΔΥΝΑΣΤΗ
Τα χαρακτηριστικά του θύτη, σύμφωνα με την κ. Παπαλεξανδρή είναι τα εξής: «Χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: Χρόνιοι δυνάστες, που είναι άτομα ανασφαλή με υψηλά επίπεδα ναρκισσισμού και έμφυτη αντιπάθεια στους γύρω τους που τείνουν να επιβραβεύονται σε ανταγωνιστικά περιβάλλοντα.
Ευκαιριακοί δυνάστες: που δείχνουν τον κακό τους εαυτό όταν αυτό μπορεί να τους φανεί χρήσιμο για να ανέβουν ιεραρχικά ή για να εξουδετερώσουν τους αντιπάλους τους.
Παροδικοί δυνάστες: άτομα αδέξια και κοινωνικά ανίκανα που πληγώνουν τους γύρω τους από έλλειψη ευαισθησίας.
Χαρακτηριστικά θύματος: έλλειψη αυτοπεποίθησης
αδυναμία αντίδρασης , εσωστρέφεια κ.α.».
‘Όσο για τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος εργασίας, επισημαίνει ότι παρατηρούνται τα εξής: «Αυταρχισμός. Έλλειψη επικοινωνίας. Οξύς ανταγωνισμός. Αρνητικό/Νοσηρό κλίμα. Αδιαφορία διοίκησης. Έλλειψη πολιτικών αντιμετώπισης παραπόνων».
Τρεις είναι οι πιο συνηθισμένες μορφές –προσωπικότητες θυτών, σύμφωνα με την ψυχολόγο κ. Τένια Μακρή και μας τις περιγράφει:
«-Ο νάρκισσος: Δεν δέχεται "όχι", για απάντηση. Είναι επικριτικός, προσβλητικός και ποτέ δεν θεωρεί ότι κάνει λάθος. Τα λάθη γι’ αυτόν, είναι πάντα των άλλων και όχι δικά του. Είναι συναισθηματικά κακοποιητικός με αποτέλεσμα να δημιουργεί ένα φοβικό περιβάλλον, αλλά επίσης ποτέ δεν κερδίζει τον σεβασμό των άλλων.
-Ο ελεγκτικός: Θέλει να ελέγχει τα πάντα και να έχει τον έλεγχο κάθε εργαζόμενου. Συγκεντρώνει όλη τη δύναμη στο εργασιακό περιβάλλον στον εαυτό του, δεν μοιράζει αρμοδιότητες, αλλά παρόλα αυτά ζητά ευθύνες από άλλους όταν κάτι δεν πάει καλά, τις οποίες δεν καταλογίζει ποτέ στον εαυτό του. Δίνει εντολές και απαιτεί να τις εκτελούν όπως αυτός νομίζει με τον τρόπο που θεωρεί καλύτερο, διότι όποιος άλλος, είναι λάθος.
-Ο επικριτικός: Ασκεί κριτική για οτιδήποτε υπάρχει δίπλα του, γκρινιάζει και … είναι ένα συνεχές γιατί! Υπάρχει πάντα ένα γιατί, προς όλους, «γιατί το έκανες αυτό;», «γιατί εκείνο είναι έτσι…» κ.ο.κ.
Στη διαλογική συζήτηση μαζί του, υπάρχει επίσης πάντα ένα «γιατί», αλλά ποτέ δεν το δέχεται από τον συνομιλητή του. Δεν είναι διαλλακτικός και κριτικάρει πάντα την άποψη του άλλου. Έχει έντονη την καχυποψία μέσα του, για όλους.
Αυτός ο τύπος θύτη, δημιουργεί ένα αντιπαραγωγικό περιβάλλον στη δουλειά, που λειτουργεί κάτω από τον φόβο. Συνήθως έχει δίπλα του ανθρώπους που τους πληροφορούν για ό,τι γίνεται στην εργασία τους, έχει τον δικό του κλοιό ανθρώπων που παίζουν τον ρόλο των κατασκόπων. Αυτοί στην ουσία είναι οι «αυλοκόλακές» του, που απολαμβάνουν κάποια προνόμια μεν, αλλά δεν χαίρουν καμίας εκτίμησης από τον ίδιο. Απλά γι’ αυτόν αποτελούν εκτελεστικά όργανα.
Όταν υπάρχει ένα τέτοιος θύτης, το εργασιακό περιβάλλον είναι στείρο, δεν υπάρχει δημιουργικότητα και όλοι είναι διεκπεραιωτικοί.
Αυτού του είδους οι θύτες, μπορούν να τρελάνουν…».
Όσον αφορά στις συνήθεις τακτικές που χρησιμοποιούν οι θύτες στον «μπούλινγκ» είναι οι εξής: Άδικες κατηγορίες για ανύπαρκτα λάθη.
Παράλογες απαιτήσεις στην εργασία. Κριτική για την ικανότητα του εργαζομένου και για άλλα θέματα άσχετα με αυτήν. Απειλές για απόλυση. Ύβρεις, φωνές και εξευτελιστικά σχόλια. Άρνηση είτε υποβάθμιση των επιτευγμάτων του εργαζόμενου. Αποκλεισμός, είτε τοποθέτηση στο «ψυγείο». Στέρηση συστηματικής πληροφόρησης και μέσων που επιτρέπουν την ομαλή εκτέλεση της εργασίας του.
