Του Δημήτρη Χατζηευθυμίου
...Ελλάδα, Λάρισα, Μάιος 2009. Παραμονές ευρωεκλογών.
Οι τότε πολιτικοί αρχηγοί, Κων. Καραμανλής και Γ. Παπανδρέου, περιοδεύοντας τη χώρα, μιλούν στην Κεντρική πλατεία της πόλης. Είμαστε ακόμη στην εποχή των μεγάλων ανοικτών συγκεντρώσεων, των μεταφερόμενων οπαδών και της ...οικονομικής ευμάρειας.
* «Από τη Λάρισα στέλνουμε μαζί σήμερα μήνυμα δυναμικής, μαζικής συμμετοχής στους κοινούς μας αγώνες. Από την καρδιά του Θεσσαλικού κάμπου στέλνουμε σ’ ολόκληρο τον αγροτικό κόσμο μήνυμα θετικής επιλογής. Απαντούμε «ναι» στην Ευρώπη του κοινού μας μέλλοντος. Απαντούμε «ναι» στην Ελλάδα που προχωρά υπεύθυνα, στέρεα, αποφασιστικά. Απαντούμε «ναι» στο δρόμο της αυτοπεποίθησης, της αισιοδοξίας, της σιγουριάς».
Αυτά έλεγε από την Κεντρική πλατεία της Λάρισας ο Κ. Καραμανλής, πρωθυπουργός τότε, ο οποίος σχολίαζε για την οικονομική κρίση: «Βάλαμε στόχο να μετατρέψουμε τη διεθνή πρόκληση σε εθνική ευκαιρία», ενώ κατηγορούσε τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ για συνειδητή παραπληροφόρηση και άρνηση της πραγματικότητας...».
Λίγες μέρες αργότερα και από τον ίδιο χώρο, ο Γ. Παπανδρέου, έθετε τα δικά του πολιτικά διλήμματα και απευθυνόμενος σε εκείνους που είχαν στηρίξει τη ΝΔ τους καλούσε να δώσουν με την ψήφο τους το μήνυμα ότι «αυτή η χώρα μπορεί καλύτερα και αξίζει περισσότερα». «Η ψήφος στο ΠΑΣΟΚ», έλεγε, «είναι ψήφος ελπίδας. Ψήφος για τις μεγάλες αλλαγές που χρειάζεται ο τόπος. Ψήφος που ανοίγει το δρόμο για να αποκτήσει η χώρα σοβαρή, αξιόπιστη κυβέρνηση. Μια πολιτεία επιτέλους ευνομούμενη. Ένα κράτος δικαίου. Στις 7 Ιουνίου επιλέγουμε: Ή αλλάζουμε ή βουλιάζουμε», ήταν το κεντρικό σύνθημα του ΠΑΣΟΚ, που επαναλάμβανε ο πρόεδρός του.
Αυτό ήταν το πολιτικό σκηνικό τις παραμονές των προηγούμενων εκλογών.
Με τον αρχηγό του κυβερνώντος κόμματος να μιλά για «σιγουριά» και «σταθερότητα» και τον αρχηγό του κόμματος της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης να ζητά ψήφο αλλαγής και εθνικές εκλογές.
Οποία ομοιότης με το σήμερα! Και όχι μόνο με το σήμερα.
Πάντα αυτή ήταν η στρατηγική των κομμάτων, τα οποία, ευρισκόμενα στην αντιπολίτευση και διαβλέποντας την πιθανότητα εκλογικής νίκης στο στίβο των ευρωεκλογών, δράττονταν της ευκαιρίας να συνδέσουν μια τέτοια εξέλιξη με το αίτημά τους για εθνικές εκλογές.
Τη συνέχεια, λίγο πολύ την ξέρουμε: Το ΠΑΣΟΚ έρχεται πρώτο κόμμα με ποσοστό 36,6%, ενώ η ΝΔ ακολουθεί με 32,3%. Μια διαφορά 4,3 μονάδων, φαίνεται αρκετή στον Γιώργο Παπανδρέου για να δηλώσει το ίδιο βράδυ: «Λαϊκή απαίτηση οι εκλογές».
(Ήταν ο ίδιος άνθρωπος ο οποίος, ως πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, 5 χρόνια πριν είχε συντριβεί στις ευρωεκλογές βλέποντας από απόσταση 10 μονάδων τη ΝΔ, αλλά ουδόλως ενοχλήθηκε από τις φωνές αμφισβήτησης στο εσωτερικό του κόμματός του)
Το πρώτο λοιπόν συμπέρασμα που αβίαστα εξάγεται είναι: ασφαλώς και οι ευρωεκλογές μπορούν να οδηγήσουν σε εθνικές εκλογές. Όλα θα εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα.
Η –σοβαρή- ένσταση πολλών ότι στις ευρωεκλογές ψηφίζουμε για την πορεία της χώρας στην Ευρώπη, δεν αντέχει σε κριτική, για έναν και μόνο λόγο: ανέκαθεν, και οι ευρωεκλογές διεξάγονταν με όρους και πολιτική ατζέντα εσωτερικών θεμάτων.
Το οξύμωρο: αυτό συνέβη και σε αυτές τις εκλογές, παρότι, όπως έγραφε ο ευρωπαϊκός Τύπος η Ελλάδα είναι η χώρα εκείνη για την οποία το αποτέλεσμα αυτών των ευρωεκλογών αποκτά ιδιαίτερη σημασία.
Αυτό όμως συνέβαινε πάντα, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι ευρωεκλογές δεν είχαν πουθενά στο επίκεντρό τους τα ευρωπαϊκά θέματα. Οι Ευρωπαίοι σχεδόν παντού ψήφιζαν με κριτήρια εθνικές τους υποθέσεις, συχνά δε και εντελώς επιμέρους ζητήματα.
Ο λόγος είναι απλός: Ποιος Ευρωπαίος αισθάνεται ότι η ψήφος του επηρεάζει την πολιτική των Βρυξελλών; Η απάντηση είναι αρνητική. Συμβαίνει μάλιστα, ενώ οι εξουσίες του Ευρωκοινοβουλίου να αυξάνονται χρόνο με το χρόνο, ανάλογα αυξάνεται και η αίσθηση ότι και η απόσταση μεταξύ πολίτη και ευρωβουλευτή μεγαλώνει. Κι ακόμη ότι τις σημαντικές αποφάσεις δεν τις λαμβάνει το εκλεγμένο αυτό σώμα, που υποτίθεται αντιπροσωπεύει τη λαϊκή βούληση.
Ούτε καθίσταται πιο ελκυστική η ευρωκάλπη επειδή με την ψήφο μας, εμμέσως θα αποφασίσουμε και για τον πρόεδρο της Κομισιόν (αυτός, για πρώτη φορά θα εκλεγεί από την πολιτική ομάδα που θα διαθέτει τους περισσότερους αντιπροσώπους στην Ευρωβουλή και όχι από τις παρασκηνιακές διαβουλεύσεις των ηγετών των χωρών-μελών). Ο λόγος είναι ότι οι Ευρωπαίοι –φυσικά και οι Έλληνες- πιστεύουν ότι οι κρίσιμες αποφάσεις δεν λαμβάνονται ούτε στο Ευρωκοινοβούλιο (το οποίο μπορεί να αποπέμψει ένα νόμο αλλά δεν νομοθετεί εκείνο), ούτε στην Κομισιόν, αλλά σε επίπεδο συμβουλίου υπουργών και αρχηγών και μάλιστα, όχι όλων των αρχηγών κρατών αλλά ενός διευθυντηρίου. Ενώ υπάρχει κι εκείνη η άποψη που ισχυρίζεται –και βάσιμα- ότι και αυτό ακόμη το διευθυντήριο επηρεάζεται σημαντικά αν δεν κατευθύνεται από εξωθεσμικούς παράγοντες και λόμπι.
Δεν είναι επομένως τυχαίο γιατί η αποχή αυξάνεται σε κάθε εκλογική αναμέτρηση.
Ενώ λοιπόν στις πρώτες ευρωεκλογές πάνω από το 60% των Ευρωπαίων προσέρχονταν στις κάλπες (στην Ελλάδα το ποσοστό αυτό ήταν ακόμη μεγαλύτερο), το 2004 η αποχή έφτασε στο 55% (ακόμη και για τις χώρες της Κεντρικής και Αν. Ευρώπης που μόλις είχαν μπει στην ΕΕ), ενώ το 2009 ανέβηκε στο 57% (στην Ελλάδα ήταν 47,5%). Υπάρχουν δε χώρες όπου η συμμετοχή δεν αναμένεται να ξεπεράσει σήμερα το 20%!
Είναι όμως λύση η αποχή;
Προφανώς όχι. Ειδικά σήμερα. Ειδικά για την Ελλάδα.
Διότι αν μέχρι χθες η αδιαφορία για τα τεκταινόμενα στην Εσπερία –θεωρητικά- λίγο επηρέαζε τις ζωές μας ή αυτή την αίσθηση είχαμε, σήμερα δεν συμβαίνει το ίδιο.
Η χώρα μας βρέθηκε στο «μάτι» της κρίσης, η διαχείριση της οποίας, εντός ευρωπαϊκού πλαισίου, αποδείχτηκε ότι είχε τεράστιες αδυναμίες και αστοχίες. Πέρα όμως από τα τεχνικά ζητήματα, το ερώτημα «τι είδους Ευρώπη θα έχουμε» και ποια πορεία θα λάβει αυτή τα επόμενα χρόνια, περνά και από τη δική μας ψήφο. Όπως η Ελλάδα υπήρξε πειραματόζωο, έτσι μπορεί να αποτελέσει και θρυαλλίδα αλλαγών.
Προς ποια κατεύθυνση είναι το ερώτημα: Προς τη νεοφιλελεύθερη ή την κοινωνική εκδοχή της; Προς «περισσότερη» ή πιο χαλαρή Ευρώπη; Ή μήπως μια πορεία μακριά από την Ευρώπη;
