Ο καθρέφτης της φτώχειας στη Θεσσαλία

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΣΤΟ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

* Ποιες περιοχές στη Λάρισα συγκεντρώνουν τους φτωχότερους

Του Γιώργου Ρούστα
Το γενικό προφίλ των φτωχών στη Θεσσαλία είναι φτωχά νοικοκυριά με ανήλικα παιδιά και χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, υψηλά ποσοστά μονογονεϊκών οικογενειών και νοικοκυριών χωρίς κανένα εργαζόμενο. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 22% των ερωτηθέντων είναι άνεργοι χωρίς κανένα εισόδημα. Το 40% των ωφελουμένων έχει απωλέσει τη στέγη του και το 60% τη διατηρεί. Στον θεσσαλικό χάρτη ο νομός Λάρισας περιλαμβάνει τις περισσότερες ειδικές κατηγορίες των οικονομικά αδύναμων πολιτών, ακολουθούν ο νομός Μαγνησίας, ο νομός Καρδίτσας και τέλος ο νομός Τρικάλων.
Αυτά τα συμπεράσματα προκύπτουν από την αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης στη Θεσσαλία ως προς το επίπεδο και τον κίνδυνο της φτώχειας και τις συνθήκες κοινωνικού διαχωρισμού σε επίπεδο Ευπαθών Ομάδων, σε κάθε δήμο, βάσει μελέτης που εντάσσεται στο «Περιφερειακό Στρατηγικό Σχέδιο Κοινωνικής Ένταξης και Σχέδιο Δράσης Καταπολέμησης της Φτώχειας και Εμβάθυνσης της Κοινωνικής Συνοχής στην Περιφέρεια Θεσσαλίας», η οποία παρουσιάστηκε στο Περιφερειακό Συμβούλιο Θεσσαλίας.
Τα παρακάτω συμπεράσματα προέκυψαν σύμφωνα με τα ειδικά ερωτηματολόγια που συμπληρώθηκαν από τους Δήμους και ύστερα από τη στατιστική επεξεργασία τους από την εταιρία που ανέλαβε τη σύνταξη της σχετικής μελέτης και θα αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση για να αντιμετωπισθεί το φαινόμενο της φτώχειας στην περιοχή μας.
Έτσι από την κατανομή των ευπαθών ομάδων, καθώς και τα χαρακτηριστικά των επιμέρους υποομάδων (ευάλωτες, ειδικές, λοιπές, κλπ) ανά Περιφερειακή Ενότητα (Π.Ε.), εξάγονται τα παρακάτω συμπεράσματα (Επισημαίνεται ότι ένας ωφελούμενος πιθανόν να ανήκει σε περισσότερες από μία από τις παραπάνω ομάδες):
-Στην ΠΕ Λάρισας κυριαρχούν τα άτομα με αναπηρίες (σωματικές ή ψυχικές ή νοητικές ή αισθητηριακές, καθώς καταγράφονται 10.090 άτομα, με υψηλή κατανομή 34,7%), οι φυλακισμένοι/αποφυλακισμένοι (καταγράφονται 332 άτομα, με υψηλή κατανομή 75,0%), οι άνεργοι χωρίς κάρτα ανεργίας ΟΑΕΔ (καταγράφονται 1.949 άτομα, με υψηλή κατανομή 41,3%), αρχηγοί μονογονεϊκών οικογενειών (καταγράφονται 3.113 άτομα, με υψηλή κατανομή 58,9%), τα παιδιά, θύματα κακοποίησης (255 άτομα, με υψηλή κατανομή 41,6%), οι μετανάστες (7.008 άτομα, με υψηλή κατανομή 46,1%), οι παλιννοστούντες ( 903 άτομα, με υψηλή κατανομή 49,4%), τα νοικοκυριά χωρίς κανέναν εργαζόμενο (5.554 άτομα, με υψηλή κατανομή 56,4%), φτωχοί εργαζόμενοι με χαμηλό οικογενειακό εισόδημα (14.755 άτομα, με υψηλή κατανομή 65,8%), οι ηλικιωμένοι (άνω των 65 ετών) χωρίς ασφάλιση Υγείας (552 άτομα, με υψηλή κατανομή 53,3%).
-Στην ΠΕ Μαγνησίας κυριαρχούν οι οροθετικοί (καταγράφονται 106 άτομα, με υψηλή κατανομή 54,7%), ανήλικοι παραβάτες, (καταγράφονται 426 άτομα, με υψηλή κατανομή 59,4%), οι άνεργοι άνω των 54 μέχρι και 65 ετών (καταγράφονται 39.329 άτομα, με υψηλή κατανομή 48,5%), φτωχοί συνταξιούχοι με χαμηλό οικογενειακό εισόδημα (11.472 άτομα, με υψηλή κατανομή 35,6%).
-Στην ΠΕ Καρδίτσας κυριαρχούν τα εξαρτημένα ή απεξαρτημένα από ουσίες άτομα, (καταγράφονται 1.539 άτομα, με υψηλή κατανομή 49,0%), μέλη πολύτεκνων οικογενειών με χαμηλό οικογενειακό εισόδημα (καταγράφονται 12.666 άτομα, με υψηλή κατανομή 79%), οι γυναίκες, θύματα κακοποίησης (καταγράφονται 512 άτομα, με υψηλή κατανομή 54,7%)
-Στην ΠΕ Τρικάλων κυριαρχούν οι πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο (42 άτομα, με υψηλή κατανομή 95,2%).  
ΤΟ ΠΡΟΦΙΛ
Το προφίλ των Θεσσαλών φτωχών είναι το εξής: Ο μέσος όρος ηλικίας των ωφελούμενων που απάντησαν στο ερωτηματολόγιο είναι 47 έτη, με μια διακύμανση των ερωτώμενων από 6 έως 93 έτη. Σε ποσοστό 14% οι ωφελούμενοι είναι αναλφάβητοι, 33% απόφοιτοι δημοτικού, 21% απόφοιτοι γυμνασίου και 20% απόφοιτοι λυκείου. Αντίθετα, παρατηρούμε ότι ένα ποσοστό 3% είναι απόφοιτοι Ι.Ε.Κ, 4% απόφοιτοι ΤΕΙ και 3% απόφοιτοι ΑΕΙ. Συμπερασματικά, το μορφωτικό επίπεδο είναι γενικώς χαμηλό. Το 41% των ωφελουμένων είναι έγγαμοι, το 29% είναι άγαμοι και σε ποσοστό 11% είναι διαζευγμένοι, 6% σε διάσταση. Επίσης, το 11% βρίσκεται σε κατάσταση χηρείας ενώ το 1% δήλωσε κάποια άλλη οικογενειακή κατάσταση( εθιμοτυπικός τσιγγάνικος γάμος, συμβίωση). Οι περισσότεροι ωφελούμενοι σε ποσοστό 64% έχουν παιδιά ενώ το 36% δεν έχουν παιδιά. Ο μέσος όρος του εισοδήματος των ωφελούμενων είναι 3.350€ και η διακύμανση του εισοδήματος των ερωτηθέντων είναι από 300€ έως 15.000€. Τα εισοδήματα αυτά προέρχονται από περιστασιακή εργασία στο 25% των ερωτηθέντων, 16% από εποχική εργασία, 16% από σύνταξη, 16% από επιδόματα, 5% από σταθερή εργασία. Είναι αξιοσημείωτο ότι το 22% των ερωτηθέντων είναι άνεργοι χωρίς κανένα εισόδημα. Το 39% των ωφελουμένων διαμένει σε ιδιόκτητη κατοικία, το 29% φιλοξενείται, το 14% διαμένει σε ενοικιαζόμενη κατοικία, το 15% διαμένει σε παραχωρημένη κατοικία και το 3% είναι άστεγοι. Το 40% των ωφελουμένων έχει απωλέσει τη στέγη του και το 60% τη διατηρεί. Όσον αφορά αυτούς που έχουν απωλέσει τη στέγη τους, παρατηρείται ότι για το 46% η αιτία απώλειας της στέγης είναι τα οικονομικά προβλήματα/χαμηλό εισόδημα, το 29% η ανεργία, το 12% το διαζύγιο/χωρισμός, για το 7% η ανεπαρκής στήριξη από την οικογένεια και για το 6% σε ψυχιατρικό πρόβλημα. Το 75% των ωφελούμενων δηλώνει αισιόδοξο για την «έξοδό» τους από την κατάσταση της φτώχειας, ενώ και το 25% ότι δεν θα καταφέρει να βγει από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Το 79,6% των ωφελουμένων γνωρίζει την ύπαρξη Κοινωνικών Δομών στην περιοχή τους, με περισσότερο «αναγνωρίσιμες» την Κοινωνική Δομή «Βοήθεια στο Σπίτι», το Κοινωνικό Παντοπωλείο, έπειτα τα ΚΑΠΗ και ακολουθούν η Εκκλησία, το Ιατροκοινωνικό Κέντρο και τα Συσσίτια. Το 71,3% των ωφελούμενων χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες των Κοινωνικών Δομών ενώ το υπόλοιπο 28,7% όχι. Οι ωφελούμενοι που απάντησαν όχι, είτε δεν ήξεραν τι είναι οι Κοινωνικές Δομές είτε δεν γνώριζαν αν υπάρχουν τέτοιες Δομές στην περιοχή τους.
Συμπερασματικά, το γενικό προφίλ των ωφελούμενων στη Θεσσαλία είναι φτωχά νοικοκυριά με ανήλικα παιδιά και χαμηλό επίπεδο μόρφωσης, υψηλά ποσοστά μονογονεϊκών οικογενειών και νοικοκυριών χωρίς κανένα εργαζόμενο. Το συντριπτικό ποσοστό των ωφελουμένων ενσωματώνει χαρακτηριστικά των «ειδικών» και «λοιπών» ομάδων». Θετικό κρίνεται το στοιχείο του θετικού αντίκτυπου της ενεργητικής ένταξης μέσα από εύρεση εργασίας.
Οι περιοχές που παρουσιάζουν υψηλές τιμές ανισοκατανομής εισοδήματος και ταυτόχρονα εμφανίζουν χαρακτηριστικά «θυλάκων» φτώχειας και κοινωνικού Διαχωρισμού είναι οι εξής: Στην Π.Ε. Καρδίτσας παρουσιάζεται συσχέτιση στους Σοφάδες. Στην Π.Ε. Λάρισας παρουσιάζεται συσχέτιση σε πέντε περιοχές (Νεάπολη, Αγ. Θωμάς, Νοσοκ. ΤΕΙ Αγ. Θωμάς, Νίκαια - Χάλκη – Κοιλάδα και Εργατικές Κατοικίες Γιάννουλης). Στις Π.Ε. Μαγνησίας και Τρικάλων δεν υπάρχει καμία συσχέτιση περιοχών.
Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΤΩΧΟΥΣ
Οι Δήμοι που έχουν μικρότερο μεν αλλά ικανοποιητικό αριθμό κοινωνικών Δομών, εφαρμόζουν ανεπαρκή συστήματα καταγραφής και παρακολούθησης των ευάλωτων / ευπαθών / ειδικών ομάδων είναι στην Π.Ε. Λάρισας οι Δ. Τυρνάβου, Αγιάς, Τεμπών, Φαρσάλων.
Με βάση τη μελέτη αναδεικνύονται ελλείψεις στην προσβασιμότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων των Κοινωνικών Δομών των ατόμων με αναπηρία. Η εξυπηρέτηση των ανέργων από τις Κοινωνικές Δομές των Δήμων γίνεται με βάση αυτό το χαρακτηριστικό τους και συνδυαστικά με το εισόδημά τους, ώστε με αυτή την ιδιότητα να τους «χορηγηθεί» πρόσβαση σε κοινωνικές και προνοιακές υπηρεσίες και παροχές που παρέχονται από το τοπικό δίκτυο Κοινωνικών Δομών. Οι άνεργοι χωρίς κάρτα ανεργίας υποστηρίζονται στην ουσία από τις Κοινωνικές Δομές που υποστηρίζουν του ανέργους που διαθέτουν κάρτα ανεργίας. Η συγκεκριμένη «υποομάδα» ταυτοποιείται συνήθως από Δομές καταπολέμησης της φτώχειας, ή από την εξέταση δικαιολογητικών απορίας (Κοινωνικές Υπηρεσίες, Γραφεία Διαμεσολάβησης κ.λπ.). Οι άνεργοι χωρίς κάρτα ανεργίας ως «Υπο-ομάδα» έχουν την δυσκολία της «αναγνωρισιμότητας» και επιλεξιμότητας δράσεων εισοδηματικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης, καταπολέμησης της φτώχειας, προώθησης στην απασχόληση κ.λπ. μέσω του ΕΣΠΑ. Οι άνεργοι χωρίς κάρτα ανεργίας «αναγνωρίζονται» καταρχήν από την αδυναμία προσκόμισης της κάρτας ανεργίας (όταν αυτό ζητείται ως δικαιολογητικό), αλλά καλύπτεται ως προς άλλα χαρακτηριστικά μετά από κοινωνική έρευνα. Οι άνεργοι 54 μέχρι και 65 ετών ενσωματώνουν χαρακτηριστικά αδυναμίας πρόσβασης στην αγορά εργασίας και παγίδευσης σε καθεστώς φτώχειας. Όσοι εξ αυτών δεν διαθέτουν κάρτα ανεργίας έχουν τη δυσκολία της «αναγνωρισιμότητας» και επιλεξιμότητας δράσεων εισοδηματικής και ψυχοκοινωνικής στήριξης, καταπολέμησης της φτώχειας, προώθησης στην απασχόληση κ.λπ. Οι ηλικιωμένοι και οι συνταξιούχοι καλύπτονται επαρκώς με υπηρεσίες ενδυνάμωσης, ΠΦΥ, πρόσβασης σε αγαθά (τρόφιμα, διάφορα είδη, φάρμακα κ.λπ.). Οι υπηρεσίες αυτές παρέχονται επαρκώς από το υφιστάμενο τοπικό δίκτυο Κοινωνικών Δομών, με βασικές Δομές και Προγράμματα το «Βοήθεια στο σπίτι», τα ΚΑΠΗ, τα Δημοτικά Ιατρεία ΚΗΦΗ κ.λπ. Το τοπικό «δίκτυο» συμπληρώνουν Δομές Καταπολέμησης της Φτώχειας.