ΑΘΗΝΑ
Μετά το τέλος κρίσεων, οι αξιωματούχοι του Στέϊτ Ντιπάρτμεντ, συνηθίζουν να συντάσσουν ένα κείμενο με το οποίο κρίνεται η αμερικανική προσπάθεια, και το οποίο χαρακτηρίζεται άκρως απόρρητο. Στην περίπτωση της κρίσης των Ιμίων, το έργο αυτό ανέλαβε ο τότε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, Στρόουμπ Τάλμποτ.
Πρώην δημοσιογράφος του περιοδικού TIME και στενός φίλος του προέδρου Μπιλ Κλίντον, ο Τάλμποτ, που είναι σήμερα ηγετικό στέλεχος του στρατηγικού Ιδρύματος Brookings της Ουάσιγκτον, ήταν γνωστός για τη «διπλωματική ωμότητα» που τον χαρακτήριζε και για το γεγονός ότι αντιμετώπιζε απαξιωτικά τέτοια περιστατικά, ιδιαίτερα εάν τα αμερικανικά στρατηγικά συμφέροντα ετίθεντο σε κίνδυνο για «βλακώδεις λόγους», όπως θεωρούσαν στην Ουάσιγκτον την υπόθεση των Ιμίων.
Το άκρως απόρρητο κείμενο του Τάλμποτ, με ημερομηνία 2 Φεβρουαρίου 1996, αποκαλύπτεται για πρώτη φορά, αναφέρει η ιστοσελίδα του Μιχάλη Ιγνατίου, βετεράνου ανταποκριτή στην Ουάσινγκτον.
Η ερευνητική ομάδα επεδίωξε τον αποχαρακτηρισμό του κειμένου-κριτικής, και τον πέτυχε στις 2 Φεβρουαρίου 2006, ακριβώς δέκα χρόνια μετά την συγγραφή του. Αρχικά το τηλεγράφημα ήταν λογοκριμένο και χρειάστηκαν συνεχείς προσπάθειες και επανειλημμένες εφέσεις για να παραδοθεί στο σύνολό του.
Ο Τάλμποτ εγκαλεί, με καθόλου διπλωματικό τρόπο, τον τότε πρωθυπουργό, Κώστα Σημίτη, υποστηρίζοντας ότι «η υπόσχεση του στη Βουλή στις 29 Ιανουαρίου να διατηρήσει τη σημαία στη θέση της αποδείχθηκε ενοχλητικό βάρος, όταν υποχώρησε από τις θέσεις του».
Σημειώνει δε ότι «ο κ. Αρσένης και (πολύ πιθανώς) η στρατιωτική ιεραρχία φαίνονται καταδικασμένοι να πληρώσουν τις συνέπειες της πανωλεθρίας στα Ίμια, ενδεχομένως χάνοντας τη θέση τους», ενώ χαρακτηρίζει τον συμβιβασμό που επέβαλε ο Ρίτσαρντ Χόλμπρουκ, ως ήττα της Ελλάδας.
Πιστεύει ότι η αποτροπή του ελληνοτουρκικού πολέμου οφείλεται στην αμερικανική παρέμβαση και σε τίποτα άλλο.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι εκείνες τις ημέρες ο Χόλμπρουκ κατηγόρησε την ΕΕ ότι κοιμόταν την ώρα της κρίσης και η αλήθεια είναι ότι η Ένωση δεν έπραξε τίποτα απολύτως για να βοηθήσει μία χώρα μέλος της, ούτε έκανε την παραμικρή παρέμβαση προς τις δύο χώρες.
Ο Τάλμποτ προσθέτει ότι «πολλοί Έλληνες θεωρούν την αποχώρηση των στρατευμάτων τους και την απομάκρυνση της σημαίας από τα Ίμια ως ήττα, η οποία ήταν αποτέλεσμα διστακτικότητας και υποδούλωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες».
Υποστηρίζει επίσης ότι «η συχνά κατηγορηθείσα για την τήρηση ίσων αποστάσεων αμερικανική πολιτική θεωρείται υποστήριξη του εχθρού», και σημειώνει: «Η μεταχείριση της Αμερικής ως αποδιοπομπαίου τράγου δεν θα είναι αρκετή για τους εθνικιστές οι οποίοι επιθυμούν να επιρρίψουν ευθύνες και εσωτερικά. Ο ad hoc χαρακτήρας των ενεργειών της Ελλάδας στα Ίμια και η κοινοβουλευτική ρητορική που τις υποστήριξε προετοίμασαν την ήττα της Ελλάδας».
ΤΟ ΑΠΟΡΡΗΤΟ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ
Το απόρρητο τηλεγράφημα, αναφέρει:
Ημερομηνία: 2 Φεβρουαρίου 1996, Ωρα: 22:27
Από: Υπουργό Εξωτερικών Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Ουάσιγκτον
Προς: Όλες τις ευρωπαϊκές διπλωματικές αποστολές, Προτεραιότητα.
Επίσης: στην CIA, NSA και DIA, Ουάσιγκτον, στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας (NSC), All PolAds Collective. Και στους: Verschbow, Beers, Tenet και Fried.
Θέμα: Ανάλυση Πληροφοριών και Έρευνας: Ελλάδα / Τουρκία: Αλληλοκατηγορίες- αντεγκλήσεις για τα Ίμια
Απόρρητο. Διαβάθμιση από ΜπόουμανΜίλερ, Διευθυντή Πληροφοριών και Έρευνας, Ευρώπης και Καναδά
Η συνημμένη ανάλυση Πληροφοριών και Έρευνας, η οποία εκπονήθηκε στις 02/02/96, διαβιβάζεται για την ενημέρωσή σας.
Σύνοψη: Μετά την αποτροπή της στρατιωτικής σύγκρουσης με αφορμή τους βράχους των Ιμίων/Καρντάκ μόνον μέσω της αμερικανικής παρέμβασης, οι Ελληνες και Τούρκοι ηγέτες συνεργάζονται με Αμερικανούς διπλωμάτες (αλλά όχι μεταξύ τους) για την αποφυγή της επανάληψης του επεισοδίου.
Πολλοί Έλληνες, ταπεινωμένοι επειδή ρεζιλεύτηκαν και από τη θεωρούμενη αμερικανική προτίμηση για την Τουρκία, αναζητούν αποδιοπομπαίους τράγους, αλλοδαπούς και εγχώριους. Οι εθνικιστές και άλλα στοιχεία και στις δύο χώρες απειλούν να προκαλέσουν ταραχή στα ύδατα γύρω από οποιοδήποτε από τα εκατό παρόμοια αμφισβητούμενα νησιά στο Ανατολικό Αιγαίο.
Τέλος σύνοψης.
Η διαφορά φανέρωσε για άλλη μια φορά πόσο εύθραυστες είναι οι σχέσεις στο Αιγαίο, ιδίως για την Αθήνα και την Άγκυρα. Τα ακραία εθνικιστικά παιχνίδια του Τύπου και η φλογερή πολιτική ρητορική κατά τη διάρκεια και μετά την κρίση περιορίζουν σε τέτοιο βαθμό τις δύο κυβερνήσεις, ώστε οποιοσδήποτε υπαινιγμός περί συμβιβασμού ή αναγνώρισης σφάλματος να είναι αδύνατος.
Παρότι η ευγνωμοσύνη για τις αμερικανικές καλές υπηρεσίες που εξέφρασε ο πρωθυπουργός Σημίτης (προς έκπληξη των υποστηρικτών του) και οι παρεμφερείς δηλώσεις αξιωματούχων στην Άγκυρα ήταν αυθεντικές, τα μέλη της αντιπολίτευσης και στις δύο χώρες είναι αποφασισμένα να ασκήσουν κριτική σε κάθε θεωρούμενη υποτέλεια στην Ουάσιγκτον.
Καθώς ο στόχος της Τουρκίας (προηγούμενο καθεστώς) ήταν πιο περιορισμένος από την απόπειρα τετελεσμένου γεγονότος της Ελλάδας, η πρωθυπουργός Τσιλέρ μπόρεσε να διακηρύξει τη νίκη της. Στον λαό της, η τουρκική επιχείρηση φάνηκε απόλυτα συνεπής με την ειρηνική επίτευξη της ελληνικής αποχώρησης, παρά τη σύγχυση και τις αλλαγές που συνέβησαν την τελευταία στιγμή.
Η συνεισφορά της Τσιλέρ στη λήψη αποφάσεων από τον τουρκικό στρατό μπορεί να υπήρξε περιορισμένη μετά την έγκριση της επιχείρησης εκ μέρους της, αλλά φαίνεται να κέρδισε σημαντική πολιτική εκτίμηση, την οποία θα προσπαθήσει να μετατρέψει τώρα σε πρόσθετη δύναμη μόχλευσης στην προσπάθειά της να σχηματίσει την επόμενη κυβέρνηση.
Οι τουρκικές υπηρεσίες ασφάλειας απολαμβάνουν την καλή δημοσιότητα των διαδοχικών επιτυχιών: πρώτα, οι πειρατές του φέρι «Αβράσια», τώρα οι Έλληνες. Και οι δύο προκλήσεις έδωσαν στην Τσιλέρ την ευκαιρία να «φανεί πρωθυπουργός» στα μάτια του λαού, αλλά αυτό που μετρά είναι οι ψήφοι στην Εθνοσυνέλευση.
Η Τσιλέρ επιμένει να ηγηθεί ως πρωθυπουργός αφού καταφέρει να σχηματίσει έναν συνασπισμό DYP/ANAP, και υπάρχουν φήμες για υπουργικό συμβούλιο μειοψηφίας στην Άγκυρα. Παρότι μια ανανεωμένη συνεργασία μεταξύ της Τσιλέρ και του ηγέτη του CHP Μπαϊκάλ μπορεί να είναι προτιμότερη από την εναλλακτική λύση ANAP/REFAN, δύσκολα θα καλύψει την αναγκαιότητα μιας «ισχυρής κυβέρνησης».
Στην Ελλάδα, η νίκη του Σημίτη στην ψηφοφορία εμπιστοσύνης στις 31 Ιανουαρίου αποκρύπτει την οργή πολλών βουλευτών, ακόμη και στους κόλπους του ΠΑΣΟΚ, σχετικά με τη θεωρούμενη ελληνική ταπείνωση.
Επηρεασμένοι από τις φωνές της αντιπολίτευσης στη Βουλή περί «προδοσίας» και τη φλογερή κάλυψη του Τύπου, πολλοί Έλληνες θεωρούν την αποχώρηση των στρατευμάτων τους και την απομάκρυνση της σημαίας από τα Ίμια ως ήττα, η οποία ήταν αποτέλεσμα διστακτικότητας και υποδούλωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η συχνά κατηγορηθείσα για την τήρηση ίσων αποστάσεων αμερικανική πολιτική θεωρείται υποστήριξη του εχθρού.
Η μεταχείριση της Αμερικής ως αποδιοπομπαίου τράγου δεν θα είναι αρκετή για τους Ελληνες εθνικιστές, οι οποίοι επιθυμούν να επιρρίψουν ευθύνες και εσωτερικά. Ο ad hoc χαρακτήρας των ενεργειών της Ελλάδας στα Ίμια και η κοινοβουλευτική ρητορική που τις υποστήριξε προετοίμασαν την ήττα της Ελλάδας.
Οι ελληνικές δυνάμεις φαίνεται να κατέλαβαν τα Ίμια χωρίς την έγκριση του Υπουργού Άμυνας Αρσένη, πόσω μάλλον του Σημίτη, και η επακόλουθη αμυντική πολιτική αποτέλεσε αντικείμενο κακού συντονισμού στο πλαίσιο του υπουργικού συμβουλίου μέχρι τις λιγοστές τελευταίες ώρες.
Η υπόσχεση του Σημίτη στη Βουλή στις 29 Ιανουαρίου να διατηρήσει τη σημαία στη θέση της αποδείχθηκε ενοχλητικό βάρος όταν υποχώρησε από τις θέσεις του. Ο Αρσένης και (πολύ πιθανώς) η στρατιωτική ιεραρχία φαίνονται καταδικασμένοι να πληρώσουν τις συνέπειες της πανωλεθρίας στα Ίμια, ενδεχομένως χάνοντας τη θέση τους.
Και τα δύο Υπουργεία Εξωτερικών φαίνονται να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα να συνεργασθούν με τις πρεσβείες στην Αθήνα και την Άγκυρα για την αποτροπή περαιτέρω εντυπωσιασμών από δημοσιογράφους, περιβαλλοντικές ομάδες και καιροσκόπους πολιτικούς στους βράχους των Ιμίων ή οπουδήποτε αλλού. Όμως, ο αριθμός των ακατοίκητων νησίδων κατά μήκος των συνοριακών υδάτων καθιστά το καθήκον αυτό ουσιαστικά αδύνατον να υλοποιηθεί.
Παρότι η Άγκυρα προτείνει τον διάλογο για τη διάθεση των νησίδων του Αιγαίου, η Αθήνα αρνείται τις συνομιλίες φοβούμενη μήπως υπονομεύσει τις νόμιμες αξιώσεις της και απωλέσει περαιτέρω το κύρος της. Οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν στον άχαρο ρόλο του υποκατάστατου των άμεσων, διμερών διπλωματικών συνομιλιών μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας. Ο ρόλος αυτός είναι παρ’ όλα αυτά καίριος προκειμένου να μην επαναληφθεί το επεισόδιο των Ιμίων.
Πηγή: Mignatiou
