Στέκει περήφανα στην καρδιά, στο εμπορικό και οικονομικό κέντρο της Αγιάς του 19ου αιώνα, στην ενορία του Αγίου Γεωργίου, σ’ έναν οικιστικό ιστό με πολλά παρόμοια κτίσματα.
Στεγάζεται σε αυτό το 1ο Νηπιαγωγείο Αγιάς, που σήμερα φιλοξενεί 31 νήπια, ενώ παράλληλα λειτουργεί και Τμήμα Ειδικής Προσχολικής Αγωγής.
Το ότι βρίσκεται επί της οδού Βασιλείου Γ. Μελά κίνησε το ενδιαφέρον μιας μητέρας εκ των νηπίων να ψάξει ποιος ήταν ο Βασίλειος Μελάς. Η Αγιώτισσα φαρμακοποιός, λοιπόν, Θάλεια Σιούλα, έκανε ό,τι εν τέλει έκανε, όπως η ίδια μας λέει, απλά από περιέργεια. Μια περιέργεια, της οποίας το αποτέλεσμα σίγουρα ποτέ δεν είχε φανταστεί…
Στην αρχή ρώτησε παλιούς Αγιώτες, μήπως και γνώριζαν κάτι. Για καλή της τύχη, δύο εξ αυτών, η Ευανθία Πελεκούδα κι ο Σωτήρης Ζήσης, της ανέφεραν πως η ονομασία της οδού συνδέεται με το νηπιαγωγείο γιατί αυτό αποτελεί κληροδότημα του Μελά.
Μέλος ενός άτυπου συλλόγου γονέων και κηδεμόνων του εν λόγω νηπιαγωγείου, η φαρμακοποιός ένιωσε ότι κάπου το κουβάρι της ιστορίας άρχισε να ξεδιπλώνεται και απευθύνθηκε στο έτερο μέλος του συλλόγου, την επίσης Αγιώτισσα, εκπαιδευτικό, καθηγήτρια Φιλολογίας Μαρία Παπακώστα, ώστε από κοινού να προσπαθήσουν να βρουν στοιχεία με στόχο να αναγραφούν αυτά σε κάποιο σημείο του κτίσματος σαν τιμή στο πρόσωπο του αείμνηστου κληροδότη.
Με τη συνδρομή του Ευάγγελου Τζιγκουνάκη, μέλους της Ομάδας Ιστορικής Έρευνας του Δήμου Αγιάς «Δημήτρης Αγραφιώτης», οι δύο γυναίκες αναζήτησαν στοιχεία στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, όπου δεν μπόρεσαν να βρουν κάτι σχετικό, παρά με τη μετέπειτα έρευνα πως το κτίριο χτίστηκε λίγα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Αγιάς (1881) με δαπάνη του Ιδρύματος «Βασιλείου Γ. Μελά». Μέσω του διαδικτύου ανακάλυψαν ότι αυτό το ίδρυμα υπάρχει ακόμη και σήμερα και τηλεφωνικά ήρθαν σε επαφή με τους ανθρώπους του, μίλησαν μαζί τους κι εκείνοι, μέσω του δικού τους αρχείου, τους επιβεβαίωσαν πως όντως το κτίριο κατασκευάστηκε από το ίδρυμα.
Με την αποκάλυψη αυτή ανέκυψε αμέσως η ιδέα μήπως και το ίδρυμα θα μπορούσε και σήμερα, αν του γινόταν πρόταση, να αναλάβει μετά από 120 σχεδόν χρόνια την ανακατασκευή του. Η ιδέα άμεσα, τον περασμένο Δεκέμβριο, μεταφέρθηκε από τις κυρίες Σιούλα και Παπακώστα στον δήμαρχο Αντώνη Γκουντάρα, ο οποίος έδωσε εντολή στην Τεχνική Υπηρεσία του Δήμου να κινηθούν γρήγορα οι απαραίτητες σχετικές διαδικασίες.
Όπως κι έγινε. Σύμφωνα με τον αντιδήμαρχο Παιδείας Πέτρο Μπαρμπέρη, ο Δήμος στις 13 Ιανουαρίου ζήτησε τη βοήθεια του ιδρύματος με επιστολή, όπου, μεταξύ άλλων, αναφέρονταν «Στην προσπάθεια εξεύρεσης πόρων για τη εκτέλεση μιας σειράς εργασιών και παρεμβάσεων για τη βελτίωση της σχολικής μονάδας του 1ου Νηπιαγωγείου Αγιάς και γνωρίζοντας την πολυετή και ιδιαίτερα αξιόλογη δράση του ιδρύματός σας, ζητάμε τη συνδρομή του στη χρηματοδότηση εργασιών αποκατάστασης του κτιρίου με κύριο μέλημα τη διασφάλιση των βέλτιστων συνθηκών διεξαγωγής των μαθημάτων, την αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου, αλλά και τη διατήρηση και ανάδειξη του λιθόκτιστου διώροφου κτίσματος που φιλοξενεί τα νήπια, που αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου».
Η απάντηση ήρθε στις 4 Μαρτίου και ήταν θετική. Η Διαχειριστική Επιτροπή του ιδρύματος με επιστολή της γνωστοποιούσε στον Δήμο ότι με την από 12.02.2020 απόφασή της, ενέκρινε να χρηματοδοτήσει το έργο βελτίωσης κτιριακών υποδομών και περιβάλλοντος χώρου του 1ου Νηπιαγωγείου Αγιάς και για τον σκοπό αυτό να χορηγήσει στον Δήμο Αγιάς το ποσό των 50 χιλιάδων ευρώ κατ’ ανώτατο όριο, συμπεριλαμβανομένου του ΦΠΑ.
Συνημμένα απέστειλε σχέδιο ιδιωτικού συμφωνητικού, που θα υπογραφεί μεταξύ του Δήμου Αγιάς και του ιδρύματος, στο οποίο αποσαφηνίζονται οι διαδικασίες, οι όροι και οι προϋποθέσεις για την εκτέλεση του έργου που εγκρίθηκε από τη Διαχειριστική Επιτροπή. Ειδικότερα, στο συμφωνητικό αναφέρεται:
1. Η εκτέλεση του έργου θα γίνει από φορέα – ανάδοχο, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, που θα αναδειχθεί σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις που διέπουν τα δημοτικά έργα και σύμφωνα με τις τεχνικές προδιαγραφές – περιγραφές οι οποίες επισυνάπτονται και το χρονοδιάγραμμα εκτέλεσης του έργου.
2. Το ίδρυμα θα καταβάλει στον Δήμο το παραπάνω ποσό για την πληρωμή των εργασιών που θα έχουν εκτελεσθεί, με την παράδοση, από μέρους του Δήμου, λογαριασμών του αναδόχου, εγκεκριμένων από τον Δήμο και συνοδευόμενων από πρωτότυπα ή νόμιμα επικυρωμένα αντίγραφα των αντίστοιχων παραστατικών (τιμολογίων κλπ).
3. Η καταβολή του ποσού από το ίδρυμα θα γίνει τμηματικά και αντίστοιχα με τα όσα προβλέπονται στον Ν. 4412/2016, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει. Η οριστική παραλαβή του έργου θα γίνει, αντίστοιχα, με τα όσα προβλέπονται στον συγκεκριμένο νόμο.
Η Οικονομική Επιτροπή απεδέχθη προ ολίγων ημερών τη δωρεά κι όπως μας λέει ο κ. Μπαρμπέρης «Το έργο, που πρόκειται να υλοποιηθεί με τη δωρεά των 50.000 ευρώ του ιδρύματος, περιλαμβάνει, σύμφωνα με την τεχνική έκθεση, αντικατάσταση των πεπαλαιωμένων και σαθρών ξύλινων κουφωμάτων, τον χρωματισμό των αιθουσών και την τοποθέτηση μονωτικού υλικού, υγρομόνωση και θερμομόνωση, στη σκεπή, καθώς και την ανάπλαση του προαύλειου χώρου με τη δημιουργία μιας μικρής παιδικής χαράς με δάπεδο ασφαλείας για τη ψυχαγωγία των νηπίων». Όσο για τη σπουδαία αυτή ενέργεια του ιδρύματος τονίζει: «Ευχαριστούμε θερμά το Ίδρυμα “Βασιλείου Γ. Μελά” για την άμεση ανταπόκρισή του στο αίτημα του Δήμου μας και την πολύτιμη οικονομική βοήθειά του στην υλοποίηση των απαραίτητων εργασιών επισκευών και συντηρήσεων στο 1ο Νηπιαγωγείο Αγιάς, που θα συμβάλλουν τα μέγιστα στη θωράκιση του κτιρίου, στην αναβάθμιση των δομικών του στοιχείων και στην παράδοση ποιοτικών χώρων διδασκαλίας στους μαθητές και τους διδάσκοντες».
Από την πλευρά της η κ. Σιούλα Θάλεια, στέλνει ένα μεγάλο, πολύ μεγάλο ευχαριστώ προς το ίδρυμα και τους ανθρώπους της Διαχειριστικής Επιτροπής. Εκφράζοντας, έτσι άλλωστε, την ικανοποίηση προφανώς όχι μόνον τη δική της για την όλη εξέλιξη που είχε η αρχική… περιέργειά της, αλλά και του σχολείου, των γονέων, όλων όσων συνέδραμαν στην έρευνα του θέματος και στη σύνταξη της μελέτης και της επιστολής του αιτήματος δωρεάς και, φυσικά, όλων των Αγιωτών που θα δουν σε λίγο καιρό ένα από τα πλέον ιστορικά και χαρακτηριστικά κτίρια της κωμόπολης όμορφα συντηρημένο…
Το Ίδρυμα «Βασιλείου Γ. Μελά»
Το Ίδρυμα «Βασιλείου Γ. Μελά» για την προσχολική αγωγή συστάθηκε τον 19ο αιώνα κι έκτοτε παρουσιάζει ένα εξαιρετικά αξιόλογο και πλούσιο έργο χρηματοδοτώντας την ανέγερση, επισκευή και συντήρηση εκατοντάδων σχολικών κτιρίων, κυρίως νηπιαγωγείων, αλλά και δημοτικών, ενώ ιδιαίτερη μέριμνα δίδεται στη διάσωση, αναπαλαίωση και ανάδειξη κτισμάτων ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής. Παράλληλα με την οικοδομική δραστηριότητα, το ίδρυμα συνδράμει στην κάλυψη των καθημερινών αναγκών δεκάδων νηπιαγωγείων σε εκπαιδευτικό υλικό, όπως βιβλία, αναλώσιμο υλικό για ψυχοκινητικές δραστηριότητες, παιχνίδια, μουσικά όργανα κ.ά.
Ο ιδρυτής Βασίλειος Γ. Μελάς διέθεσε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στην αγορά οικοπέδου και στην ανέγερση κτιρίου, του Μεγάρου Μελά στην Αθήνα, που η εκμετάλλευσή του θα εξασφάλιζε, σύμφωνα με τη διαθήκη του, τους πόρους για την οικοδόμηση και τη συντήρηση νηπιαγωγείων. Με τη διαθήκη του, είχε ορίσει την επωνυμία του υπό σύσταση ιδρύματος ως «Νηπιακόν Επιμελητήριον Μελά». Μέχρι το έτος 2007, το ίδρυμα λειτουργούσε και ήταν γνωστό με την επωνυμία αυτή. Η σημερινή Διαχειριστική Επιτροπή επεδίωξε και πέτυχε, με την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος, την τροποποίηση της επωνυμίας του ιδρύματος, με γνώμονα την προσήκουσα απότιση τιμής στον Βασίλειο Μελά, παράλληλα δε και τη διασαφήνιση των σκοπών που επιδιώκει το ίδρυμα.
Ορισμένα ιστορικά στοιχεία για τη ζωή και το έργο
του Βασιλείου Γ. Μελά
Ο Βασίλειος Μελάς υπήρξε γόνος μιας από τις παλαιότερες οικογένειες της Ηπείρου. Γεννήθηκε το 1819 στην Κωνσταντινούπολη και ήταν το τρίτο από τα έξι παιδιά της οικογένειας του εμπόρου – και μέλους της Φιλικής Εταιρείας – Γεωργίου Μελά και της Ελένης, το γένος Βασιλείου. Η εμπορική συνείδηση του Βασιλείου διαμορφώνεται αφενός στη Σύρο από τον Ευστράτιο Ράλλη κατά τη δεκαετία του 1830 κι, αφετέρου, στο Ταϊγάνιο της Ρωσίας στην υπηρεσία των Μαύρων στη δεκαετία του 1840. Περί το 1849 ο Βασίλειος εγκαθίσταται στο Λονδίνο, όπου μετά το 1854 αυτονομείται από τους Μαύρους, στην επιχείρηση των οποίων εργαζόταν ως διευθυντής. Ο Βασίλειος εξελίσσεται σε δυναμικό έμπορο του παροικιακού ελληνισμού, ιδρύοντας την εταιρεία των αδελφών Μελά, που εμπορεύεται σιτηρά, μετάξι και βαμβάκι. Στις αρχές της δεκαετίας του 1860, πρωτοεμφανίζεται στην ελληνική οικονομική σκηνή με επένδυση στα θειωρυχεία της Μήλου. Το 1878, δύο χρόνια μετά τη διάλυση του οίκου Μελά στο Λονδίνο, επιστρέφει στην Ελλάδα και στρέφεται σε τολμηρές και πρωτοπόρες για την εποχή επενδύσεις αγοράζοντας μετοχές στα μεταλλεία Λαυρίου, στους σιδηροδρόμους, σε τράπεζες και στο Αεριόφως Αθηνών. Η επενδυτική του δραστηριότητα επεκτείνεται και στην αγορά ακινήτων στην περιοχή μεταξύ Καπνικαρέας και Αγίας Ειρήνης. Ο Βασίλειος Μελάς πέθανε σε ηλικία 66 ετών το 1884 στο Παρίσι, όπου είχε μεταφερθεί για να αντιμετωπίσει μια χρόνια αρρώστια.
ΑΓΙΑ (Γραφείο «Ε»)
Του Νίκου Γουργιώτη
