Το Υπουργείο Παιδείας ανέστειλε την απόφασή του να μπει στον «πάγο» το βραβευμένο πρόγραμμα και μετά και τη δεύτερη θετική γνωμοδότηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής άναψε και πάλι το «πράσινο φως» για την εφαρμογή του στα σχολεία. Με μια διαφοροποίηση όμως, όσοι εκπαιδευτικοί αποφασίσουν να το υλοποιήσουν, να έχουν την έγγραφη συναίνεση των γονέων.
Έτσι λοιπόν οι περιπέτειες του Φρίξου έφεραν στην επιφάνεια τη δυσκολία που αντιμετωπίζει η χώρα και η σχολική και εκπαιδευτική κοινότητα να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα.
Η Ελλάδα, υπόψιν, αποτελεί μία από τις λίγες ευρωπαϊκές χώρες που δεν ακολουθεί συγκεκριμένη πολιτική στο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα σχολεία, όταν στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη η κατάσταση είναι εξόχως διαφορετική. Στη Γερμανία, για παράδειγμα, το μάθημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης έγινε υποχρεωτικό στα σχολεία από το 1968. Στη Δανία, τη Φινλανδία και την Αυστρία από το 1970.
Για τη φιλοσοφία του προγράμματος αλλά και για το γεγονός ότι ένα πρόγραμμα που έχει στόχο να βοηθήσει τα παιδιά να γνωρίσουν το σώμα τους και τη γενικότερη υγεία, αντιμετωπίζεται με συντηρητισμό εν έτει 2020, μιλά στην «ΕτΔ» μία από τις δημιουργούς του η συγγραφέας –εκπαιδευτικός Μαργαρίτα Γερούκη.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το συγκεκριμένο πρόγραμμα από το 2015 λαμβάνει κάθε χρόνο την έγκριση από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής και αμέσως μετά από το Υπουργείο Παιδείας, όπως έλαβε και φέτος, ενώ απέσπασε και το παγκόσμιο βραβείο αριστείας και καινοτομίας εκπαιδευτικού προγράμματος σεξουαλικής αγωγής από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Σεξουαλικής Υγείας.
ΠΡΟΑΙΡΕΤΙΚΑ ΣΤΗΝ ΕΥΕΛΙΚΤΗ ΖΩΝΗ
Όπως τονίζει η κ. Γερούκη, στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα μάθημα που έχει ως στόχο τόσο την υγεία και τις δεξιότητες κριτικής επεξεργασίας της πληροφορίας για τα θέματα σεξουαλικότητας και σεξουαλικής διαφορετικότητας, όσο και τα ζητήματα που αφορούν στις ανθρώπινες σχέσεις, όπως η σεξουαλική κακοποίηση, η έμφυλη βία, η επικοινωνία και η συναίνεση στις σχέσεις.
«Το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής έχει μπει στο πρόγραμμα, αλλά μόνο στις ώρες ευέλικτης ζώνης, προαιρετικά, αν το επιλέξει ο εκπαιδευτικός. Αρκετά σχολεία στην Κρήτη και την Αθήνα το εφαρμόζουν. Τα στοιχεία δείχνουν ότι τα ποσοστά παιδικής κακοποίησης είναι αυξημένα και η εμπειρία μου δείχνει ότι οι γονείς θεωρούν το πρόγραμμα μεγάλη βοήθεια, ενώ και για τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς αποτελεί ένα βασικό εργαλείο, αφού αντιλαμβάνονται ότι μόνο μέσα από μια παιδαγωγική διαδικασία μπορούν να θωρακίσουν τα παιδιά» σημειώνει χαρακτηριστικά.
Παραδέχεται ότι ακόμη η χώρα κάνει δειλά βήματα και προσθέτει «Απ’ ό,τι φάνηκε, μια ομάδα εκκλησιαστικών κύκλων με δύναμη και εξουσία δεν επιθυμεί αυτά τα θέματα να κουβεντιάζονται στο σχολείο. Στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι ενταγμένη από το 2003 και στη Δευτεροβάθμια από το 1995 χωρίς να έχει εφαρμοστεί ποτέ. Ακόμη και τώρα με τον «Φρίξο» που είναι ένα πρόγραμμα για την ευέλικτη ζώνη και επιλέγεται από τον εκπαιδευτικό υπήρχε πρόβλημα. Το ΙΕΠ γνωμοδότησε θετικά δύο φορές για να πεισθεί το Υπουργείο Παιδείας που ναι μεν επέτρεψε τη συνέχισή του, βάζοντας ως προϋπόθεση όμως την έγγραφη συναίνεση των γονέων. Πότε άλλοτε συνέβη αυτό; Για το πρόγραμμα κυκλοφοριακής αγωγής δίνουν έγκριση οι γονείς;
ΥΓΕΙΑ, ΟΧΙ ΗΘΙΚΗ
Δυστυχώς είμαστε ακόμη πολύ πίσω και κάθε φορά που κάνουμε ένα βήμα υπάρχουν κάποιοι που «πατάνε πόδι». Πρέπει αυτοί που το φοβούνται να αντιληφθούν ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν έχει να κάνει με την ηθική αλλά με την υγεία».
Ποιος είναι ο Φρίξος;
Το πρόγραμμα λέγεται «Παίζω με τον Φρίξο και μαθαίνω για το σώμα μου και τις ανθρώπινες σχέσεις» και απευθύνεται σε παιδιά Νηπιαγωγείου και των πρώτων τάξεων του Δημοτικού. Κεντρικό ρόλο στη δημιουργία του προγράμματος είχε η εκπαιδευτικός Μαργαρίτα Γερούκη, με μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές στη Σεξουαλική Αγωγή και μακρά παραμονή στη Φινλανδία, όπου το αντίστοιχο μάθημα βρίσκεται στα σχολεία από τη δεκαετία του ’70. Αφορμή υπήρξε μια υπόθεση παιδικής κακοποίησης το 2011, στο Ρέθυμνο.
Το πρόγραμμα ξεκινάει κάπως έτσι: Μια μέρα μπαίνει η δασκάλα στην τάξη και ανακοινώνει στα παιδιά ότι ήρθε ένα γράμμα για εκείνα. Αποστολέας, μόνο ένα όνομα: Φρίξος. Η δασκάλα δημιουργεί στα παιδιά το κατάλληλο κλίμα ανυπομονησίας. Ποιος είναι αυτός ο Φρίξος; Τον ξέρει κανείς; Να ανοίξουμε το γράμμα; Και το ανοίγουν.
«Με λένε Φρίξο και είμαι ένα σκαντζοχοιράκι έξι χρονών. Πριν από λίγο καιρό ανακάλυψα στη βιβλιοθήκη του παππού μου κάτι πολύ, μα πολύ ενδιαφέρον! Ανακάλυψα ένα βιβλίο με διάφορα παιχνίδια και εικόνες για τα παιδιά! Από το βιβλίο αυτό κατάλαβα ότι εσείς οι άνθρωποι είστε πολύ διαφορετικοί από εμάς τους σκαντζόχοιρους! Εγώ έχω πολλά αγκάθια στο σώμα μου αλλά εσείς έχετε δέρμα μαλακό με πολύ λίγες τρίχες. Εμείς οι σκαντζόχοιροι, ακόμα και οι μικροί σαν κι εμένα, έχουμε αγκάθια. Η μαμά μου μού είπε ότι τα παιδιά έχουν μεγάλη καρδιά και μπορούν να είναι καλοί φίλοι με τους σκαντζόχοιρους. Μου είπε ακόμα ότι δεν φοβούνται και τα αγκάθια μας. Απίστευτο! Τότε εγώ αποφάσισα να μοιραστώ τα παιχνίδια που βρήκα στη βιβλιοθήκη του παππού μου μαζί σας. Έτσι θα γίνουμε οι καλύτεροι φίλοι! Από εδώ και μπρος θα σας στέλνω γράμματα με τα παιχνίδια και ελπίζω να τα παίζετε και να διασκεδάζετε. Σας αρέσει η ιδέα μου; Προς το παρόν, όμως, σας στέλνω μια φωτογραφία μου. Με αγάπη, ο φίλος σας ο Φρίξος!».
ΣΤΟΧΟΙ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ
Μετά ο εκπαιδευτικός υλοποιεί δράσεις μέσα από πέντε ενότητες που έχουν να κάνουν με το σώμα, τις διαπροσωπικές σχέσεις, τις κοινωνικές δεξιότητες μέχρι και την παιδική κακοποίηση. Αναλυτικότερα, οι στόχοι ανά ενότητα είναι:
Στόχος της ενότητας «Το σώμα» είναι τα παιδιά:
-Να γνωρίσουν τα μέρη του σώματος και κυρίως τα γεννητικά όργανα, να μάθουν την ονομασία και τη λειτουργία τους.
-Να μάθουν τρόπους σωστής φροντίδας και προστασίας των γεννητικών οργάνων.
-Να αντιληφθούν τις αλλαγές και διαφοροποιήσεις των γεννητικών οργάνων σε σχέση με το φύλο.
-Να καταλάβουν τους κοινωνικούς κανόνες γύρω από τα γεννητικά όργανα.
Στόχος της ενότητας «Το άτομο στο κοινωνικό περιβάλλον (προσωπικός και δημόσιος χώρος)»είναι τα παιδιά:
-Να αντιληφθούν την έννοια και τη διαφορά του «προσωπικού» και «δημόσιου» χώρου.
-Να αντιληφθούν τους αποδεκτούς κοινωνικούς κώδικες πρόσβασης στον «προσωπικό» χώρο.
-Να ασκηθούν στους αποδεκτούς τρόποι ομιλίας και συμπεριφοράς σε σχέση με τον κοινωνικό χώρο.
-Να γίνει εισαγωγή στην έννοια του «διαδικτυακού χώρου».
Στόχος της ενότητας «Διαπροσωπικές σχέσεις» είναι τα παιδιά:
-Να αντιληφθούν τη σημασία των διαπροσωπικών σχέσεων στη ζωή του ατόμου.
-Να συζητήσουν για την οικογένεια και τις οικογενειακές σχέσεις.
-Να εξερευνήσουν τα διάφορα είδη οικογένειας.
-Να μάθουν αποδεκτούς κώδικες επικοινωνίας και συμπεριφοράς στο οικογενειακό πλαίσιο.
-Να συζητήσουν για το πώς έρχονται στον κόσμο (βιολογική και κοινωνική / διαπροσωπική διάσταση της τεκνοποίησης)
Στόχος της ενότητας «Κοινωνικές δεξιότητες» είναι τα παιδιά:
-Να εξερευνήσουν τα διάφορα συναισθήματα και τις καταστάσεις που αυτά δημιουργούν.
-Να ενδυναμωθούν ώστε να αναγνωρίζουν προσωπικά συναισθήματα και να μπορούν να τα εκφράσουν.
-Να ενδυναμωθούν ώστε να έχουν δυναμική στάση απέναντι σε αρνητικές συμπεριφορές ή στάσεις.
Στόχος της ενότητας «Πρόληψη κακοποίησης» είναι τα παιδιά:
-Να αντιληφθούν τη σημασία και τη διαφορά μεταξύ καλού και κακού μυστικού.
-Να καταλάβουν τα σωματικά όρια και τα δικαιώματα στο σώμα και την ιδιωτικότητα.
-Να γνωρίσουν τρόπους και μεθόδους επικοινωνίας σε περίπτωση προβλήματος.
Οι παρεμβάσεις στην τάξη έχουν τη μορφή βιωματικών δράσεων. Χρησιμοποιούνται παιχνίδια και ομαδικές δράσεις, ενώ αξιοποιούνται οι τέχνες και η τεχνολογία όπου αυτό είναι εφικτό.
Στόχος των δράσεων αλλά και του προγράμματος γενικά είναι η προαγωγή της υγείας (σωματικής, συναισθηματικής, πνευματικής) και της ισορροπημένης ανάπτυξης των παιδιών. Επίσης η καλλιέργεια δεξιοτήτων επικοινωνίας ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, τα παιδιά και τις οικογένειές τους.
Της Νατάσας Πολυγένη
