Κάτω λοιπόν από αυτές τις συνθήκες και με βάση το πώς καθένας αντιλαμβάνεται και νοηματοδοτεί τις καταστάσεις, το άγχος είναι μια φυσιολογική αντίδραση του μαθητή, ο οποίος προσπαθεί να ανταπεξέλθει στην απαιτητική κρίσιμη στιγμή των Πανελληνίων. Είναι λειτουργικό όταν βοηθάει το άτομο να είναι αποτελεσματικό, δημιουργικό και το κινητοποιεί και δυσλειτουργικό ή επιβλαβές όταν μπλοκάρει και ακινητοποιεί.
Συνήθως το άγχος των πανελληνίων είναι μασκαρεμένος φόβος για μια ενδεχόμενη αποτυχία και διογκώνεται από διάφορους ενισχυτικούς παράγοντες: τους ανέφικτους στόχους, τις υπερβολικές προσδοκίες που τρέφουν οι γονείς και οι μαθητές, τον φόβο και την αγωνία μην απογοητεύσουν οι μαθητές τους γονείς τους, τη λανθασμένη σύνδεση της επιτυχίας στις εξετάσεις με την προσωπική επιτυχία και την συνολική επάρκεια των εφήβων, τη βαθμοθηρία, τον σχολικό ανταγωνισμό, τις προσωπικές ανασφάλειες, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΓΟΝΕΙΣ
Οι γονείς μπορούν να ακολουθήσουν τα παρακάτω βήματα προκειμένου να βοηθήσουν τα παιδιά τους - κάτι που είναι ίσως το πιο χρήσιμο εργαλείο στη διαχείριση του άγχους των εξετάσεων:
* Φροντίζουν να έχουν επίγνωση των δικών τους συναισθημάτων και των συναισθημάτων των παιδιών.
* Ακούν προσεκτικά τα παιδιά τους, συναισθάνονται και αναγνωρίζουν τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν τα παιδιά.
* Τα βοηθούν να λεκτικοποιήσουν τα συναισθήματά τους.
* Δεν τα αντιμετωπίζουν μόνο σαν μαθητές. Ενδιαφέρονται και για τις άλλες πτυχές της ζωής τους.
* Αναγνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των παιδιών, τονίζοντας όχι μόνο τα αρνητικά αλλά και τα θετικά τους χαρακτηριστικά.
* Κρίνεται σκόπιμη η αποφυγή του πρώτου πληθυντικού σε οτιδήποτε αφορά στην προετοιμασία ή τις επιδόσεις του μαθητή: Εξάλλου δεν «δίνουμε» όλοι μαζί εξετάσεις αλλά μόνο ο ίδιος ο μαθητής.
* Αποφεύγουν τη σύγκριση με άλλους μαθητές ή γνωστούς που πέτυχαν ή απέτυχαν στις εξετάσεις.
* Ορίζουν τον δρόμο των πανελλήνιων εξετάσεων ως μια δυνατή εμπειρία, μια γενναία προσπάθεια στη μετάβαση σε ένα καινούριο στάδιο.
* Βοηθάει πολύ η σταθερότητα και η ρουτίνα στον χώρο του σπιτιού.
* Ιδανικά συνιστώνται 6-8 ώρες ύπνου κάθε βράδυ. Επίσης, οι μαθητές πρέπει να ακολουθούν ισορροπημένο διαιτολόγιο και να αποφεύγουν την υπερβολική κατανάλωση καφέ και άλλων διεγερτικών ποτών, διότι δημιουργούν νευρικότητα.
* Αποδέχονται ότι ο υποψήφιος δικαιούται να έχει ελεύθερο χρόνο για τα προσωπικά του ενδιαφέροντα (φίλοι, αθλητισμός, κ.λπ.)
* Η φυσική άσκηση -π.χ. μισή ώρα ήρεμο βάδισμα- αποβάλλοντας τις αρνητικές σκέψεις, δρα ευεργετικά στη μείωση του άγχους, βελτιώνοντας τη διάθεση.
ΟΔΗΓΙΕΣ ΠΡΟΣ ΜΑΘΗΤΕΣ
* Φροντίζουμε να ξυπνήσουμε και να ετοιμαστούμε εγκαίρως, για να μην έχουμε και το επιπρόσθετο άγχος αν θα προλάβουμε. Άλλωστε βιασύνη και εκνευρισμός βλάπτουν τη συγκέντρωση.
* Το διάβασμα της τελευταίας στιγμής πριν μπει κανείς στην αίθουσα ή το πρωί λίγο πριν φύγει από το σπίτι αυξάνει το άγχος. Γι' αυτό και το αποφεύγουμε, όπως και τους συμμαθητές που μεταδίδουν στρες. Προτιμούμε ήρεμα και χαλαρά άτομα.
* Όταν πάρουμε τα θέματα μπροστά μας, ξεκινάμε από αυτά που μας φαίνονται πιο εύκολα. Διαβάζουμε το κάθε θέμα προσεκτικά, υπογραμμίζοντας τις λέξεις-κλειδιά.
* Αν ξεχάσουμε κάποια λέξη ή κολλήσουμε κάπου, αφήνουμε κενό και συνεχίζουμε, με σκοπό να επανέλθουμε μετά (αρκεί να βάλουμε ένα σημάδι, για να το θυμηθούμε). Εφόσον το ξέρουμε, θα το θυμηθούμε αυτόματα αργότερα.
* Αφού απαντήσουμε σε κάποιο ερώτημα, διαβάζουμε άλλη μία φορά την εκφώνηση, για να σιγουρευτούμε ότι απαντήσαμε σ' αυτά που ρωτάει ή ότι δεν παραλείψαμε κάτι.
* Αν δεν προλαβαίνουμε, δεν είμαστε σίγουροι για κάποια απάντηση ή ξέρουμε λίγα μόνο πράγματα, γράφουμε ό,τι γνωρίζουμε. Είναι σίγουρα προτιμότερο από το να μην απαντήσουμε καθόλου.
* Τελειώνοντας, διαβάζουμε πάλι με προσοχή το γραπτό μας πριν το παραδώσουμε, γιατί όλο και κάτι θα βρούμε να διορθώσουμε.
* Εκμεταλλευόμαστε όλο τον χρόνο που έχουμε στη διάθεσή μας.
* Αν κατά τη διάρκεια της εξέτασης αισθανθούμε ότι το άγχος μας ανεβαίνει σε πολύ υψηλά επίπεδα, εφαρμόζουμε τις συνειδητές αναπνοές και κάποιες από τις τεχνικές χαλάρωσης (βοηθάει να έχουμε κάνει εξάσκηση από πριν στο σπίτι, ώστε να ξέρουμε πώς λειτουργούν).
* Αφού τελειώσει η κάθε εξέταση, κάνουμε ένα δώρο στον εαυτό μας π.χ. μια βόλτα μ' έναν φίλο. Επιτρέπουμε στον εαυτό μας να χαλαρώσει για λίγο, πριν αρχίσουμε να προετοιμαζόμαστε για την επόμενη μέρα.
* Να θυμόμαστε πάντα ότι οι δικοί μας άνθρωποι μας αγαπούν έτσι κι αλλιώς και είναι περήφανοι για μας, για την προσπάθεια που έχουμε κάνει, άσχετα με το αποτέλεσμα των εξετάσεων!
Είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως δεν υπάρχουν τέλειοι γονείς ούτε τέλεια παιδιά. Στη συμβουλευτική και την ψυχοθεραπεία μιλάμε, για γονιό που θυμώνει, κάνει λάθη αλλά έχει το σθένος να τα αναγνωρίσει. Έχει μια γεμάτη προσωπική ζωή και δεν περιμένει το παιδί του να καλύψει οποιοδήποτε κενό μπορεί να έχει. Δημιουργεί μια υγιή σχέση με τα παιδιά επιτρέποντας την αυτονόμησή τους. Έτσι τα βοηθάει να ωριμάσουν συναισθηματικά, να αγαπήσουν τον εαυτό τους και να κάνουν και αυτά με τη σειρά τους υγιείς σχέσεις.
* Η Τζένη Γαλάνη, MSc. σύμβουλος Επαγγελματικού Προσανατολισμού, Ινστιτούτο Ψυχοκοινωνικής Ανάπτυξης (Ι.Ψ.Α), Λάρισα ipsyd@otenet.gr, www.ipsa.gr
