Συνέντευξη στον Αποστόλη Ζώη
«Η ανάπτυξη της τεχνολογίας σε συνδυασμό με το ανταγωνιστικό περιβάλλον που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργεί νέες γνώσεις και πρακτικές οι οποίες πολλές φορές ανατρέπουν τις ήδη υπάρχουσες καταστάσεις. Οι Ελληνες παραγωγοί όμως που στην πλειοψηφία τους είναι μεγάλης ηλικίας αρνούνται να ενημερωθούν και να εφαρμόσουν νέες αγροτικές πρακτικές οι οποίες αν μη τι άλλο θα τους αποφέρουν μεγαλύτερο εισόδημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι σε πολλές ημερίδες που έγιναν στη Λάρισα για την ενημέρωση των παραγωγών σχετικά με τις εξελίξεις του αγροτικού τομέα, την εφαρμογή νέων πρακτικών και τεχνολογιών, εμφανίζονταν μόνο δυο τρεις παραγωγοί». Ο Λαρισαίος στην καταγωγή μεταδιδακτορικός ερευνητής στο University of Georgia, των ΗΠΑ, κ. Βασίλειος Λιάκος, μιλά σήμερα στην «Ετ.Δ.». Ο Λαρισαίος επιστήμονας είναι απόφοιτος του Τμήματος Γεωπονίας Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, έχει Master «Φυτά μεγάλης καλλιέργειας και οικολογίας» (Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης) και Master of Science in GIS (Geographical Information Systems), University of Leicester, England. Επίσης ήταν υποψήφιος διδάκτορας στο τμήμα Φυτικής Παραγωγής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας με θέμα «Εφαρμογή Γεωργίας Ακριβείας και χρήση νέων Τεχνολογιών σε καλλιέργειες μηλιάς». Σήμερα είναι
μεταδιδακτορικός ερευνητής στο University of Georgia, των ΗΠΑ.
Η συνέντευξη
* Τι είναι αυτό που χρειάζεται κατά τη γνώμη σας ο ελληνικός αγροτικός κλάδος; Μπορεί να απεξαρτηθεί από παραδοσιακές καλλιέργειες;
- «Τα τρία βασικότερα πράγματα που χρειάζεται ο ελληνικός αγροτικός τομέας είναι:
-Οργάνωση: Εκτός από τις χώρες χαμηλού κόστους, είναι υποκριτικό να εισάγουμε μαρούλια από την Ιταλία, τομάτες και αγγούρια από την Ολλανδία και το Βέλγιο. Αυτό υποδεικνύει ότι το πρόβλημα δεν είναι το κόστος εργασίας αλλά η κακή οργάνωση.
-Κλίμα συνεργασίας: Θα πρέπει οι παραγωγοί να μάθουν να συνεργάζονται μεταξύ τους. «Κανένας δεν πηγαίνει στον πόλεμο μόνος του». Θα πρέπει να δημιουργηθούν υγιείς συνεταιρισμοί στην Ελλάδα ή ομάδες παραγωγών. Με αυτό τον τρόπο θα μπορέσουν οι παραγωγοί να πετύχουν καλύτερη τιμή πώλησης των προϊόντων τους και φυσικά να μειώσουν το κόστος παραγωγής. Σκεφτείτε σε πόσο χαμηλή τιμή π.χ. λιπάσματος μπορεί να αγοράσει ένας συνεταιρισμός που θα ζητήσει μεγάλες ποσότητες σε σχέση με έναν παραγωγό που θα αγοράσει πολύ μικρές.
-Ενημέρωση: Ο Ελληνας παραγωγός πρέπει να λειτουργεί σαν επιχειρηματίας. Θα πρέπει να ενημερώνεται συνεχώς για τις εξελίξεις του αγροτικού κλάδου και να εφαρμόζει νέες μεθόδους και πρακτικές που θα του αποφέρουν μεγαλύτερο εισόδημα. Το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης θα πρέπει επίσης να αναλάβει πρωτεύοντα ρόλο στην ενημέρωση των παραγωγών.
Για να κάνουμε μια μελλοντική πρόβλεψη σχετικά με την απεξάρτηση των Ελλήνων παραγωγών από τις παραδοσιακές καλλιέργειες θα πρέπει να δούμε τις αιτίες που δημιουργεί αυτό το πρόβλημα. Δυστυχώς από το 1981 η αγροτική πολιτική κάθε κυβέρνησης ήταν μόνο να εξασφαλίσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερες επιδοτήσεις για τους παραγωγούς. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μεγαλώσουν γενιές παραγωγών χωρίς να νοιάζονται για την ποιότητα και ποσότητα της παραγωγής τους αφού οι επιδοτήσεις τους εξασφάλιζαν ένα ικανοποιητικό εισόδημα. Με την εμφάνιση της κρίσης στην Ελλάδα η κατάσταση έχει αλλάξει. Πολλοί νέοι μην μπορώντας να βρουν δουλειά έχουν ήδη αρχίσει να ασχολούνται με αγροτικές επιχειρήσεις. Η θέληση των νέων ανθρώπων για μάθηση (Η/Υ, ξένες γλώσσες, κλπ) και χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί να τους βοηθήσει να γίνουν ολοκληρωμένοι παραγωγοί. Και ένας ολοκληρωμένος παραγωγός θα χρησιμοποιήσει νέες καλλιέργειες επειδή θα καταλάβει ότι το εισόδημά του θα βελτιωθεί».
* Εκτιμάτε ότι ο Ελληνας αγρότης είναι ενημερωμένος όπως θα έπρεπε να είναι για όλες τις εξελίξεις που τον αφορούν;
- «Δυστυχώς δεν είναι ενημερωμένος. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας σε συνδυασμό με το ανταγωνιστικό περιβάλλον που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο δημιουργεί νέες γνώσεις και πρακτικές οι οποίες πολλές φορές ανατρέπουν τις ήδη υπάρχουσες καταστάσεις. Οι Ελληνες παραγωγοί όμως που στην πλειοψηφία τους είναι μεγάλης ηλικίας αρνούνται να ενημερωθούν και να εφαρμόσουν νέες αγροτικές πρακτικές οι οποίες αν μη τι άλλο θα τους αποφέρουν μεγαλύτερο εισόδημα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι σε πολλές ημερίδες που έγιναν στη Λάρισα για την ενημέρωση των παραγωγών σχετικά με τις εξελίξεις του αγροτικού τομέα, την εφαρμογή νέων πρακτικών και τεχνολογιών, εμφανίζονταν μόνο δύο τρεις παραγωγοί».
* Ποιες κατευθύνσεις της γεωπονικής επιστήμης, βρίσκονται σε νηπιακό στάδιο στη χώρα μας; Τι πρέπει να γίνει;
- «Αναμφίβολα η Γεωργία Ακριβείας, αν και πολλά υποσχόμενη, είναι σε πρώιμο στάδιο στην Ελλάδα. Σε αυτό συμβάλλει η αδυναμία των παραγωγών να χρησιμοποιήσουν νέες τεχνολογίες και να επενδύσουν κάποιο κεφάλαιο για αγορά καινούργιου εξοπλισμού. Γενικά η αγορά συσκευών Γεωργίας Ακριβείας είναι σχετικά υψηλή όπως συμβαίνει για κάθε νέα συσκευή που χρησιμοποιούμε στην καθημερινή ζωή. Η ύπαρξη συνεταιρισμών θα βοηθούσε τους παραγωγούς να αποκτήσουν τέτοιου είδους εξοπλισμό καθώς θα έπρεπε οι ίδιοι να καταβάλλουν ένα σχετικά μικρό ποσό το οποίο θα το έκαναν απόσβεση πολύ γρήγορα».
* Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος και οι παρεμβάσεις των πανεπιστημίων στην προώθηση χρήσιμων εφαρμογών στον αγροτικό τομέα; Μπορείτε να κάνετε μια αναφορά από τη δική σας εμπειρία στις ΗΠΑ;
- «Ο ρόλος των πανεπιστημίων είναι πολύ σημαντικός για τον αγροτικό τομέα. Παρά την κρίση που μαστίζει την Ελλάδα τα ελληνικά πανεπιστήμια δημιουργούν νέα γνώση ισάξια των πανεπιστημίων του εξωτερικού όπου η χρηματοδότηση είναι πάρα πολύ μεγάλη. Το μειονέκτημα είναι ότι η γνώση που δημιουργείται δεν μεταδίδεται στους παραγωγούς. Σε αυτό μεγάλη ευθύνη έχει το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης που δεν ενδιαφέρεται για τις καινοτομίες της έρευνας των ελληνικών πανεπιστημίων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι πριν από μερικά χρόνια όντας υποψήφιος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, εκπρόσωποι των αντίστοιχων υπουργείων γεωργίας άλλων χωρών επισκέπτονταν το εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας που επικεφαλής είναι ο κ. Γέμτος Θεοφάνης, για να μάθουν σχετικά με τις καινοτομίες του εργαστηρίου στη χρήση τεχνολογίας και εφαρμογή γεωργίας ακριβείας. Όμως κανένας εκπρόσωπος του ελληνικού υπουργείου δεν ενδιαφέρθηκε.
Μερίδιο ευθύνης έχουν και οι παραγωγοί οι οποίοι δεν πρέπει να μένουν με σταυρωμένα τα χέρια. Θα πρέπει οι ίδιοι να διαπιστώσουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν με τις καλλιέργειες και να τις θέτουν στα αντίστοιχα εργαστήρια των πανεπιστημίων. Στις ΗΠΑ τα πανεπιστήμια έχουν πρωταρχικό ρόλο στον αγροτικό τομέα. Υπάρχει όμως άμεση σύνδεση των πανεπιστημίων με τους παραγωγούς. Οι παραγωγοί συνειδητοποιώντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν έρχονται σε επικοινωνία με τους καθηγητές των πανεπιστημίων και προσπαθούν όλοι μαζί να βρουν λύσεις ή τρόπους βελτίωσης των καλλιεργειών. Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι πολλές φορές οι παραγωγοί κάνουν οι ίδιοι τη χρηματοδότηση για την έρευνα».
* Πρέπει το ελληνικό κράτος να χρηματοδοτήσει ερευνητικά προγράμματα του αγροτικού κλάδου;
- «Το ελληνικό κράτος πρέπει να χρηματοδοτήσει ερευνητικά προγράμματα. Ο αγροτικός τομέας στην Ελλάδα μπορεί να δώσει πάρα πολλά ακόμη και να ενισχύσει την ελληνική οικονομία. Παρόλα αυτά η χρηματοδότηση για την έρευνα δεν γίνετε ποτέ στοχευμένα για την αντιμετώπιση κάποιου προβλήματος στον αγροτικό τομέα. Επιπροσθέτως το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έχει παραμελήσει τα ερευνητικά ιδρύματα τα οποία θα μπορούσαν να βοηθήσουν την ανάπτυξη του αγροτικού κλάδου».
* Και μια τελευταία ερώτηση... Αν ο Θεσσαλικός κάμπος βρισκόταν σε κάποια Πολιτεία των ΗΠΑ θα είχε, όσον αφορά την αγροτική εικόνα, την εικόνα που έχει σήμερα; Ποιες άλλες καλλιέργειες θα είχαν βρει εφαρμογή;
- «Η αλήθεια είναι ότι η εικόνα θα ήταν πολύ διαφορετική. Είναι σε όλους μας γνωστό ότι η πλειοψηφία των Θεσσαλών παραγωγών έχει στην ιδιοκτησία της πολλά και μικρά αγροκτήματα τα οποία είναι διάσπαρτα. Αυτό λειτουργεί αρνητικά για τους ίδιους καθώς για κάθε εργασία που κάνουν επιβαρύνονται τα έξοδα μεταφοράς ενώ παράλληλα χάνουν πολύτιμο χρόνο. Στις ΗΠΑ τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά. Οι παραγωγοί κατέχουν πολύ μεγάλα αγροκτήματα τα οποία είναι ενιαία αλλά δεν αρκούνται μόνο σε αυτά. Προσπαθούν να νοικιάσουν επιπλέον καλλιεργήσιμη γη καθώς έτσι θα κάνουν πιο γρήγορα απόσβεση τα μηχανήματά τους και θα αυξήσουν το εισόδημά τους. Επίσης ο αγροτικός τομέας θα ήταν πιο αυτοματοποιημένος και ακριβής. Σε μια έρευνα που έγινε το 2011 στις αγροτικές περιοχές της Λάρισας από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας με επικεφαλής τους καθηγητές κ. Γέμτο Θεοφάνη και κ. Φουντά Σπύρο έδειξε ότι οι παραγωγοί δεν εμπιστεύονται τη νέα τεχνολογία και επιπλέον δεν θα ήθελαν να τη χρησιμοποιήσουν στις γεωργικές εργασίες. Από την άλλη μεριά οι παραγωγοί στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν συνεχώς μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας και αισθητήρες καθώς έτσι μπορούν να ξέρουν το κόστος κάθε εργασίας που κάνουν και να επιβλέπουν τα χαρακτηριστικά των καλλιεργειών και του εδάφους. Ακόμη ο αγροτικός τομέας θα είχε πιο επαγγελματικό χαρακτήρα. Στις ΗΠΑ είναι αδιανόητο να μείνει χωράφι ακαλλιέργητο για μεγάλο χρονικό διάστημα κατά τη διάρκεια ενός χρόνου. Οι παραγωγοί καλλιεργούν συνεχώς τα χωράφια τους εναλλάσσοντας καλλιέργειες. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη συνήθεια των Θεσσαλών παραγωγών να καλλιεργούν μια καλλιέργεια κάθε χρόνο. Το αγρόκτημα είναι μια επιχείρηση. Όσο περισσότερο το εκμεταλλευτεί κάποιος τόσο μεγαλύτερο κέρδος θα έχει. Επιπροσθέτως, ο αγροτουρισμός θα ήταν πολύ διαδεδομένος. Οι παραγωγοί στις ΗΠΑ διοργανώνουν διάφορες εκδηλώσεις στα αγροκτήματά τους. Φτιάχνουν λαβύρινθους χρησιμοποιώντας τις ίδιες τις καλλιέργειές τους (π.χ. καλαμπόκι) ενώ παράλληλα πουλάν τα αγροτικά προϊόντα που παράγουν (π.χ. μέλι, λαχανικά κλπ) στους επισκέπτες. Από τις πιο κερδοφόρες καλλιέργειες των ΗΠΑ που θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν στον Θεσσαλικό κάμπο είναι η αραχίδα (peanuts) και τα οπωροκηπευτικά. Για να δείτε πόσο κερδοφόρα είναι η καλλιέργεια των οπωροκηπευτικών αρκεί να πούμε ότι μια μεγάλη καλλιέργεια δίνει 60-200 ευρώ / στρέμμα ακαθάριστο εισόδημα ενώ μια καλλιέργεια οπωροκηπευτικών 1000-4000 ευρώ / στρέμμα. Όμως τα οπωροκηπευτικά απαιτούν πολλή δουλειά την οποία θα πρέπει να επωμιστούν οι ίδιοι οι παραγωγοί».
