Επομένως, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να μειώσουμε τις εφαρμοζόμενες ποσότητες. Επιπλέον, αντιμετωπίζουμε προβλήματα δημιουργίας ανθεκτικότητας των ζιζανίων ή και γενικότερα παρασίτων σε δραστικές ουσίες, κάτι που κάνει δυσκολότερες τις καταπολεμήσεις. Αισθητήρες μέτρησης δεικτών βλάστησης που συσχετίζονται με τη φυτομάζα της φυτείας μπορούν να διαφοροποιήσουν την εφαρμογή ρυθμιστών ανάπτυξης π.χ. στο βαμβάκι. Άλλοι αισθητήρες μπορούν να εντοπίζουν θέσεις και είδη ζιζανίων και να ψεκάζουν μόνο αυτά. Τέτοιες εφαρμογές ελέγχου ζιζανίων παρουσιάστηκαν τον προηγούμενο χρόνο με επιτυχία και στα επόμενα χρόνια θα επεκταθεί η χρήση τους. Η έρευνα αναπτύσσει μεθόδους προσδιορισμού των προσβολών των καλλιεργειών από ασθένειες ή έντομα. Ο εντοπισμός μπορεί να γίνεται έγκαιρα και η εφαρμογή των παρασιτοκτόνων στις περιοχές του χωραφιού που εμφανίζονται αρχικά οι προσβολές.
Ο φυσικός πόρος νερό είναι ένα σημαντικό στοιχείο της γεωργικής παραγωγής. Όλες οι μελέτες δείχνουν ότι το νερό είναι σε στενότητα παγκόσμια και πρέπει να ληφθούν μέτρα μείωσης της κατανάλωσής του. Δεδομένου ότι η γεωργία καταναλώνει το μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου νερού, π.χ. στη Θεσσαλία το 90%, στην Ελλάδα πάνω από το 70%, η μείωση της κατανάλωσής του στη γεωργία είναι κρίσιμη. Φυσικά χωρίς να μειώσουμε τις αρδευόμενες καλλιέργειες, που είναι πολύ πιο παραγωγικές και δίνουν εισόδημα στους αγρότες. Τα κύρια μέσα εξοικονόμησης νερού στη γεωργία είναι η χρήση αποδοτικών μεθόδων μεταφοράς, διανομής και εφαρμογής στο χωράφι. Συστήματα, όπως η στάγδην άρδευση, δίνουν τις μεγαλύτερες αποδόσεις και οικονομία νερού. Η έρευνα έχει στραφεί σε μεθόδους εκτίμησης του σωστού χρόνου εφαρμογής και με τις σωστές ποσότητες νερού σε αντίθεση με την εμπειρική εφαρμογή που είναι διαδεδομένη στους αγρότες. Διαφοροποιημένη δόση εφαρμογής έχει επιτευχθεί με διάφορες προσεγγίσεις. Μια είναι η δημιουργία χωριστών δικτύων εφαρμογής νερού με στάγδην άρδευση. Τα ελαφρά εδάφη έχουν μικρή ικανότητα συγκράτησης νερού (υδατοϊκανότητα), επομένως θέλουν εφαρμογή μικρών ποσοτήτων νερού σε συχνά διαστήματα. Βαρύτερα εδάφη έχουν μεγαλύτερη υδατοϊκανότητα, άρα θέλουν μεγαλύτερες δόσεις νερού σε αραιότερα χρονικά διαστήματα. Επομένως, αν έχουμε χωράφια με δύο τύπους εδαφών, καλά είναι να δημιουργούμε δύο δίκτυα για την άρδευση. Έχω παρουσιάσει παλαιότερα μια τέτοια εφαρμογή σε ένα αμπέλι σε επικλινές έδαφος που χωρίσαμε το ανώτερο τμήμα που ήταν διαβρωμένο και ελαφρότερο έδαφος με το κατώτερο που δέχθηκε τα υλικά της διάβρωσης (κυρίως άργιλο) και ήταν βαρύτερο. Η ιδέα που διαδίδεται είναι η χρήση αισθητήρων μέτρησης της υγρασίας του εδάφους που θα μπορούσε να καθοδηγεί τους αγρότες στο πότε να αρχίσουν και πότε να τελειώσουν το πότισμα. Έχουν αναπτυχθεί συστήματα διαφοροποίησης της δόσης άρδευσης σε συστήματα με ακροφύσια που ανοιγοκλείνουν π.χ. σε συστήματα με ράμπα σε αυτοκινούμενους αρδευτές και έτσι διαφοροποιούν την εφαρμοζόμενη δόση. Συνδυάζονται είτε με χάρτες εφαρμογής με βάση τη σύσταση του εδάφους σε συνδυασμό με το ανάγλυφο είτε με μετρήσεις της υγρασίας του εδάφους και άμεση αλλαγή της δόσης.
Έχουν αναπτυχθεί, επίσης, σπαρτικές μηχανές που μπορούν να διαφοροποιούν την εφαρμοζόμενη ποσότητα σπόρου με πρώτη εφαρμογή την αποφυγή εφαρμογής διπλής σποράς σε περιοχές του χωραφιού με αλληλο-επικάλυψη.
Όπως φαίνεται, από τα πιο πάνω υπάρχουν πολλές εφαρμογές για διαφοροποίηση των εισροών σε διάφορα σημεία του χωραφιού. Πολλές από αυτές είναι σε εφαρμογή, όπως η εφαρμογή λιπασμάτων που εφαρμόζονται σε μεγάλη έκταση στις ΗΠΑ. Επιτυγχάνουν ουσιαστικές μειώσεις των εφαρμοζόμενων ποσοτήτων από 5-25%, χωρίς μείωση των αποδόσεων, αντίθετα επιτυγχάνουν μικρές αυξήσεις. Σημαντική εξέλιξη επιτεύχθηκε την προηγούμενη χρονιά στην εφαρμογή των παρασιτοκτόνων με ψεκαστικά που μπορούν να μεταβάλουν τις εφαρμοζόμενες δόσεις κατά την κίνησή τους. Εδώ συζητάμε για εξοικονομήσεις πάνω από το 50% των δραστικών ουσιών. Στην εξοικονόμηση του νερού, επίσης, οι εξοικονομήσεις φτάνουν το 20% του εφαρμοζόμενου νερού.
Όλα αυτά είναι πολύ χρήσιμα και θαυμάζουμε τις εφαρμογές σε πολλές χώρες του κόσμου όπου διαδίδονται με μεγάλη ταχύτητα. Εμείς πού είμαστε; Παραδόξως η χώρα μας έχει αναπτύξει σημαντικές νεοφυείς επιχειρήσεις που παράγουν εξοπλισμό για διαφοροποιημένες εφαρμογές εισροών. Γνωρίζω δύο από αυτές. Τις γνωρίζω γιατί συνεργάστηκα με τους ιδρυτές τους: την AUGMENTA που παράγει αισθητήρες και εξοπλισμό για λιπασματοδιανομείς για διαφοροποιημένη αζωτούχο λίπανση. Πολύ επιτυχημένα μηχανήματα που δοκιμάσαμε σε προγράμματα καλλιέργειας σίτου (από το Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου της MISKO). Η εταιρεία πούλησε μηχανήματα σε όλον τον κόσμο εκτός από την Ελλάδα. Κανείς δεν τους βοήθησε. Προγράμματα επιδοτήσεων έχουμε για ό,τι εισάγεται, αλλά όχι για ό,τι παράγεται στη χώρα. Τελικά πουλήθηκε με τίμημα 110.000.000 $. Η δεύτερη είναι η AGENSO που παράγει συστήματα μέτρησης υγρασίας του εδάφους, επεξεργασίας τους και καθορισμού χρόνου έναρξης και διακοπής άρδευσης. Και εδώ καμία βοήθεια. Οι επιδοτήσεις της ΚΑΠ δεν έχουν στόχο να ενισχύσουν την ελληνική παραγωγή. Επομένως, πρώτο πρόβλημα για τη μη διάδοση των νέων τεχνολογιών είναι οι πολιτικές του ΥΠΑΑΤ και γενικότερα του πολιτικού συστήματος της χώρας. Το 1965-66 η τότε πολιτεία αποφάσισε να προχωρήσει στην εκμηχάνιση της συλλογής βαμβακιού. Επιδότησε τις μηχανές με 70% και επιδότησε το βαμβάκι που συλλέγονταν με αυτές με 1 δραχμή το κιλό. Θα μπορούσε το ίδιο να γίνει και με τους λιπασματοδιανομείς διαφοροποιημένης λίπανσης και τα συστήματα ελέγχου άρδευσης. Φυσικά, αν θέλαμε να τα προωθήσουμε.
Το δεύτερο είναι η αδυναμία των αγροτών να συνεργαστούν για να κάνουν κοινή χρήση μηχανημάτων. Οι λιπασματοδιανομείς διαφοροποιημένης δόσης κοστίζουν από 10.000 έως 25.000 ευρώ, που είναι δύσκολο να αποσβεστούν από έναν μικρό παραγωγό. Προφανώς η λύση είναι είτε η κοινή χρήση, π.χ. μέσω συνεταιρισμών, είτε να αναλάβουν τη δουλειά επιχειρηματίες με μηχανήματα που θα εφαρμόζουν τη λίπανση ή άλλες εισροές με μεταβλητές δόσεις.
Φοβάμαι ότι και οι δύο πλευρές (πολιτικό σύστημα και αγρότες) μάλλον δυσκολεύονται να κάνουν τα αυτονόητα. Αυτό που δεν έχει συνείδηση στη χώρα είναι ότι αν δεν προσαρμοστούμε, θα μείνουμε εκτός αγορών. Εκτός ανταγωνισμού. Γι’ αυτό είναι κρίσιμο να συζητήσουμε το θέμα και να βρούμε λύσεις που θα τις προωθήσει το σύνολο της χώρας. Πριν είναι αργά.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
