Επιδοτήσεις για μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου

Ερωτηματικά για το πώς θα ελέγχεται η μείωση οργωμάτων και η χρήση φυτοπροστατευτικών προϊόντων

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

(Μέρος 2ο)

Στο προηγούμενο σημείωμα αναφέρθηκα σε πρόταση του Ελληνικού Σχεδίου της ΚΑΠ για επιδότηση μείωσης εκπομπών ΑτΘ κατά 20% σε τρεις καλλιέργειες.

Αναφέρθηκα στα μέτρα που προτείνονται για την επίτευξη του στόχου. Αν τα αναλύσετε, ό,τι και να κάνετε, παίρνετε επιδότηση.
Πραγματικά όλα τα μέτρα που αναφέρονται μπορούν να μειώσουν τις εκπομπές ΑτΘ και είναι σημαντικό να εφαρμοστούν. Βέβαια, όπως τίθεται το θέμα στην πρόταση, δεν είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν όλα τα μέτρα, αλλά μόνο κάποια και τα μέτρα είναι ενδεικτικά. Το τι σημαίνει αυτό είναι ένα ερώτημα που πρέπει να διευκρινιστεί. Υπάρχουν δύο σημαντικά προβλήματα κατά τη γνώμη μου στην πρόταση. 1. Δεν ορίζεται τι είναι η μείωση της κατεργασίας του εδάφους. Η «μείωση των αρόσεων» μόνο από μη σχετικό με την καλλιέργεια μπορεί να προταθεί. Μείωση της κατεργασίας σημαίνει αποφυγή του οργώματος χωρίς δεύτερη συζήτηση.
Θα πρέπει να πάμε σε πολύ μειωμένη κατεργασία ή ακατεργασία για να μειώσουμε τον έντονο αερισμό του εδάφους που συμβάλλει στην έντονη δράση των μικροοργανισμών που αποδομούν την οργανική ουσία. Σύμφωνα με τη διατύπωση του προγράμματος, ό,τι κατεργασία και να κάνει ο παραγωγός, δικαιούται επιδότηση. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι το όργωμα στο οποίο είναι κολλημένοι όλοι οι παραδοσιακοί αγρότες στην Ευρώπη και όχι μόνο στην Ελλάδα, καταναλώνει πολύ μεγάλα ποσά πετρελαίου Diesel. Σχεδόν η μισή κατανάλωση στην εκτατική γεωργία (σχεδόν τα 4 λίτρα από τα συνολικά 8) προέρχεται από την κατεργασία του εδάφους. Επιπλέον, για το όργωμα απαιτεί μεγάλη ισχύ ελκυστήρων που έχουν μεγάλες εκπομπές ΑτΘ για να παραχθούν. Επομένως, η κατάργηση του οργώματος δίνει διπλό κέρδος τόσο από την άμεση και έμμεση μείωση εκπομπών όσο και από την αύξηση της ΟΟΥ. Το πρόγραμμα είναι ασαφές τι προβλέπει. 2. Και σημαντικότερο, κατά τη γνώμη μου, είναι πως η προσπάθεια αύξησης των εισροών οργανικής ύλης, δηλαδή η διατήρηση των υπολειμμάτων καλλιεργειών και κυρίως η χρήση καλλιεργειών φυτοκάλυψης ανάμεσα στις κύριες καλλιέργειες, αλλά και η εφαρμογή οργανικών υλικών (κοπριάς, υπολείμματα μεθανικής ζύμωσης κ.λπ.), δεν υπάρχουν στις προτεινόμενες δράσεις. Κάτι κρίσιμο για την αύξηση της ΟΟΥ του εδάφους.
Οι δύο παραλήψεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές και θα πρέπει να αποκατασταθούν. Διαφορετικά αμφιβάλλω αν το πρόγραμμα θα έχει πραγματικά αποτελέσματα.
Στην πρόταση αναφέρεται μια σχετική μελέτη που περιλαμβάνει και εκτίμηση της απώλειας εισοδήματος που δεν κατάφερα να βρω. Ίσως εκεί να αναλύονται καλύτερα τα στοιχεία. Θα έπρεπε το ΥΠΑΑΤ να την αναρτήσει κάπου που να μπορούμε να τη συμβουλευθούμε και να την κρίνουμε.
Ας δούμε, όμως, πόσο σωστή είναι αυτή η πρόταση. Τι γίνεται στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες της Ε.Ε.; Αναπτύσσονται προγράμματα ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας σε συνεργασία με επιχειρήσεις που παράγουν ΑτΘ και δεν μπορούν να τα μειώσουν. Όπως γνωρίζουμε, γίνεται προσπάθεια να επιτύχουμε ουδετερότητα των επιχειρήσεων ως προς τις εκπομπές ΑτΘ. Εταιρείες παράγουν ΑτΘ που δεν μπορούν να μειώσουν και πληρώνουν πρόστιμα για αυτά. Μια τέτοια εταιρεία συμβάλλεται με αγρότες που μπορούν ακολουθώντας πρακτικές, όπως η γεωργία συντηρήσεως ή αναγεννητική γεωργία, να αυξάνουν την ΟΟΥ των εδαφών τους, που είναι υποχρεωμένοι να διατηρήσουν για σειρά ετών (και όχι για 3 χρόνια που φαίνεται να προτείνει το πρόγραμμα). Οι αγρότες μπορούν να αποζημιωθούν με ετήσιο χρηματικό ποσό που οι εταιρείες καλύπτουν από τη μείωση των ποσών που πληρώνουν για τους ρύπους τους. Σήμερα υπάρχουν εταιρείες που κάνουν αυτήν τη σύνδεση, ελέγχουν την πιστή τήρηση των υποχρεώσεων και πληρώνουν τους αγρότες. Η δική μου απορία είναι γιατί το ΥΠΑΑΤ αντί να προωθήσει τέτοιες εφαρμογές για όλες τις καλλιέργειες που θα επωφεληθούν (χωρίς να καταναλώνεται χρήματα των επιδοτήσεων της ΚΑΠ που από κάπου θα πρέπει να αφαιρεθούν) όσοι αγρότες ενδιαφέρονται να αλλάξουν καλλιεργητικές πρακτικές και να πετύχουν αύξηση της οργανικής ουσίας των εδαφών τους, που θα τους δώσει και σημαντική βελτίωση των χαρακτηριστικών του εδάφους, όπως βελτίωση της γονιμότητας, της υδατοϊκανότητας κ.λπ., επιδοτεί μόνο τρεις καλλιέργειες.
Ενδιαφέρον θα έχει να μάθουμε πώς θα παρακολουθήσει και ελέγξει π.χ. τη μείωση των οργωμάτων ή τη μείωση της χρήσης φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Σύμφωνα με τις προτάσεις του ΥΠΑΑΤ, ο δικαιούχος υποχρεούται να τηρεί φάκελο εκτίμησης της μείωσης αποτυπώματος άνθρακα, με την πιστοποίηση της εγκυρότητας/ ορθότητας από γεωργικό σύμβουλο. Στον φάκελο θα περιλαμβάνονται τα βασικά στοιχεία της εκμετάλλευσης, το λογισμικό (;;;) που χρησιμοποιείται για τις ανάγκες της παρέμβασης, ο υπολογισμός της τιμής βάσης, ημερολόγιο εργασιών και η περιγραφή των τρόπων μείωσης του αποτυπώματος άνθρακα (διαχείριση υπολειμμάτων, λίπανση, φυτοπροστασία, πηγή ενέργειας, χρήση μηχανημάτων, άρδευση, άροση). Ο φάκελος θα συνοδεύεται από τα σχετικά παραστατικά (ενδεικτικά: τιμολόγια αγοράς σπόρων, λιπασμάτων και αγροχημικών, δεδομένα για τις υποδομές ενέργειας και τα μηχανήματα). Υποθέτω ότι το κρίσιμο στοιχείο είναι ο γεωργικός σύμβουλος που θα πιστοποιεί τις ενέργειες. Στις άλλες χώρες χρησιμοποιούνται στοιχεία από δορυφόρους (για την κατεργασία του εδάφους), αλλά και δειγματοληπτικές αναλύσεις των εδαφών που πιστοποιούν την αύξηση της οργανικής ουσίας.
Για να κλείσω τη συζήτηση. Η νέα ΚΑΠ (2022-27) έχει εφαρμοστεί χωρίς ουσιαστική διαβούλευση με τους αγρότες και χωρίς να ξεκαθαριστούν οι στόχοι του Ελληνικού Στρατηγικού Σχεδίου. Πολλά μέτρα δημιουργούν ερωτήματα για τους στόχους που επιδιώκουν. Κυρίως, όμως, κατά τη γνώμη μου δε στοχεύουν σε μια γεωργία υψηλού εισοδήματος που θα έπρεπε να είναι ο στόχος μας σε συνδυασμό με μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος που επιβάλλει η πράσινη συμφωνία. Αλλά σε μια γεωργία χαμηλού εισοδήματος που δε θα μπορέσει να συντηρήσει τις μικρές γεωργικές εκμεταλλεύσεις. Ιδέες όπως η απλή μετάβαση από αρδευόμενες σε ξηρικές καλλιέργειες θα έχουν τόσο αρνητικές επιπτώσεις στο εισόδημα, που δε νομίζω ότι θα ωφελήσει ούτε τη γεωργία, ούτε το περιβάλλον, ούτε θα μειώσει ουσιαστικά την κατανάλωση νερού. Αντίθετα, μέτρα χρήσης νέων τεχνολογιών, όπως η ορθολογική άρδευση με χρήση αισθητήρων υγρασίας εδάφους ή μοντέλων εκτίμησης των αναγκών σε νερό, προωθούνται ελάχιστα. Χρειάζεται μια ευρύτερη συζήτηση των θεμάτων, αλλά το ΥΠΑΑΤ και γενικότερα το πολιτικό σύστημα της χώρας ασχολείται μόνο με διανομή επιδοτήσεων και αποζημιώσεων.