Σταθερή πορεία στην καταστροφή

Πρώτη αποτίμηση των αποτελεσμάτων της Συνόδου για το Κλίμα

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας*

Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής
Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών
Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: [e-mail]).

Στο προηγούμενο άρθρο («ΕτΔ» 19-11-24) περιγράψαμε το περιβάλλον στο οποίο εξελίσσεται η σύνοδος για το κλίμα μετά την εκλογή του νέου προέδρου των ΗΠΑ που έγειρε επικίνδυνα την ζυγαριά προς την διατήρηση της ουσιαστικής απραξίας για τη λήψη δραστικών αποφάσεων προς την κατεύθυνση της ανάσχεσης της κακής πορείας της κλιματικής αλλαγής (ΚΑ). Ε

πειδή από τις αποφάσεις αυτής της συνόδου θα εξαρτηθούν πολλά για την περαιτέρω πορεία της προσπάθειας για την αντιμετώπιση της ΚΑ και της προσαρμογής στις νέες σκληρές συνθήκες που θα επικρατήσουν, στο σημερινό άρθρο θα προσπαθήσουμε να σκιαγραφήσουμε τις πραγματικές προθέσεις των ισχυρών χωρών, απ’ τις οποίες θα εξαρτηθεί σε σημαντικό βαθμό η περαιτέρω πορεία, όπως φάνηκαν στη δεύτερη εβδομάδα της συνόδου, τις τελικές αποφάσεις και τις αντιδράσεις που προκάλεσαν με βάση τα όσα παρουσιάσθηκαν από το διεθνή τύπο.
Για να γίνει πιο εύκολα κατανοητές οι αποφάσεις της συνόδου COP29, πρέπει να θυμίσουμε ότι στην προηγούμενη σύνοδο (COP28, 2023 στο Dubai) η απόφαση σηματοδότησε «την αρχή του τέλους της εποχής των ορυκτών καυσίμων, που θα οριστικοποιούνταν στην επόμενη σύνοδο, δηλαδή στην COP29 που μόλις τελείωσε στο Bakuτου Azerbaijan. Επιβεβαιώθηκε όμως αυτό; Από όσα μεσολάβησαν την προηγούμενη εβδομάδα προκύπτει μα απόλυτη σαφήνεια ότι όχι μόνο δεν επιβεβαιώθηκε, αλλά έγιναν πολλά βήματα προς τα πίσω. Η εξέλιξη των εργασιών σε ολόκληρη τη διάρκεια της Συνόδου, όπως παρουσιάζονταν μέσω των ανταποκρίσεων των μεγαλύτερων διεθνών πρακτορείων φαίνονταν έδειχνε καθαρά ότι δεν ενέπνεε αισιοδοξία. Οι Financial Times εκτιμούσαν στα μέσα της δεύτερης εβδομάδας ότι οι συνομιλίες στη σύνοδο ανατρέπονταν και παραλίγο να καταρρεύσουν, ύστερα από την αποτυχία των χωρών της G20 να υποστηρίξουν ρητά τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα, όπως είχε δεσμευθεί η προηγούμενη σύνοδος COP28. Σε παρόμοια κατεύθυνση ο Guardian σημείωνε ότι οι διαπραγματεύσεις της COP29 δεν προχωρούν αρκετά γρήγορα και ο χρόνος εξαντλείται. Στο ξεκίνημα της τελευταίας ημέρας της συνόδου, οι New York Times ανέφεραν ότι οι εργασίες δεν εξελίσσονται αισιόδοξα καθώς οι ανεπτυγμένες και οι αναπτυσσόμενες χώρες «εξακολουθούν να βρίσκονται σε αδιέξοδο» όσον αφορά τη θέσπιση ενός παγκόσμιου στόχου για τη χρηματοδότηση του κλίματος. Οι Financial Times ανέφεραν ότι «οι δυτικές χώρες κατακεραύνωσαν τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες» επειδή «μπλόκαραν» την αναφορά των ορυκτών καυσίμων σε δύο σημαντικά κείμενα διαπραγμάτευσης, κατηγορώντας ομάδα χωρών με επικεφαλής της Σαουδική Αραβία. Στην ίδια ακριβώς κατεύθυνση και το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων κατηγόρησε τη Σαουδική Αραβία ως επικεφαλής 22 αραβικών χωρών ότι εναντιώνονται στη δέσμευση για κατάργηση των ορυκτών καυσίμων. Το Bloomberg εκτιμώντας ότι οι συνομιλίες είναι σε «αδιέξοδο» ανέφερε ότι το πρόβλημα θα μετατεθεί στην επόμενη σύνοδο COP30 που θα φιλοξενηθεί στη Βραζιλία. Οι Αμερικανοί εκπρόσωποι στη σύνοδο δεν μπορούν να παίξουν σημαντικό ρόλο λόγω της εκλογής του νέου Προέδρου με τις γνωστές θέσεις του για τα ορυκτά καύσιμα. Μέσα σε αυτό το κλίμα που είχε δημιουργηθεί στη σύνοδο, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Antonio Gutierrez δήλωσε κατηγορηματικά ότι «ο στόχος του 1,5 oC δεν μπορεί με τίποτε να επιτευχθεί εάν δεν καταργηθούν σταδιακά τα ορυκτά καύσιμα. Η όλη δυσπραγία που παρατηρείται στη σύνοδο οφείλεται στην απροθυμία των ανεπτυγμένων χωρών να πληρώσουν». Και τα ποσά που απαιτούνται για μια δίκαιη μετάβαση είναι πολύ μεγάλα, περίπου 1 τρισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο, όπως ισχυρίζονται οι μη αναπτυγμένες χώρες.
Τελικά με παράταση μιας ημέρας ξημερώνοντας Κυριακή 24/11, αποφεύχθηκε η επαπειλούμενη κατάρρευση και η σύνοδος ολοκληρώθηκε καταλήγοντας σε συμφωνία της οποίας το κεντρικό θέμα ήταν η χρηματοδότηση της ΚΑ. Σύμφωνα λοιπόν με την απόφαση, όπως ανακοίνωσε η αρμόδια Γραμματεία για το Κλίμα του ΟΗΕ, αποφασίσθηκε να διατίθενται κάθε χρόνο μέχρι το 2035 300 δις δολάρια, ενώ θα καταβληθεί προσπάθεια αυτό το ποσό να αυξηθεί σε 1,3 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Πώς κρίνεται όμως η απόφαση αυτή; Είναι ικανοποιητικό το ποσό χρηματοδότησης: H Chandni Raina, εκπρόσωπος της ινδικής αντιπροσωπείας στην COP29 δήλωσε σχετικά: «Είμαστε απογοητευμένοι από το αποτέλεσμα, το οποίο αναδεικνύει σαφώς την απροθυμία των συμβαλλομένων αναπτυγμένων χωρών να εκπληρώσουν τις ευθύνες τους». «Με λύπη μου πρέπει να πω ότι το κείμενο της απόφασης αυτό δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια οπτική ψευδαίσθηση». Ενδεικτική είναι και η αντίδραση της αντιπροσωπείας του Παναμά για το ποσό της προτεινόμενης χρηματοδότησης από τις αναπτυγμένες χώρες: «Είναι γελοίο. Απλά γελοίο». «Φαίνεται ότι ο ανεπτυγμένος κόσμος θέλει να καεί ο πλανήτης», όπως μετέδωσε το πρακτορείο Reuters. Την άποψη αυτή έχει το σύνολο των μη ανεπτυγμένων χωρών, οι οποίες αγαναχτισμένες θεωρούν ότι το προτεινόμενο ποσό των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων το χρόνο είναι πολύ μικρό για να αντιμετωπισθούν οι επιπτώσεις της ΚΑ και να γίνει προσαρμογή σε αυτή, ζητώντας τετραπλάσια ποσά. «Απογοητευτική» και «κατώτερη των προκλήσεων» χαρακτήρισε τη συμφωνία και η υπουργός Οικολογικής Μετάβασης της Γαλλίας Agnès Pannier-Runacher.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ φανερά απογοητευμένος προσπαθώντας να τονώσει το φρόνημα των φτωχών χωρών δήλωσε με τη λήξη της συνόδου: «Συγχαίρω όλους τους αντιπροσώπους, τους νέους και τους εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών που ήρθαν στο #COP29 για να πιέσουν για μέγιστη φιλοδοξία και δικαιοσύνη. Το μήνυμά μου προς αυτούς: Συνεχίστε έτσι. Ο ΟΗΕ είναι μαζί σας. Ο αγώνας μας συνεχίζεται. Και δεν θα τα παρατήσουμε ποτέ». Και η χώρα μας μέσα σε όλο αυτό το αβέβαιο και ζοφερό κλίμα; Κατανοούμε πού βαδίζουμε και τι πρέπει να κάνουμε; Οι ηγεσίες των οικονομικά ισχυρών χωρών -και ιδιαίτερα αυτών που έχουν την κύρια ευθύνη για την ΚΑ-, όπως οι ΗΠΑ, είναι απροκάλυπτα κυνικές, δεν νοιώθουν τη δυστυχία των φτωχών χωρών που υφίστανται τις καταστροφικές συνέπειες της ΚΑ χωρίς να έχουν σχεδόν καμία ευθύνη γι’ αυτό και αποφασίζουν τη συνέχιση της καταστροφικής πορείας με τη συνεχιζόμενη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Τι μένει λοιπόν για χώρες σαν τη δική μας που μη έχοντας στοιχειωδώς συνέλθει από τις απανωτές κρίσεις (οικονομική, υγείας, ενεργειακή) εκτός από την αυτοπροστασία μας; Από ότι με σαφήνεια προκύπτει από όλες τις μέχρι σήμερα συνόδους για το κλίμα, όπως σε ένα πραγματικό πόλεμο, θα είμαστε μόνοι μας, όπως ομολογείται από όλους τους «αρμόδιους» και στον πόλεμο εναντίον της ΚΑ θα είμαστε το ίδιο μόνοι μας. Μέτρα λοιπόν προστασίας εναντίον των πλημμυρών, της ξηρασίας, της ανασυγκρότησης του πρωτογενή τομέα για εξασφάλιση της επισιτιστικής επάρκειας, ενίσχυσης των αδύναμων που πλήττονται (και) από την ΚΑ για να αντέξουν και να συνεχίσουν να προστατεύουν την περιφέρεια από την ερημοποίηση. Αναχαίτιση της λαίμαργης επίθεσης στους φυσικούς πόρους (γη, νερό) των μεγάλων συμφερόντων που αντί να πληρώνουν για την ΚΑ, στην οποία συμβάλλουν υπερβολικά, τη χρησιμοποιούν ως «ευκαιρία» για απόκτηση μεγαλύτερων κερδών ενισχύοντας το φαύλο κύκλο της καταστροφικής πορείας. Μπορούμε να αισιοδοξούμε για μια καλύτερη πορεία; Η απάντηση εξαρτάται από τις κοινωνίες και τις επιλογές της.