Κλιματικά έξυπνη Γεωργία

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Το τελευταίο διάστημα ακούμε συνεχώς νέους όρους να χαρακτηρίζουν τη γεωργία.

Από τη Βιολογική Γεωργία που είναι παλιά ιστορία, πήγαμε στη Γεωργία Συντηρήσεως, την Αναγεννητική Γεωργία, τη Γεωργία Ακριβείας, την Έξυπνη Γεωργία και τελευταία αρχίσαμε να συζητάμε για την Κλιματικά Έξυπνη Γεωργία (ΚΕΓ) και την Κυκλική Γεωργία. Όλες οι ορολογίες και οι ιδέες προσπαθούν να δημιουργήσουν συνθήκες ανάπτυξης μιας παραγωγικής και βιώσιμης γεωργίας που θα καλύπτει τις ανάγκες του πληθυσμού του πλανήτη, περιορίζοντας όσο περισσότερο γίνεται τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην εξάντληση των φυσικών πόρων. Τελευταία μπαίνει και στη συζήτηση ο περιορισμός των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (ΑτΘ) που η γεωργία καλύπτει ένα μεγάλο ποσοστό των εκπομπών του Πλανήτη που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την κλιματική αλλαγή.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κλιματική αλλαγή μας έχει δείξει τα δόντια της. Ιδιαίτερα για εμάς στη Θεσσαλία τα τέσσερα τελευταία χρόνια μας έδειξαν τι πρέπει να περιμένουμε στο προσεχές μέλλον. Χειμώνες θερμούς και ξηρούς, χωρίς χιόνια στα ορεινά, καλοκαίρια ξηρά με καύσωνες.
Συνθήκες που επηρεάζουν τόσο το υδατικό ισοζύγιο της περιοχής όσο και την ανάπτυξη των καλλιεργειών, τις αποδόσεις και τα εισοδήματα. Φαίνεται προφανές ότι πρέπει να κατασκευάσουμε έργα υποδομής (φράγματα, έργα ορεινής υδρονομίας, καθάρισμα κοιτών ποταμών κλπ) για να προστατευθούμε από πλημμύρες και ξηρασία που είναι οι δύο όψεις του νομίσματος. Παράλληλα οι αγρότες θα πρέπει προσαρμόσουν τις καλλιεργητικές πρακτικές, αλλά και τα καλλιεργούμενα είδη και ποικιλίες που να διατηρούν τη βιωσιμότητα της γεωργίας μας.
Ταυτόχρονα θα πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές ΑτΘ ώστε να συμβάλλουμε στη διατήρηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη σε αποδεκτά επίπεδα. Όλα αυτά είναι στοιχεία που πρέπει να συζητήσουμε και να δούμε τι πρέπει να κάνουμε για να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση που δημιουργείται.
Το τελευταίο διάστημα, μετά τις 13 μέρες καύσωνα του Ιουλίου που ήρθαν μετά τις 10 μέρες του Ιουνίου αρχίζουν να εμφανίζονται προβλήματα στα προϊόντα που παράγουμε. Εξαφανίστηκαν τα φασολάκια (προφανώς η ζέστη κατέστρεψε τα άνθη τους όπως γενικότερα των ψυχανθών), ακούω παράπονα για ροδάκινα που είναι σκληρά εξωτερικά και μαλακά στο εσωτερικό, αχλάδια μικρού μεγέθους και τελευταία κούφια αμύγδαλα.
Γενικότερα παραγωγές που δεν έχουν τη συνηθισμένη ποιότητα. Αλλά και οι μεγάλες καλλιέργειες είχαν προβλήματα όπως μέρος των σιτηρών, επανασπορές στο βαμβάκι και δεν ξέρουμε τι προκάλεσαν οι πολυήμερες υψηλές θερμοκρασίες. Θα τα διαπιστώσουμε όλα σύντομα. Είναι προφανές ότι χρειαζόμαστε σημαντικές αλλαγές στις καλλιεργητικές πρακτικές που πρέπει να αρχίσουμε να συζητάμε για να βρούμε ιδέες για λύσεις.
Η συζήτηση για την ανάπτυξη μιας γεωργίας που να είναι προσαρμοσμένη στις νέες συνθήκες του καιρού και του κλίματος έχει αρχίσει σε όλο τον κόσμο. Η κλιματική αλλαγή και η επισιτιστική ανασφάλεια είναι δύο έννοιες που συνδέονται άμεσα, καθώς η συνεχής αύξηση του πληθυσμού απαιτεί μια πιο παραγωγική γεωργία σε δύσκολες και απρόβλεπτες συνθήκες για να καλύψει τις ανάγκες.
Σύμφωνα με μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας μια ΚΕΓ πρέπει να καλύπτει τουλάχιστον δύο από τα τρία χαρακτηριστικά: κάλυψη των επισιτιστικών αναγκών του αυξανόμενου πληθυσμού του Πλανήτη, προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και μείωση των εκπομπών ΑτΘ. Σύμφωνα με το Υπουργείο Γεωργίας των ΗΠΑ μια ΚΕΓ πρέπει:
1. Να αυξάνει την παραγωγικότητα της γεωργία
2. Να είναι ανθεκτική στις αλλαγές του κλίματος και
3. Να μειώνει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Οι πιο πάνω στόχοι είναι γενικοί που συμφωνούν οι διάφοροι οργανισμοί και δεν περιγράφουν συγκεκριμένες μορφές γεωργίας. Χρειάζεται σημαντική δουλειά για να μπορέσουμε να καταλήξουμε σε κατευθύνσεις και πρωτόκολλα που πρέπει να ακολουθήσουμε. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ θεωρεί ότι πρέπει να δράσουμε προς πέντε κατευθύνσεις για να ενισχύσουμε εφαρμογές της ΚΕΓ στην πράξη:
1) Να επεκτείνουμε τα στοιχεία που διαθέτουμε για τα αποτελέσματα εφαρμογής συστημάτων κλιματικά έξυπνης γεωργίας. Προφανώς χρειαζόμαστε έρευνα πάνω στο θέμα και δημιουργία βάσης δεδομένων με τα αποτελέσματα.
Πρέπει να τονιστεί ότι τα στοιχεία που συγκεντρώνουμε έχουν σχέση με την περιοχή εφαρμογής και επομένως θέλουμε στοιχεία για κάθε περιβάλλον. Πρέπει να συστηματοποιήσουμε όλα τα διαθέσιμα στοιχεία για να τα αξιολογήσουμε και υιοθετήσουμε.
2) Να ενισχύσουμε Παγκόσμια πολιτικές που στηρίζουν την ΚΕΓ. Οι Κυβερνήσεις θα πρέπει να αναπτύξουν πολιτικές με στόχους που θα εξυπηρετούν τους τρεις βασικούς στόχους της ΚΕΓ.
3) Να ενισχύσουμε του Εθνικούς φορείς και οργανισμούς που την προωθούν. Είναι προφανές ότι κάθε νέα ιδέα που μελετάται θα πρέπει να αναπτυχθεί και τελικά να διαδοθεί στους χρήστες. Πρέπει να αναπτυχθούν συνέργειες ανάμεσα στο κλίμα, τις επενδύσεις, τη χρηματοδότηση και τον σχεδιασμό της γεωργίας.
4) Ενίσχυση της διάθεσης κονδυλίων για εφαρμογές της ΚΕΓ. Θα πρέπει να βρεθούν τρόποι ενίσχυσης δράσεων που θα συνδέουν τη γεωργική παραγωγή με τις αλλαγές του κλίματος. Ο σχεδιασμός των γεωργικών πολιτικών θα πρέπει να λάβει υπόψη τις αλλαγές του κλίματος. Θα πρέπει να βρεθούν χρηματοδοτικά εργαλεία που θα ενισχύουν επενδύσεις προς της κατεύθυνση της ΚΕΓ και
5) να εφαρμόσουμε τις προτεινόμενες λύσεις σε επίπεδο αγροκτήματος για να δούμε τα αποτελέσματα. Εδώ είναι ένα κρίσιμο στοιχείο γιατί δεν αρκεί να εκτιμήσουμε τι πρέπει να εφαρμόσουμε, αλλά αυτό θα πρέπει να φτάσει σε επίπεδο αγροκτήματος και να εφαρμοστεί με καλά αποτελέσματα.
Πρέπει να αναπτύξουμε εφαρμογές σε πιλοτικούς αγρούς κλπ για να φέρουμε σε επαφή τους αγρότες με τις νέες ιδέες ώστε να υιοθετηθούν από αυτούς.
Βλέπουμε ότι οι διεθνείς οργανισμοί έχουν αρχίζει να προτείνουν ιδέες και λύσεις καθώς και τακτικές που πρέπει να ακολουθηθούν από τις Κυβερνήσεις για να πετύχουμε τους στόχους της ΚΕΓ. Είναι καιρός να αρχίσει μια συζήτηση και στη χώρα μας; Ποιος θα τη ξεκινήσει; Το ΥΠΑΑΤ; Όπως έχω γράψει πολλές φορές εμείς έχουμε αφεθεί στην ΚΑΠ, στις επιδοτήσεις και τις αποζημιώσεις χωρίς καμία προσπάθεια να δούμε τι έρχεται και πως θα το αντιμετωπίσουμε. Θα προσπαθήσω να ξεκινήσω μια συζήτηση στο επόμενο.
Στην εικόνα που παραθέτω φαίνονται οι στόχοι βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ. Η ΚΕΓ στοχεύει στην ικανοποίησή τους.