Γενική διαπίστωση ήταν ότι οι ζημιές που υπέστη η Θεσσαλία σε πολλές κατηγορίες υποδομών (δημόσια ή ιδιωτικά, βιομηχανικά - επαγγελματικά, αστικά και αγροτικά δίκτυα), υδατικά έργα, σε κατοικίες, κτηνοτροφικές μονάδες, αγρούς, γεωργικά μηχανήματα, κ.λπ. εξοπλισμό, είναι τόσο μεγάλες, που θα απαιτηθούν σημαντικοί οικονομικοί πόροι και πολλά χρόνια για την αποκατάστασή τους.
Μέχρι σήμερα, 8 μήνες σχεδόν από τις καταστροφικές πλημμύρες του περασμένου Σεπτεμβρίου, δεν έχουμε ακόμη πλήρη καταγραφή των ζημιών σε υποδομές και περιουσίες (που καταστράφηκαν ή είναι ακόμη κάτω από το νερό) και δε γνωρίζουμε ποιο είναι το ΣΧΕΔΙΟ της Κυβέρνησης με το οποίο θα επιτευχθεί η πολυσυζητημένη «Ανασυγκρότηση» της Θεσσαλίας.
Ταυτόχρονα, δε γνωρίζουμε αν από πλευράς Θεσσαλών υπάρχει ένα κοινό διεκδικητικό πλαίσιο και ποιο είναι αυτό, ή εάν όχι, ποιες είναι οι προϋποθέσεις για να δημιουργηθεί ένα τέτοιο πλαίσιο.
Σε αυτές τις συνθήκες και με το μέλλον της Θεσσαλίας να φαντάζει αβέβαιο, επιτείνεται η σύγχυση και ανησυχία που επικρατεί στην κοινή γνώμη και ιδιαίτερα σε εκείνους που έχουν υποστεί ή/και υφίστανται ακόμη τις συνέπειες αυτής της τραγωδίας.
Οι πολίτες της Θεσσαλίας, και κυρίως οι ενδιαφερόμενοι αγρότες, γίνονται δέκτες απόψεων, συζητήσεων και προτάσεων για διαφορετικά πράγματα, χωρίς να έχει προσδιοριστεί με σαφήνεια ποιο είναι το ΝΟΗΜΑ και το ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑ αυτού του «στοιχήματος», που για να το κερδίσουμε θα πρέπει, την κρίσιμη αυτή χρονική στιγμή, να εξασφαλίσουμε τη ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ όλων των Θεσσαλών.
Για να επιτευχθεί, όμως, αυτό, θα πρέπει αφενός να οριοθετήσουμε τον γενικό και ασαφή όρο «Ανασυγκρότηση», προκειμένου να αποκτήσει συγκεκριμένο νόημα και περιεχόμενο και αφετέρου το πλαίσιο στο οποίο γίνεται αυτή η συζήτηση, ώστε τελικά να είναι αποδεκτό από όλους όσοι συμμετέχουν σε αυτή.
Για τους αγρότες μας, εύλογο ζητούμενο είναι οι άμεσες και γενναίες αποζημιώσεις, η αποκατάσταση των ζημιών και η αποτελεσματική στήριξή τους με μέτρα που θα τους επιτρέψουν να επανέλθουν γρήγορα στις δραστηριότητές τους.
Είναι, όμως, αυτό αρκετό, εάν η Κυβέρνηση δε δημιουργήσει και τις κατάλληλες συνθήκες, που θα εξασφαλίζουν προϋποθέσεις ασφάλειας έναντι μελλοντικών απειλών από φαινόμενα πλημμυρών και ξηρασίας;
Μέχρι σήμερα, η κυβέρνηση δεν έχει υιοθετήσει ένα συγκεκριμένο σχέδιο προς αυτήν την κατεύθυνση και το μόνο που γνωρίζουμε για τις προθέσεις της είναι το master plan της HVA**, το ν/σ για τον ΟΔΥΘ (που πρόκειται να ψηφιστεί) και τα θεσμικά εργαλεία (ΣΔΛΑΠ - ΣΔΚΠ).
Πλην των αποζημιώσεων (με τα όποια προβλήματα και δυσλειτουργίες), η κυβέρνηση δεν έχει εκφράσει σαφή πολιτική βούληση για αλλαγές και ρηξικέλευθες τομές στη διαχείριση των υδατικών πόρων, στο σύστημα παραγωγής έργων, στη δημόσια διοίκηση και στην υλοποίηση υδατικών έργων, στη βάση, όμως, ενός συγκεκριμένου και κοστολογημένου ΕΦΑΡΜΟΣΤΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ (master plan).
Είναι, συνεπώς, αδήριτη ανάγκη, κυβέρνηση και Θεσσαλοί (με επικεφαλής την Περιφέρεια και τους φορείς της) να συμφωνήσουν και να καταλήξουν σε ένα κοινά αποδεκτό σχέδιο ανασυγκρότησης.
Εάν αυτό δεν επιτευχθεί, τότε το πιθανότερο που θα συμβεί θα είναι οι αγρότες μας να εγκαταλείψουν για ΠΑΝΤΑ τις εστίες τους και τα χωράφια τους, με ό,τι αυτό σημαίνει για τους ίδιους, τη Θεσσαλία και τη χώρα.
Στο σημείο αυτό, θα θυμίσω ότι η συζήτηση που αφορά τη θωράκιση της Θεσσαλίας από απειλές πλημμυρών και ξηρασίας έχει την αφετηρία της στο μακρινό παρελθόν και στις διαχρονικές και μαζικές διεκδικήσεις των φορέων της από τη 10ετία 1980-1990.
Τις θέσεις αυτές επικαιροποίησε το 2021 η Ε.Δ.Υ.ΘΕ. με αναφορά της που κατέθεσε στη Βουλή και τα κόμματα, αλλά και πρόσφατα, όταν διαπιστώθηκε ότι μαζί με όλα τα προηγούμενα ήδη οξυμένα υδατικά προβλήματα θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε και αυτά που προστέθηκαν με τις πρόσφατες πλημμύρες.
Από πλευράς Θεσσαλών και με ευθύνη όλων όσοι ηγούνται σήμερα τους σημαντικότερους φορείς της Θεσσαλίας δεν έχουν δημιουργηθεί μέχρι σήμερα οι κατάλληλες προϋποθέσεις, ώστε να υπάρξει πλαίσιο συζήτησης για ένα ενιαίο και ρεαλιστικό σχέδιο, το οποίο θα μπορούσε να διεκδικήσει αποτελεσματικότερα η περιοχή μας.
Όλους αυτούς τους μήνες έχουν κατατεθεί διάφορες προτάσεις επιστημόνων, αυτοδιοικητικών, αλλά και μεμονωμένων φορέων για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας.
Παρότι χρήσιμες και χωρίς να υποτιμήσουμε την αξία τους, εντούτοις οι περισσότερες δεν έχουν την τεχνική, οικονομική και περιβαλλοντική τεκμηρίωση και συνεπώς, δεν μπορούν για την ώρα να αποτελέσουν άξονα συζήτησης.
Ταυτόχρονα, δεν έχουμε και την πολυτέλεια της αέναης συζήτησης, χωρίς κάποια στιγμή να αποφασίσουμε για τις προτεραιότητές μας, ώστε, σε συνδυασμό με τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους, να ξεκινήσουμε σύντομα την υλοποίηση ενός σχεδίου που θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας.
Το συμπέρασμα που προκύπτει μετά από όλα τα παραπάνω, είναι ότι η Θεσσαλία τα αμέσως προσεχή χρόνια έχει ανάγκη από τις παρακάτω κατηγορίες έργων***, που χωρίς αυτά δε θα είναι εφικτή η ανασυγκρότηση και επιβίωση της Θεσσαλίας σε συνθήκες κλιματικής κρίσης.
Τα περισσότερα από τα παραπάνω έργα (εκτός από ορισμένα που αφορούν αποκλειστικά την αντιπλημμυρική θωράκιση), αποτελούσαν ανέκαθεν διεκδικητικό πλαίσιο των Θεσσαλών και συμπεριλαμβάνονται είτε σε κάποιο θεσμικό εργαλείο της Πολιτείας (ΣΔΛΑΠ, ΣΔΚΠ), είτε στο Σχέδιο της HVA, είτε στις προτάσεις της Περιφέρειας και των φορέων της Θεσσαλίας.
Συνεπώς, ΝΑΙ μπορεί σήμερα να υπάρξει συμφωνία των Θεσσαλών σε ένα σχέδιο – master plan, να το αποδεχθεί η κυβέρνηση, να πάρει όλες τις πρωτοβουλίες για να εξασφαλιστούν οι απαιτούμενοι οικονομικοί πόρους και παράλληλα να προετοιμάσει το διοικητικό σχήμα που θα αναλάβει να φέρει σε πέρας το τεράστιο αυτό εγχείρημα.
Παρότι έχουν ακουστεί ή/και ακούγονται πολλές προτάσεις για μοντέλο πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, Οργανισμό ανασυγκρότησης Θεσσαλίας ή για τον ΟΔΥΘ (που κατά τη γνώμη μας θα περάσουν χρόνια για να «στηθεί»), που θα αναλάβει να υλοποιήσει το μεγάλο project της ανασυγκρότησης, νομίζω ότι το πιο ρεαλιστικό και άμεσο είναι να οριστεί το ταχύτερο δυνατόν ομάδα διαχείρισης σχεδίου και ομάδα εκτέλεσης έργων, ώστε να πετύχουμε την έναρξη διαδικασιών ανασυγκρότησης.
Εμπειρογνώμονες, τεχνοκράτες, επιστήμονες και διοικούντες απ’ όλα τα επίπεδα (κεντρικό και περιφερειακό), μαζί με τους αγρότες μας, θα πρέπει να ενώσουμε τις δυνάμεις, ούτως ώστε να αρχίσει η ανασυγκρότηση της Θεσσαλίας, να αντιμετωπιστεί η κλιματική κρίση και να καταστεί πιο ασφαλής και πιο ανθεκτική η περιοχή μας.
Κλείνοντας, θα θυμίσω ότι σχεδόν κάθε χρόνο, περίπου τέτοια εποχή, μας απασχολούν φαινόμενα ξηρασίας και το ενδεχόμενο λειψυδρίας σε πολλές περιοχές της Θεσσαλίας.
Απασχολούσαν αντίστοιχα τις διαδοχικές κυβερνήσεις και τα εθνικής εμβέλειας ΜΜΕ; Καθόλου.
Τα υδατικά προβλήματα της Θεσσαλίας δεν ήταν ψηλά στην agenda τους, ενώ τα περισσότερα ΜΜΕ δεν ανέφεραν ούτε μία παράγραφο για τη λειψυδρία, τα φράγματα, την ανάγκη αποκατάστασης των υπόγειων οικοσυστημάτων ή την ανάγκη ολοκλήρωσης των ημιτελών έργων του Αχελώου.
Σήμερα, όλα αυτά τα σοβαρά ζητήματα που απασχολούν διαχρονικά τη Θεσσαλία, συζητούνται τόσο σε εθνικό και κυβερνητικό επίπεδο, όσο και στα ΜΜΕ, και αυτό νομίζω είναι ένα από τα θετικά αυτής της κακής συγκυρίας.
Θα είμαστε κατώτεροι των περιστάσεων αν δεν εκμεταλλευθούμε αυτό το «momentum», αναδεικνύοντας, μαζί με τα πρόσθετα προβλήματα που δημιούργησαν οι πλημμύρες, όλες τις διαχρονικές παθογένειες στη διαχείριση του νερού, την ανάγκη ανάταξης των υδατικών οικοσυστημάτων και κυρίως των υπόγειων, την ολοκλήρωση των ημιτελών έργων Αχελώου, τον εκσυγχρονισμό των αρδευτικών δικτύων και συστημάτων άρδευσης και να διεκδικήσουμε την υλοποίηση των έργων, υποδομών και δράσεων που είναι αναγκαία για την ανασυγκρότηση της περιοχής μας.
Αυτό, όμως, για να το πετύχουμε, θα πρέπει να ξεπεράσουμε εγωισμούς, πολιτικές – μικροκομματικές, επιστημονικές – συντεχνιακές κ.ά. σκοπιμότητες (κρυφές ή φανερές) και κυρίως να κάνουμε πράξη σε κάθε βήμα του δημόσιου διαλόγου τις αρχές της σύμβασης του Aarhus**** και όχι να την επικαλούμαστε κατά περίπτωση.
Αν δεν το καταφέρουμε και τώρα, πότε;
* Ο Γκούμας Κώστας είναι γεωπόνος, πρ. δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας.
**Γενικό σχέδιο κατευθύνσεων για αντιπλημμυρικές υποδομές και προστασία πόλεων – οικισμών, επίλυση υδατικού, σύσταση φορέα διαχείρισης υδάτων και μηχανισμό έγκαιρης προειδοποίησης, προτάσεις για Γεωργία – Κτηνοτροφία, προϋπολογισμοί και χρονοδιάγραμμα.
***Έργα αποκατάστασης ζημιών, έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης, έργα ταμίευσης νερού και θωράκισης από ξηρασία – λειψυδρία, έργα δημιουργίας αποθεμάτων νερού, & αποκατάστασης υδάτινων οικοσυστημάτων.
****Σύμβαση του Aarhus:
1. Το δικαίωμα στην περιβαλλοντική πληροφόρηση. 2. Το δικαίωμα του να συμμετέχει στη διαδικασία λήψεων αποφάσεων για το περιβάλλον στον τόπο του. 3. Το δικαίωμα να έχει τη δυνατότητα να διεκδικεί νομικά και δικαστικά έγκαιρα το δίκιο του και τα δικαιώματά του στο περιβάλλον.
