Τι γίνεται με τη φυτική παραγωγή; - Οπωροκηπευτικά

Χρειάζεται Έρευνα και Σχέδιο για τις δενδρώδεις καλλιέργειες

Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.

Σε δυσκολότερη κατάσταση βρίσκονται οι αγρότες με δενδρώδεις καλλιέργειες.

Σε κάποιες περιοχές το νερό κινήθηκε με μεγάλη ορμή και ζημίωσε άμεσα τα δέντρα. Αυτά στις περισσότερες περιπτώσεις θέλουν εγκατάσταση νέων φυτειών. Εκεί που το νερό έμεινε μέχρι λίγες μέρες στο χωράφι, το πιθανότερο είναι να μην έχουμε καταστροφή του φυτικού κεφαλαίου. Τα δέντρα πιθανότατα θα αναπτυχθούν και θα καρποφορήσουν την επόμενη χρονιά. Εκεί που το νερό έμεινε περισσότερες μέρες (πάνω από 10), φαίνεται ότι μάλλον θα υπάρξει καταστροφή του φυτικού κεφαλαίου. Μου είπαν ότι στην Ολλανδία, που υπάρχει σχετική εμπειρία, η παραμονή των δέντρων κάτω από το νερό μέχρι 14 μέρες γενικά δεν δημιουργεί πρόβλημα. Αυτό ισχύει για την Ολλανδία με πολύ ψυχρότερες συνθήκες από εμάς. Η εποχή των πλημμυρών του Σεπτεμβρίου είχε υψηλές θερμοκρασίες που αυξάνουν τη διαπνοή των φυτών, ίσως η ζημιά να γίνει ανεπανόρθωτη με πολύ μικρότερης διάρκειας πλημμύρα. Γιατί η ρίζα που είναι μέσα στο νερό δεν μπορεί να λειτουργήσει και να τροφοδοτήσει το υπέργειο τμήμα για να ανταποκριθεί στη διαπνοή. Μάλλον θα πρέπει να περιμένουμε μέχρι την άνοιξη να δούμε ποιο είναι το αποτέλεσμα. Αλλά εκεί που το νερό έμεινε για περισσότερο από 15 μέρες, δεν νομίζω ότι πρέπει να περιμένουμε και να χάσουμε μια χρονιά ακόμα μέχρι να φυτέψουμε τα νέα δέντρα.
Ένα βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι πώς θα αποζημιωθεί το φυτικό κεφάλαιο που έχει καταστραφεί. Φαίνεται σε πρώτη φάση πως οι αγρότες που θα ξαναβάλουν δέντρα, θα αποζημιωθούν με το 70% του κόστους προμήθειας των δενδρυλλίων. Εάν αυτό είναι σωστό, τότε είναι άδικο. Διότι το φυτικό κεφάλαιο παραγωγικών δέντρων έχει και το κόστος για να φτάσουν τα δέντρα σε στάδιο καρποφορίας, που κυμαίνεται ανάλογα με την καλλιέργεια από 4 χρόνια (αμύγδαλα) μέχρι 8 για τα καρύδια. Επομένως, οι παραγωγοί θα πρέπει να αποζημιωθούν με το κόστος των ετών για να φτάσουν στην παραγωγή. Εδώ μπαίνει και στην εξίσωση το πρόβλημα της γήρανσης του αγροτικού πληθυσμού. Ένας αγρότης πάνω από 60 ετών πόση δύναμη έχει να ξαναδημιουργήσει τον οπωρώνα του και να περιμένει τα χρόνια μέχρι να παράγουν πάλι τα δέντρα του; Το πρόβλημα εγκατάλειψης των χωραφιών ή πώλησης για ΦΒ είναι και εδώ ζωντανό.
Στην περίπτωση ανανέωσης των οπωρώνων τίθεται και ένα θέμα ειδών και ποικιλιών που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε. Οι νέες συνθήκες της κλιματικής αλλαγής φαίνεται να μας φέρνουν χειμώνες με υψηλότερες θερμοκρασίες. Επομένως, χρειαζόμαστε ποικιλίες με μικρότερες απαιτήσεις χαμηλών χειμερινών θερμοκρασιών για να βγουν από τν χειμερινό λήθαργο. Ίσως με καθυστερημένη ανθοφορία για αποφυγή ζημιών από παγετούς. Η βιομηχανία μεταποίησης έχει μεγάλες ανάγκες σε πρώτη ύλη και πρέπει να λάβουμε υπόψη τι χαρακτηριστικά ζητούν για την πρώτη ύλη τους.
Επιπλέον, η μεταποίηση προτείνει να αναπτυχθεί συμβολαιακή γεωργία για να εξασφαλίσουν τη διάθεση των προϊόντων, αλλά και κάποιες χρηματοδοτήσεις όπως ανέφερε ο κ. Σαΐτης της Intracom Food. Υπάρχει κάποιο σχετικό σχέδιο από το ΥΠΑΑΤ; Υπάρχουν κάποιες έρευνες που υποδεικνύουν τι πρέπει να κάνουμε; Υπάρχει έρευνα για να αναπτύξουμε και εμείς ποικιλίες προσαρμοσμένες στις νέες συνθήκες; Χωρίς σχέδιο ο κάθε παραγωγός θα προχωρήσει χωρίς καθοδήγηση με τη λογική ό,τι κάνει ο γείτονας. Είναι ευκαιρία το ΥΠΑΑΤ να οργανώσει μια επιτροπή του προσωπικού των Πανεπιστημίων της χώρας και των ερευνητικών κέντρων που σε συνεργασία με τους αγρότες (οργανωμένους συνεταιρισμούς), τη βιομηχανία μεταποίησης και τους εμπόρους διακινητές των προϊόντων (κυρίως εξαγωγείς) να προτείνει τι πρέπει να καλλιεργηθεί, ποιες ποικιλίες να προωθηθούν, από πού θα γίνει η προμήθεια των πιστοποιημένων δενδρυλλίων και πώς πρέπει να διαχειριστούν οι αγρότες τις νέες ποικιλίες. Κρίσιμα στοιχεία για την επιτυχία της νέας προσπάθειας.
Ένα κρίσιμο στοιχείο για την επιτυχία των δενδρωδών καλλιεργειών είναι η έλλειψη εργατικών χεριών που παρατηρείται. Για τα μικρά αγροκτήματα η αξιοποίηση της εργασίας του ιδιοκτήτη θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμη. Για μεγαλύτερες μονάδες τι πρέπει να κάνουμε για να βοηθήσουμε; Τι μπορούμε να εκμηχανίσουμε; Τι μπορούμε να λύσουμε με νέες τεχνολογίες; Νέα ψεκαστικά και drones μπορούν να μειώσουν την εργασία και το κόστος εφαρμογής των φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Μηχανήματα με περιστρεφόμενα «μαστίγια» μπορούν να αραιώσουν τα λουλούδια και να μειώσουν το κόστος αραιώματος των καρπών. Συστήματα με πριόνια μπορούν να περιορίσουν το κόστος κλαδέματος σε πολλά είδη δέντρων με κατάλληλες διαμορφώσεις. Πολλοί καρποί μπορούν να συγκομιστούν με δονητές. Χρειάζονται κατάλληλη διαμόρφωση των δέντρων, ώστε οι δονήσεις να φτάνουν στους καρπούς. Ίσως μπορούμε να συγκομίσουμε μηχανικά και καρπούς για μεταποίηση, όπως παραγωγή κομπόστας. Για να μην προχωρήσω σε πιο προηγμένα συστήματα που θα εντοπίζουν τα παράσιτα των δέντρων και θα ψεκάζουν για να τα καταπολεμήσουν. Υπάρχει κάποια προεργασία; Υπάρχει κάποια σχετική έρευνα; Υπάρχει κάποια εμπειρία από το εξωτερικό; Είναι μια καλή ευκαιρία να δούμε όλα αυτά τα θέματα για να μπορέσουμε να τα αξιοποιήσουμε. Πάλι χρειαζόμαστε έρευνα και ανάπτυξη των νέων ιδεών. Υπάρχει καμία διάθεση από το πολιτικό σύστημα να προχωρήσουμε;
Εδώ τίθεται πάλι το θέμα ποιος μπορεί να οργανώσει όλα τα στοιχεία που χρειάζονται για να βρεθούν οι κατάλληλες λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν; Εδώ θα επαναλάβω ότι χρειαζόμαστε μια Εθνική Αγροτική Πολιτική που θα ορίσει στόχους και μέσα επίτευξης που θα ακολουθήσουν διαδοχικές κυβερνήσεις. Θα κατευθύνει την έρευνα στην επίλυση προβλημάτων των παραγωγών, ώστε να είμαστε μπροστά από τις εξελίξεις. Και παραμένει το βασικό ερώτημα: Ποιος θα συμβουλεύσει τους αγρότες για το τι θα κάνουν; Κάποιοι θεωρούν ότι το πρόγραμμα συμβούλων της Ε.Ε. που αναμένεται στο επόμενο διάστημα θα καλύψει το πρόβλημα της έλλειψης συστήματος γεωργικών εφαρμογών. Φοβάμαι ότι αυτό δεν είναι σωστό. Θα είναι μια ευκαιριακή σχέση Συμβούλου-Αγρότη και όχι μια συνεχής σύνδεση. Κυρίως, όμως, θα πρέπει να υπάρχει ένα σχέδιο που θα ακολουθήσουν οι σύμβουλοι. Υπάρχει; Αμφιβάλλω, αλλά ελπίζω να κάνω λάθος και το πρόγραμμα να έχει θετικά αποτελέσματα.