Πηγή του νερού είναι οι βροχές (ο αέναος υδρολογικός κύκλος). Το νερό εξατμίζεται από τις ελεύθερες επιφάνειες και ανεβαίνει στην ατμόσφαιρα, όπου ψύχονται οι υδρατμοί και πέφτουν στην επιφάνεια της γης σε μορφή βροχής ή χιονιού. Όταν η βροχή πέσει σε ένα βουνό, τότε το νερό έχει μια δυναμική ενέργεια που όταν αρχίσει να κυλά προς τα κάτω με τη βαρύτητα αποκτά και κινητική ενέργεια. Αυτός είναι ο κύκλος. Η χώρα έχει μεγάλους ορεινούς όγκους. Όλες οι πεδιάδες μας περιστοιχίζονται από βουνά. Με δεδομένο το κλίμα και την κατανομή των βροχών είναι λογικό να δημιουργήσουμε ταμιευτήρες νερού που θα αποθηκεύουν το νερό των χειμερινών βροχών. Φαίνεται, επίσης, λογικό να δημιουργήσουμε στους ορεινούς όγκους ταμιευτήρες νερού που θα προσφέρουν ασφάλεια: Από πλημύρες που φαίνεται να προκαλούνται από ραγδαίες βροχές που προβλέπονται από την κλιματική αλλαγή, από περιόδους ξηρασίας, που, επίσης, προβλέπονται από την κλιματική αλλαγή, καθαρής ενέργειας με παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας και επισιτιστική ασφάλεια από την αυξημένη παραγωγή των αρδευόμενων καλλιεργειών. Οι ταμιευτήρες στους ορεινούς όγκους αναμφίβολα αλλοιώνουν το τοπίο, αλλά δεν καταστρέφουν γόνιμη αγροτική γη τόσο πολύτιμη για την επισιτιστική ασφάλεια του Πλανήτη. Παραδόξως, η χώρα μας έχει αξιοποιήσει μόνο το 35% των δυνατοτήτων δημιουργίας ταμιευτήρων και παραγωγής ΥΗ ενέργειας με τις ωφέλειες/ασφάλειες που αναφέρθηκαν. Το πολιτικό σύστημα της χώρας πρέπει να εξηγήσει αυτήν την καθυστέρηση αξιοποίησης των δυνατοτήτων της χώρας. Ιδιαίτερα η δυνατότητα των ΥΗ ταμιευτήρων να λειτουργήσουν και ως συσσωρευτές ενέργειας με την τεχνική της αντλησιοταμίευσης δίνει ένα επιπλέον στοιχείο της χρησιμότητάς τους.
Φαίνεται ότι υπάρχει και μια νέα δυνατότητα χρήσης της ελεύθερης επιφάνειας των ταμιευτήρων που μπορεί να δώσει σημαντικά οφέλη. Πριν λίγες εβδομάδες (23-6-23) εγκαινιάστηκε στη Γαλλία ένα σύστημα Φ/Β που επιπλέουν στα νερά ενός υδροηλεκτρικού φράγματος. Το κατασκεύασε η εταιρεία EDF στο φράγμα με υδροηλεκτρική μονάδα στο Lazer των Γαλλικών Άλπεων. Η εταιρεία EDF έχει σημαντικές επενδύσεις σε ΦΒ πάρκα και τώρα επεκτείνεται σε μονάδες με επιπλέοντα πάνελ. Η ισχύς της ΥΗ μονάδας που έχει το φράγμα είναι 16,5 MW. Είναι ένα σχετικά μικρό φράγμα. Συγκριτικά, το τελευταίο ΥΗ της χώρας του Ιλαρίωνα, στα Σέρβια, έχει δύο μονάδες των 75 MW και μια πολύ μικρή για την οικολογική ροή. Κάτι ανάλογο θα έχει και το φράγμα της Μεσοχώρας. Το Φ/Β σύστημα στο Lazer έχει περισσότερα 50.000 πάνελ και μέγιστη ισχύ 20 MW που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες 12.500 ανθρώπων. Είναι η πρώτη μονάδα αυτής της μορφής που κατασκευάζεται στη Γαλλία και δίνει σημαντικές ελπίδες για την επίτευξη στόχων αύξησης της παραγωγής ενέργειας από Φ/Β. Σημειώστε ότι η μονάδα δεν καλύπτει γόνιμη αγροτική γη, αλλά ελεύθερη υδατική επιφάνεια και επιτρέπει την ταυτόχρονη παραγωγή ενέργειας από δύο Ανανεώσιμες Πηγές, ΥΗ και Φ/Β, που δίνει σημαντικά πλεονεκτήματα στο σύστημα. Τα δύο συστήματα συνεργάζονται, καθώς το Φ/Β παράγει περισσότερη ενέργεια το καλοκαίρι και συμπληρώνει το ΥΗ, αφού το νερό χρησιμοποιείται κατά προτεραιότητα για την άρδευση καλλιεργειών. Επιπλέον, τα ΦΒ δεν χρειάζεται να κάνουν νέες διασυνδέσεις με το δίκτυο διανομής, αλλά αξιοποιούν τις υπάρχουσες υποδομές από το ΥΗ έργο. Τα επιπλέοντα Φ/Β πάνελ θα πρέπει να σταθεροποιηθούν στο έδαφος και να έχουν δυνατότητα να ακολουθούν τις αυξομειώσεις της στάθμης του νερού, καθώς το νερό του ταμιευτήρα αυξομειώνεται. Το σύστημα που εγκαταστάθηκε έχει δυνατότητα να ανεβοκατεβαίνει μέχρι 36 μέτρα χωρίς προβλήματα.
Συνδυασμένες μονάδες ΥΗ και ΦΒ έχουν εγκατασταθεί και σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Η εταιρεία Aqua sol εγκατέστησε τη μεγαλύτερη μονάδα με επιπλέοντα ΦΒ στη Νότια Αμερική. Η εγκατάσταση έγινε σε έναν ταμιευτήρα με ΥΗ μονάδα 340 MW. Τα επιπλέοντα ΦΒ έχουν περισσότερο από 2.800 μονάδες, με ετήσια παραγωγή 2.400 MWh τον πρώτο χρόνο λειτουργίας. Ήδη λειτουργούν μονάδες στις ΗΠΑ και Ισραήλ.
Σημειώστε ότι το 60% της παραγόμενης ενέργειας από ΑΠΕ Παγκόσμια προέρχεται από υδροηλεκτρική ενέργεια. Αυτό δείχνει τις τεράστιες δυνατότητες που υπάρχουν παγκόσμια για δημιουργία επιπλέον των ΦΒ πάρκων στους υπάρχοντες ταμιευτήρες.
Για τη χώρα μας η δυνατότητα αυτή δίνει ένα επιπλέον πλεονέκτημα στη δημιουργία ταμιευτήρων νερού σε συνδυασμό με ΥΗ ενέργεια για τις υπάρχουσες μονάδες. Με την επιπλέον εκμετάλλευση της ελεύθερης επιφάνειας του νερού δημιουργείται ένα επιπλέον εισόδημα που μπορεί να συμβάλλει στην ταχύτερη απόσβεση του κόστους των έργων. Θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι η ΥΗ ενέργεια παράγεται με τοπικούς πόρους, τόσο στην κατασκευή (το 80% της κατασκευής και του εξοπλισμού είναι ελληνικά) όσο και στο νερό των βουνών μας. Παράγει πράσινη ενέργεια και συμβάλλει στην επιτυχία του στόχου μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Είναι, επομένως, μια τοπική ενεργειακή πηγή που με τα επιπλέοντα ΦΒ γίνεται οικονομικά αποδοτικότερη. Οι πολιτικοί μας πρέπει να το αντιληφθούν και να προωθήσουν και στη χώρα μας αντίστοιχα έργα που θα βοηθήσουν και στην εξασφάλιση αρδευτικού νερού για τη Γεωργία μας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
