Από την αρχή της συζήτησης είχα στο μυαλό μου την πολυπλοκότητα του γεωργικού συστήματος. Δεκάδες παράγοντες καθορίζουν το τελικό αποτέλεσμα. Και ο κάθε ένας από αυτούς εάν βρίσκεται σε ανεπάρκεια καθορίζει το αποτέλεσμα και επιπλέον αλληλοεπιδρά με τους άλλους και δημιουργεί διάφορες ειδικές καταστάσεις.
Τα τελευταία τρία χρόνια, αρχίζοντας από τον «Ιανό» με τις πλημμύρες στην Καρδίτσα και τα Φάρσαλα, έχουμε ιδιαίτερα περίεργες καιρικές συνθήκες. Έχω γράψει αρκετά σχετικά σε παλαιότερα σημειώματα στη φιλόξενη στήλη της «Ελευθερίας». Φέτος είχαμε ένα μεγάλο πρόβλημα, τόσο με τις σχετικά υψηλές θερμοκρασίες του χειμώνα, αλλά και με τις βροχές τον Απρίλιο, Μάιο και Ιούνιο. Οι χειμερινές υψηλές σχετικά θερμοκρασίες προκάλεσαν πρώιμη ανάπτυξη των σιτηρών και σε ορισμένες περιοχές προκλήθηκαν ζημιές από τον παγετό του Μαρτίου. Χαρακτηριστικά: Παραμορφωμένα στάχυα με μέρος τους καταστραμμένο. Όποιο μέρος του στάχεως βρέθηκε να δημιουργείται τη μέρα του παγετού καταστράφηκε, ενώ τα προηγούμενα και επόμενα συνέχισαν να αναπτύσσονται. Φυσικά αυτό μειώνει την παραγωγή. Η αύξηση της θερμοκρασίας με τις βροχές του Απριλίου και Μαΐου ευνόησαν την ανάπτυξη των σιτηρών, αλλά ταυτόχρονα και την ανάπτυξη μυκητολογικών ασθενειών. Φέτος ήταν η χρονιά που έπρεπε να ψεκάσουμε για ασθένειες. Είμαι από αυτούς που υποστηρίζουν ότι ποτέ δεν ψεκάζουμε προληπτικά, γιατί είναι σπατάλη χρημάτων. Πολλοί αγρότες το κάνουν και πολλές χρονιές ψεκάζουν χωρίς λόγο. Φέτος ήταν ευνοημένοι από τον καιρό και όσοι ψέκασαν είχαν μεγάλες αποδόσεις. Γενικά οι βροχές ευνόησαν τις αποδόσεις των σιτηρών, ίσως με κάποια προβλήματα στην ποιότητα. Αν δεν εφαρμόστηκαν αρκετά αζωτούχα λιπάσματα που να καλύπτουν τη μεγάλη παραγωγή, προφανώς δεν θα έχουμε υψηλές πρωτεΐνες στο σκληρό σιτάρι. Και βέβαια οι βροχές δημιούργησαν προβλήματα στο χρώμα.
Ένα άλλο φαινόμενο που παρατηρήθηκε ήταν σε κάποιες ποικιλίες και χωράφια να μη δημιουργηθούν καθόλου σπόροι στο στάχυ. Ένας παραγωγός στον Ριζόμυλο είχε δύο χωράφια του με τέτοιο φαινόμενο και αναγκάστηκε να τα κόψει για σανό. Η πιθανότερη αιτία είναι η μη γονιμοποίηση των σπόρων. Εάν την περίοδο της γονιμοποίησης είχε βροχές, τότε η γύρη δεν μπόρεσε να μεταφερθεί με τον αέρα και να κάνει τη γονιμοποίηση και έδωσε αυτό το αποτέλεσμα. Στάχυα χωρίς σπόρο. Τέτοια προβλήματα είχαμε στο παρελθόν και από άκαιρη άρδευση των σιτηρών. Θυμάμαι με το Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO που τονίζαμε στους αγρότες να αποφεύγουν το πότισμα στις περιόδους που γινόταν η γονιμοποίηση των σιτηρών. Μια άλλη άποψη για το φαινόμενο το αποδίδει σε παγετό τον χρόνο έκπτυσης του φύλλου – σημαίας (στο γκάστρωμα του φυτού) που κατέστρεψε το στάχυ. Προσωπικά συμφωνώ με την πρώτη άποψη.
Ένα άλλο περίεργο φαινόμενο προκλήθηκε από την έκπλυση φυτοφαρμάκων από τις βροχές και τη μεταφορά τους μέσα στο έδαφος στο βάθος της ρίζας. Τέτοια φαινόμενα παρουσιάστηκαν τόσο σε φυτείες βαμβακιού όσο και σε δέντρα. Σε ένα πείραμα με χρήση καλλιέργειας φυτοκάλυψης (βίκος) και σπορά βαμβακιού με ακατεργασία που εγκατέστησε το Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας του Τμήματος Φυτικής Παραγωγής και Αγροτικού Περιβάλλοντος σε συνεργασία με την BASF (θα σας ενημερώσω για τα αποτελέσματα του πειράματος το φθινόπωρο) η καλλιέργεια του βίκου ψεκάστηκε με ράουνταπ και σε 2-3 μέρες έγινε η σπορά. Μετά από σχεδόν έναν μήνα παρατηρήθηκαν φαινόμενα φυτο-τοξικότητας στο βαμβάκι (βλέπε τις φωτογραφίες από το χωράφι). Η εξήγηση του φαινομένου από τον ειδικό Ηλία Ελευθεροχωρινό είναι ότι το ράουνταπ που ψεκάστηκε δεν πρόλαβε να απορροφηθεί από τα φυτά του βίκου και εκπλύθηκε από τη βροχή. Οι συνεχείς βροχές προκάλεσαν την κάθοδο του ζιζανιοκτόνου στο έδαφος στο βάθος της νεαρής ρίζας του βαμβακιού που αναπτύχθηκε. Η άποψη του Ηλία είναι ότι τα μαυρισμένα φυτά μάλλον θα χαθούν, ενώ τα φυτά που αναπτύχθηκαν με μικρά μεσογονάτια διαστήματα θα το ξεπεράσουν και θα αναπτυχθούν κανονικά. Βέβαια, αυτό είναι ένα πρόβλημα σε μια χρονιά που οι βαμβακοφυτείες είναι ήδη 10-15 μέρες καθυστερημένες. Θυμάμαι ότι πάντα γύρω στις 25 Ιουνίου περιμέναμε τα πρώτα λουλούδια στο βαμβάκι για να αρχίσουμε τα ποτίσματα. Τώρα οι βαμβακοφυτείες θέλουν αρκετές μέρες ακόμα για να φτάσουν στην ανθοφορία.
Παρόμοια προβλήματα με το βαμβάκι έχουμε και σε δενδρώδεις καλλιέργειες. Φίλος με ελιές μου ανάφερε ότι οι ελιές παρουσιάζουν σημάδια φυτοτοξικότητας στα φύλλα τους (κιτρίνισμα) και το αποδίδει στο ράουνταπ που ψέκασε γύρω από τις ελιές για έλεγχο των ζιζανίων.
Βέβαια, τα προβλήματα της διήθησης των ζιζανιοκτόνων στο έδαφος για τις δενδρώδεις καλλιέργειες δεν είναι τα μοναδικά. Προβλήματα σε πολλές δενδρώδεις καλλιέργειες είχαμε και από τον παγετό του Μαρτίου, αλλά και από τις συνεχείς βροχές που προκάλεσαν ζημιές στα φρούτα, ιδιαίτερα τις πρώιμές ποικιλίες, αλλά και δέντρα, όπως οι βερικοκιές, που φέτος είχαν πολύ μικρή παραγωγή. Γενικότερα, οι ζημιές είναι πολλές σε διάφορες περιοχές, είτε από βροχές, είτε από χαλάζι, είτε από πλημμύρες, είτε από ασθένειες. Όλα αυτά δημιουργούν συνθήκες που δεν τις έχουμε ξαναζήσει στο παρελθόν και προφανώς οι αγρότες δεν έχουν σχετικές εμπειρίες. Στις 22-6-23 ο Γεωπονικός Σύλλογος κοινοποίησε στα μέλη του έγγραφο της Δ/νσης Αγροτικής Οικονομίας της Περιφέρειας με οδηγίες για τους βαμβακοπαραγωγούς για τη διαχείριση των φυτειών τους στις φετινές συνθήκες. Προφανώς χρήσιμη παρέμβαση, αλλά πώς φτάνει το έγγραφο αυτό στους αγρότες; Πώς οι εύστοχες οδηγίες θα φτάσουν στους αγρότες; Ένα ερώτημα που θέλει προφανώς απάντηση που δεν φαίνεται να υπάρχει. Θα πρέπει να βρεθεί τρόπος σύνδεσης των αγροτών με τα ερευνητικά ιδρύματα και τα Πανεπιστήμια, ώστε να δίνονται οδηγίες για πρωτόγνωρες καταστάσεις που δημιουργούνται. Είναι ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσει η νέα Κυβέρνηση για να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια στους αγρότες αντί για επιδοτήσεις και αποζημιώσεις.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος της Ε.Δ.Υ.ΘΕ.
