Ουσιαστικά οι αισθητήρες μετρούν το ερυθρό χρώμα (που βλέπουμε με τα μάτια μας) και το κοντινό υπέρυθρο (που δεν βλέπουμε) που απορροφώνται και ανακλώνται αντίστοιχα από τα φυτά και μας δίνουν τον δείκτη. Όσο μεγαλύτερος είναι ο δείκτης (προς τη μονάδα) τόσο πιο πράσινα είναι τα φυτά, επομένως, με αρκετό άζωτο και όσο πιο μικρός τόσο λιγότερο πράσινα τα φυτά. Προφανώς τα πιο πράσινα μέρη χρειάζονται λιγότερο άζωτο και τα λιγότερο πράσινα περισσότερο. Τους αισθητήρες μέτρησης του δείκτη βλάστησης μπορούμε να τοποθετήσουμε σε δορυφόρους, σε drones ή πάνω σε επίγεια μηχανήματα π.χ. τρακτέρ. Μπορούμε τα στοιχεία που μετράμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να δημιουργήσουμε ζώνες διαχείρισης για εφαρμογή των αζωτούχων λιπασμάτων και να τα εισάγουμε σε κατάλληλους λιπασματοδιανομείς για να τα εφαρμόσουν. Εναλλακτικά, μπορούμε να βάλουμε τους αισθητήρες πάνω στο τρακτέρ να μετράμε τον δείκτη βλάστησης μπροστά του και να ρυθμίζουμε αυτόματα τον λιπασματοδιανομέα που αυξομειώνει τη δόση του λιπάσματος ανάλογα με το χρώμα της φυτείας επιτυγχάνοντας εξοικονόμηση λιπάσματος και βελτίωση της παραγωγής. Η αρχική ιδέα της εφαρμογής ήταν να δημιουργούμε μια μικρή επιφάνεια του χωραφιού με επαρκή ποσότητα αζωτούχου λιπάσματος. Μετρώντας τον δείκτη βλάστησης της περιοχής αυτής είχαμε ένα μέτρο του δείκτη με επάρκεια αζώτου. Επομένως, η μέτρηση του κάθε τμήματος συγκρίνονταν με τον δείκτη επάρκειας και ορίζονταν η δόση του λιπάσματος αυτόματα. Η ιδέα αυτή έχει το μειονέκτημα ότι ο παραγωγός έπρεπε να δημιουργήσει τη ζώνη επάρκειας αζώτου που θα μετρούνταν για να υπάρξει η βάση της ρύθμισης. Η AUGNENTA είχε την ιδέα να εφαρμόσει τεχνητή νοημοσύνη και να εκτιμήσει τον δείκτη με βάση το χρώμα της φυτείας μετά από μια διαδρομή στο χωράφι. Αυτό αντικατέστησε με επιτυχία τη δημιουργία της ζώνης επάρκειας και έκανε ευκολότερη τη ζωή των αγροτών. Το σύστημα απέδειξε ότι λειτουργεί με επιτυχία και πετυχαίνει σημαντική μείωση των εφαρμοζόμενων αζωτούχων λιπασμάτων που φτάνει μέχρι και 25% και ταυτόχρονη αύξηση της παραγωγής. Η προσωπική μου εμπειρία από τη χρήση του συστήματος μας έδειξε μείωση των εφαρμοζόμενων αζωτούχων λιπασμάτων κατά 10-15% και αύξηση της παραγωγής κατά 5%. Αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι το σύστημα ξεχώριζε το τμήμα του χωραφιού που την προηγούμενη χρονιά είχε ψυχανθές και εφάρμοσε λιγότερο λίπασμα, κάτι που ο συνεργαζόμενος παραγωγός δεν το έκανε προφανώς, σπαταλώντας το αζωτούχο λίπασμα, επιβαρύνοντας το κόστος παραγωγής, αλλά και το περιβάλλον, καθώς το αζωτούχο λίπασμα που δεν χρησιμοποιείται από τα φυτά μας καταλήγει είτε ως αέριο του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα είτε ρυπαίνει τα υπόγεια ύδατα σε μορφή νιτρορύπανσης.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΚΑΘΟΔΗΓΗΣΗ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ
Από τα όσα ανέφερα μέχρις εδώ είναι προφανές ότι έχουμε σημαντικά εργαλεία για να πετύχουμε εξοικονόμηση λιπασμάτων με χρήση αισθητήρων που μπορούν να κάνουν τη ζωή μας ευκολότερη και να βελτιώσουν τα οικονομικά των εκμεταλλεύσεων. Είναι μόνο αυτές οι δυνατότητες μείωσης του κόστους των λιπασμάτων; Υπάρχουν και άλλες που θα αναφέρω επιγραμματικά. Από την εφαρμογή των 4 Σ (σωστό λίπασμα, σωστός χρόνος, σωστή θέση τοποθέτησης και σωστή δόση και επιπλέον σωστό μηχάνημα), αλλά και άλλων μεθόδων, όπως εφαρμογή π.χ. με το νερό άρδευσης που μεγιστοποιεί την απόδοση μέχρι τη χρήση ψυχανθών και καλλιεργειών φυτοκάλυψης για προσθήκη αζώτου από την ατμόσφαιρα, αλλά και αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους και περιορισμό της διάβρωσης ιδιαίτερα σε επικλινείς εκτάσεις. Γιατί η διάβρωση εκτός από την απώλεια εδάφους προκαλεί και απώλεια θρεπτικών στοιχείων, κυρίως φωσφόρου και καλίου, αλλά και οργανικής ουσίας. Η οργανική ουσία συμβάλλει ουσιαστικά στην καλύτερη χρήση των λιπασμάτων και μειώνει τις απώλειες, ενώ με την αποδόμησή της τροφοδοτεί με άζωτο τα φυτά μας. Τέλος, ένα επιπλέον στοιχείο που πρέπει να αξιοποιήσουμε είναι η εφαρμογή στα χωράφια μας οργανικών λιπασμάτων, κοπριάς από εκτροφές ζώων και υπολειμμάτων της μεθανικής ζύμωσης από τις μονάδες που έχουν δημιουργηθεί στη περιοχή μας. Οι μονάδες αυτές αξιοποιούν οργανικά υπολείμματα ή/και καλλιέργειες και παράγουν ενέργεια σε μορφή μεθανίου.
Το υπόλειμμα έχει όλα τα θρεπτικά στοιχεία του αρχικού υλικού και, επομένως, επαναφέρουν στη γεωργία όσα στοιχεία έχουν αφαιρεθεί από τα χωράφια δημιουργώντας μια κυκλική οικονομία. Η εφαρμογή του υπολείμματος συμβάλλει και στη μείωση των χημικών λιπασμάτων, αλλά και στην αύξηση των πτωχών σε οργανική ουσία ελληνικών εδαφών.
Στα τρία σημειώματα έκανα μια αναφορά στις δυνατότητες μείωσης του κόστους των λιπασμάτων από τους αγρότες μας που θα συμβάλλει στη μείωση του κόστους παραγωγής, αλλά και στην αύξηση των αποδόσεων. Το ερώτημα που μπαίνει κάθε φορά είναι πώς όλα αυτά θα φτάσουν στους αγρότες για να τα εφαρμόσουν. Μπορούν να τα σκεφτούν μόνοι τους και να τα εφαρμόσουν σωστά; Η γνώμη μου είναι πως όχι. Χρειάζονται εκπαίδευση, καθοδήγηση και συμβουλές από εξειδικευμένους γεωπόνους, δηλαδή από ένα σύστημα γεωργικών εφαρμογών που δυστυχώς δεν διαθέτει η χώρα μας. Πριν, όμως, από αυτό χρειάζεται ένα σχέδιο για τον πρωτογενή τομέα της χώρας, κάτι που, επίσης, δεν υπάρχει και ούτε ενδιαφέρεται το πολιτικό σύστημα της χώρας να το δημιουργήσει. Το χειρότερο της ιστορίας είναι το σχέδιο της νέας ΚΑΠ. Εκτός από την εμμονή σε μείωση των αποδόσεων του πρωτογενούς τομέα (βιολογική γεωργία, αγρανάπαυση κ.λπ.), δεν προωθεί ιδέες που θα βοηθούσαν στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών. Από ό,τι καταλαβαίνω για την επιδότηση των εφαρμογών ευφυούς γεωργίας είναι αρκετή η προμήθεια κάποιου εξοπλισμού χωρίς έλεγχο σωστής χρήσης του. Είμαι βέβαιος ότι θα ψάχνονται όλοι να βρουν κάποιον εξοπλισμό για να καλύψουν το γράμμα του μέτρου χωρίς καμία ουσία. Υπάρχει μέτρο για την εφαρμογή κομπόστας στα χωράφια. Από ό,τι καταλαβαίνω κομπόστα θεωρούνται τα θρύμματα των κλαδιών των δέντρων, αλλά όχι το υπόλειμμα της μεθανικής ζύμωσης που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο υλικό για ανακύκλωση στοιχείων. Το αποτέλεσμα είναι να μη λειτουργεί τίποτα σωστά και ούτε οι αγρότες να επωφελούνται από τις υπάρχουσες δυνατότητες ούτε οι επιχειρήσεις του κλάδου (νεοφυείς επιχειρήσεις νέων τεχνολογιών, μονάδες μεθανικής ζύμωσης) να ενισχύονται για να αναπτυχθούν.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
