Καλοκαιρινές χαλαζοπτώσεις. Όλα αυτά επηρεάζουν τον πρωτογενή τομέα που πρέπει να προσαρμοστεί, καθώς θα αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Απαιτούν, όμως, αλλαγές σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα για να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες, αλλά και στη συμπεριφορά του καταναλωτή που πρέπει να ενισχύσει τις τάσεις ανάπτυξης μιας βιώσιμης αλυσίδας διατροφής. Η Ε.Ε. έχει εκπονήσει μια σειρά από σχέδια για την αντιμετώπιση των προβλημάτων με περιορισμό της αύξησης της θερμοκρασίας του Πλανήτη, αλλά και πολιτικές που να εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα της εφοδιαστικής αλυσίδας της διατροφής. Η πράσινη πολιτική, η πολιτική από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή, η πολιτική για τη βιοποικιλότητα και η Κοινή Αγροτική Πολιτική, στοχεύουν στην ανάπτυξη μιας βιώσιμης γεωργίας ανθεκτικής στις συνθήκες που αναμένονται στα επόμενα χρόνια. Παράλληλα έχουν αρχίσει διαδικασίες για ανάπτυξη μιας πολιτικής προστασίας του εδάφους, κάτι που λείπει μετά την ακύρωση της σχετικής πρότασης το 2006. Ενώ αναπτύσσονται δράσεις για την προστασία του φυσικού πόρου του νερού, αλλά και για την ανάπτυξη μιας ανθρακοδεσμευτικής γεωργίας για την αφαίρεση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Όλα αυτά στοχεύουν στην ανάπτυξη μιας γεωργίας που θα καλύπτει τα τρία στοιχεία της αειφορικής ή βιώσιμης παραγωγής: αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος (παραγωγή με προστασία του), αειφορική κοινωνία (εξασφάλιση της ζωής των αγροτικών κοινωνιών) και την οικονομική αειφορία (ικανοποιητικά εισοδήματα).
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλά από τα μέτρα που προτείνονται έχουν δημιουργήσει αρκετές αντιρρήσεις. Η μείωση της χρήσης παρασιτοκτόνων κατά 50% ίσως είναι ένας υπερβολικά φιλόδοξος στόχος για τα επόμενα επτά χρόνια. Ιδιαίτερα αν πάμε στις λεπτομέρειες των δραστικών ουσιών που θα απαγορευτούν, καθώς αυτές περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, όλα τα ζιζανιοκτόνα του βαμβακιού που θα κάνουν αδύνατη την καλλιέργεια. Το ίδιο ισχύει για τη μείωση της χρήσης αζωτούχων λιπασμάτων κατά 20%. Είναι βέβαιο ότι θα μειώσει τις αποδόσεις των καλλιεργειών. Ας έχουμε στο μυαλό μας το πάθημα της Σρι Λάνκα που κατήργησε τα αζωτούχα λιπάσματα και μείωσε τις αποδόσεις κατά 70%, προκαλώντας καταστροφή των αγροτών που επαναστάτησαν. Μείωση αποδόσεων θα έχουμε και από τη μετατροπή του 25% των καλλιεργούμενων εκτάσεων σε βιολογικά. Είναι βέβαιο ότι η μη χρήση χημικών (λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων) θα μειώσει τις αποδόσεις τουλάχιστον κατά 30%, ενώ τα επιτρεπόμενα σκευάσματα είναι ιδιαίτερα υψηλού κόστους. Είναι τώρα καιρός να ακολουθήσουμε πρακτικές που μειώνουν τις αποδόσεις, ακόμη και αν περιορίσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον; Είναι κάτι που χρειάζεται συζήτηση, αλλά φαίνεται ότι η ισχυρή οικολογική ομάδα της Ε. Επιτροπής δεν έχει διάθεση να το κάνει. Θα δούμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον.
Όλα αυτά τα προγράμματα της Ε.Ε. στοχεύουν στην ανάπτυξη μιας κλιματικά έξυπνης γεωργίας – KEA (Climate Smart Agriculture - CSA). HKEA, σύμφωνα με τον FAO, είναι η ανάπτυξη καλλιεργητικών πρακτικών που θα οδηγήσουν σε μεταβολές του συστήματος αγρο-διατροφής προς «πρασίνισμα» (μείωση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον) και ανθεκτικότητα στις κλιματικές αλλαγές που αναμένονται. Στόχος της ΚΕΑ είναι η εφαρμογή πρακτικών που θα οδηγήσουν στους στόχους αειφορίας που έχει θεσπίσει ο ΟΗΕ (17) και της συμφωνίας του Παρισιού. Οι τακτικοί αναγνώστες θα θυμούνται προηγούμενα κείμενα που αναφέρονται στους στόχους αειφορίας του ΟΗΕ, αλλά και στον στόχο 0,4% αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους κάθε χρόνο που έθεσε ανάμεσα σε άλλους η συμφωνία του Παρισιού.
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ «ΚΑΛΥΤΕΡΑ»
Η ΚΕΑ στοχεύει στην επίτευξη τριών βασικών στόχων: Βιώσιμη αύξηση της γεωργικής παραγωγικότητας και των εισοδημάτων. Προσαρμογή και οικοδόμηση ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή και μείωση ή/και εξάλειψη των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπου είναι δυνατόν.
Ο FAO έχει αναπτύξει ένα στρατηγικό σχέδιο 2022-2031 που βασίζεται στα Τέσσερα «Καλύτερα»: Καλύτερη παραγωγή, καλύτερη διατροφή, καλύτερο περιβάλλον και καλύτερη ζωή για όλους, χωρίς να αφήνει κανέναν πίσω. Αυτό συμβαδίζει με τις πρακτικές της ΚΕΑ, που προφανώς διαφοροποιείται ανάλογα με τους τοπικούς κοινωνικοοικονομικούς, περιβαλλοντικούς και κλιματικούς παράγοντες. Ο FAO συνιστά να εφαρμοστεί η προσέγγιση μέσω πέντε σημείων δράσης: Επέκταση της βάσης δεδομένων για την ΚΕΑ, υποστήριξη πλαισίων πολιτικής, ενίσχυση εθνικών και τοπικών θεσμών, ενίσχυση χρηματοδότησης και επιλογών χρηματοδότησης και εφαρμογή πρακτικών ΚΕΑ σε τοπικό επίπεδο.
Η ΚΕΑ προτείνει σειρά πρακτικών για τη συντήρηση των φυσικών πόρων, όπως το έδαφος (προστασία από διάβρωση, αύξηση της οργανικής ουσίας με εφαρμογή τεχνικών της γεωργίας συντηρήσεως – αμειψισπορές, καλλιέργειες φυτοκάλυψης, περιορισμό της αναμόχλευσης του εδάφους), καλή διαχείριση του νερού, περιορισμού της κατανάλωσης ενέργειας και γενικότερα των εισροών, με ταυτόχρονη όμως αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας που είναι κρίσιμα στοιχεία για την αποτροπή ελλείψεων προϊόντων διατροφής και πρώτων υλών. Όλες αυτές οι μεταβολές θα βρεθούν μπροστά μας και θα πρέπει να προσαρμοστούμε για να πετύχουμε τους στόχους της ΚΕΑ. Οι πολιτικές της Ε.Ε. θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν από τις ελληνικές κυβερνήσεις για να κατευθύνουν την αγροτική μας παραγωγή προς την κατεύθυνση της ΚΕΑ, για να μη βρεθούμε προ εκπλήξεων στο άμεσο μέλλον. Για την ώρα ασχολούμαστε με (συνδεδεμένες) επιδοτήσεις και αποζημιώσεις. Να δούμε πότε θα ασχοληθούμε σοβαρά με την πρωτογενή παραγωγή της χώρας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
