Πώς οι νέες τεχνολογίες μπορούν να συμβάλουν στην αύξηση της απόδοσης των λιπασμάτων

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,

γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Οι τεχνολογίες της Εξυπνης Γεωργίας μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στην εξοικονόμηση λιπάσματος. Το χρώμα των φυτών είναι αυτό που μας καθοδηγεί τόσο στη λίπανση όσο και στην άρδευση των καλλιεργειών. Η χρήση αισθητήρων που αναλύουν την ανάκλαση του ηλιακού

φωτός από τα φυτά μπορεί να μας καθοδηγήσει στην ορθή εφαρμογή αζωτούχων λιπασμάτων. Περιοχές του χωραφιού με έντονο πράσινο χρώμα χρειάζονται λιγότερο λίπασμα από περιοχές με φυτά κιτρινισμένα. Υπό τον όρο ότι δεν υπάρχει άλλη αιτία του κιτρινίσματος, όπως κάποια ασθένεια ή νεροκράτημα. Η απεικόνιση του χρώματος των φυτών μπορεί να γίνει με drones ή δορυφόρους ή και άμεσα με αισθητήρες πάνω στα τρακτέρ με τους λιπασματοδιανομείς. Σήμερα δορυφόροι μπορούν να δώσουν εικόνες ενός χωραφιού με το χρώμα των φυτών. Οι εικόνες υπάρχουν δωρεάν από ευρωπαϊκό δορυφόρο. Το ίδιο μπορούν να κάνουν και σχετικά φθηνά drones. Οι εικόνες αυτές μπορούν να μετατραπούν σε χάρτες εφαρμογής και να εισαχθούν στο λογισμικό του λιπασματοδιανομέα που να κάνει τη διαφοροποιημένη λίπανση. Μια άλλη λύση είναι συστήματα αισθητήρων πάνω στα τρακτέρ και η άμεση ρύθμιση του λιπασματοδιανομέα που φέρουν για μεταβλητή λίπανση. Τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν μια μείωση της κατανάλωσης λιπάσματος μέχρι 15% με ταυτόχρονη βελτίωση των αποδόσεων και της ποιότητας του προϊόντος.
Μια άλλη ιδέα που έχει χρησιμοποιηθεί είναι η λίπανση με βάση την παραγωγή της προηγούμενης χρονιάς. Η παραγωγή αφαιρεί μια σειρά στοιχείων που πρέπει να αντικαταστήσουμε την επόμενη χρονιά για να διατηρήσουμε τη γονιμότητα του χωραφιού. Η μέθοδος είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για στοιχεία όπως ο φωσφόρος και το κάλιο. Ουσιαστικά, με βάση την παραγωγή, εκτιμούμε τα στοιχεία που αφαιρέθηκαν από κάθε σημείο του χωραφιού και τα αντικαθιστούμε τη επόμενη χρονιά.
Τα τελευταία χρόνια αναπτύσσονται συνεχώς και πιο επιτυχημένα μοντέλα ανάπτυξης των καλλιεργειών. Το λογισμικό τροφοδοτείται με στοιχεία όπως ο τύπος του εδάφους, αναλύσεις εδάφους αν υπάρχουν, την προηγούμενη καλλιέργεια, την ποικιλία, τον χρόνο σποράς, την κατεργασία του εδάφους και την προβλεπόμενη παραγωγή. Είναι συνδεδεμένο με μετεωρολογικούς σταθμούς για να έχει στοιχεία του καιρού και μια πρόβλεψη καιρού για λίγες ημέρες. Το λογισμικό παρακολουθεί την εξέλιξη της φυτείας και συμβουλεύει τον παραγωγό για τη διαχείριση του χωραφιού. Η εμπειρία μου από το λογισμικό granoduro.net για το σκληρό σιτάρι είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα. Δίνει μια εικόνα της εξέλιξης της φυτείας που ο παραγωγός μπορεί να διορθώσει αν αποκλίνει από την πραγματικότητα. Τον συμβουλεύει για μια σειρά πρακτικές, όπως την ποσότητα του σπόρου που θα σπείρει, την ποσότητα και τον χρόνο λίπανσης, τον κίνδυνο προσβολών και τον χρόνο ψεκασμού, την ανάγκη άρδευσης και τον χρόνο εφαρμογής. Στις εφαρμογές που κάναμε (Πρόγραμμα Ελληνικού Σίτου MISKO) για σχεδόν 10 χρόνια, το λογισμικό απέδειξε την αξία του με σημαντική εξοικονόμηση πόρων και υψηλότερες αποδόσεις.
Έχουμε και ένα επιπλέον όπλο που λέγεται καλλιέργεια ψυχανθών. Οι καλλιέργειες αυτές έχουν τη δυνατότητα να συμβιώνουν στις ρίζες τους με βακτήρια που δεσμεύουν άζωτο από την ατμόσφαιρα. Τα φυτά προσφέρουν στα βακτήρια θρεπτικά στοιχεία και τα βακτήρια άζωτο. Με το τέλος της καλλιέργειας στο έδαφος παραμένουν οι ρίζες με τα αζωτοβακτήρια και δημιουργούν μια ποσότητα αζώτου για την επόμενη καλλιέργεια. Επομένως, ένα ψυχανθές στην αμειψισπορά ή ως καλλιέργεια φυτοκάλυψης προσφέρει μια ποσότητα αζώτου στην επόμενη καλλιέργεια, ενώ το ίδιο δεν χρειάζεται αζωτούχο λίπανση για την παραγωγή του.
Στα προηγούμενα σημειώματα αναφέρθηκα σε μια σειρά δυνατοτήτων μείωσης των εισροών στις καλλιέργειες με στόχο την εξοικονόμηση φυσικών πόρων και την επίτευξη υψηλών αποδόσεων. Δεν αναφέρθηκα στην εξοικονόμηση φυτοφαρμάκων και νερού και χρήση κοπριάς που τα αφήνω για αργότερα. Στο οπλοστάσιό μας έχουμε μια σειρά καλλιεργητικών πρακτικών που μπορούν να πετύχουν σημαντικές μειώσεις των εισροών ενέργειας, άμεσης (πετρέλαιο) και έμμεσης (μείωση εξοπλισμού, μείωση λιπασμάτων και χημικών, μείωση κατανάλωσης νερού). Οι δυνατότητες όπως τις περιέγραψα είναι ιδιαίτερα σημαντικές και πρέπει να προωθηθούν άμεσα. Ατυχώς το ΥΠΑΑΤ και οι Κυβερνήσεις ασχολούνται με ευχολόγια και μοίρασμα επιδοτήσεων και αποζημιώσεων. Ενώ οι πολιτικές που θα κατηύθυναν τους αγρότες προς τις σωστές πρακτικές υπάρχουν στις πολιτικές της ΚΑΠ και θα βοηθούσαν την προστασία των εδαφών από διάβρωση και της γονιμότητά τους με αύξηση της οργανικής ουσίας, εμείς μοιράζουμε επιδοτήσεις χωρίς πρόγραμμα και συνοχή. Από ό,τι φαίνεται, μοναδικό κριτήριο αποτελούν οι ψήφοι των αγροτών. Πορευόμαστε χωρίς σύστημα γεωργικών εφαρμογών και σύνδεση έρευνας και παραγωγής που θα βοηθούσε τους αγρότες να προσαρμοστούν. Δεν έχουμε αναπτύξει ένα σύστημα διαρκούς εκπαίδευσης των αγροτών. Διάβασα ένα άρθρο που λέει ότι εκπαιδεύοντας τους αγρότες εξασφαλίζεται η διατροφή της χώρας. Ενώ ο πρωτογενής τομέας θα μπορούσε να προσφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη της χώρας με αναδιάρθρωση καλλιεργειών, κάλυψη της τοπικής κατανάλωσης (συμπεριλαμβανομένου του τουρισμού), οργάνωση εμπορίας και εξαγωγών εμείς μένουμε σε κύκλο εργασιών των 200 €/στρ. όταν το Ισραήλ είναι στα 1.300. Τι θα σήμαινε να φτάσουμε σε αυτό το επίπεδο; Αύξηση του ΑΕΠ κατά περίπου 20% με εισόδημα που θα διαχέεται σε όλη την οικονομία της χώρας. Αυτό όμως χρειάζεται μακροχρόνιο σχέδιο και δουλειά από όλους (πολιτικό προσωπικό, επιστημονικό προσωπικό, αγρότες και καταναλωτές)όπως το δείχνει η πολιτική από το αγρόκτημα στο πιάτο του καταναλωτή της Ε.Ε. Εμείς όμως περιοριζόμαστε στη διανομή επιδοτήσεων χωρίς στόχους και συνέχεια.