Πρώτα πρέπει να αυξήσουμε όσο μπορούμε τη παραγωγικότητά μας. Να παράγουμε όσο περισσότερο μπορούμε. Προφανώς για να το πετύχουμε εκτός από τις κατάλληλες καλλιέργειες και ποικιλίες πρέπει να εφαρμόσουμε και τις σωστές καλλιεργητικές φροντίδες και πρακτικές. Οι λέξεις κλειδιά για την υψηλή παραγωγικότητα είναι η γονιμότητα του εδάφους και η διαθεσιμότητα του νερού. Έχω γράψει πολλά άρθρα και για τα δύο, αλλά θα ήθελα να τα συνοψίσω πάλι εδώ.
Η γονιμότητα του εδάφους όπως έχω γράψει πολλές φορές στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην οργανική ουσία ( Ο.ΟΥ.) που περιέχει. Σε όλη την Ευρώπη τουλάχιστον το 75% των καλλιεργούμενων εκτάσεων έχει Ο.ΟΥ. κάτω από 2%. Η χώρα μας είναι ακόμα χειρότερα. Τα περισσότερα χωράφια μας έχουν Ο.ΟΥ. κοντά στο 1%. Αυτό οφείλεται εκτός από το ξηρο-θερμικό κλίμα μας και στις καλλιεργητικές πρακτικές που ακολουθούμε για πολλά χρόνια. Ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες οι μονοκαλλιέργειες βαμβακιού και σκληρού σίτου με κίνητρο τις υψηλές επιδοτήσεις μαζί με την κακή διαχείριση των υπολειμμάτων καλλιεργειών και τη συνεχή βαθιά κατεργασία του εδάφους με αναστροφή του (όργωμα) οδήγησαν στη χαμηλή Ο.ΟΥ. του εδάφους. Υπάρχουν πολλές κινήσεις σε όλο τον κόσμο που στοχεύουν στη βελτίωση της γονιμότητας των εδαφών μέσω αύξησης της Ο.ΟΥ. και της βιοποικιλότητας του εδάφους. Σημειώστε ότι μια κουταλιά εδάφους περιέχει εκατομμύρια μικροοργανισμών που εξασφαλίζουν τη γονιμότητά του και τη σωστή λειτουργία του. Τέτοιες κινήσεις είναι το 4 στα χίλια αύξηση της Ο.ΟΥ. κάθε χρόνο για άμβλυνση της κλιματικής κρίσης. Προτάθηκε στη σύνοδο για το Κλίμα του Παρισιού και έχω γράψει σχετικά. Τελευταία βρήκα μια κίνηση «σώστε το έδαφος» (SaveSoil- Savesoil.org) που προτείνει να αυξήσουμε την οργανική ουσία στο 3-6% για να έχουμε όχι μόνο υψηλές αποδόσεις αλλά και υψηλή ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων. Ένα υγιές έδαφος παράγει υγιεινά τρόφιμα. Πώς μπορούμε να πετύχουμε αυτή την αύξηση της Ο.ΟΥ. του εδάφους, της γονιμότητας και της υγείας του. Έχουμε αρκετά εργαλεία στα χέρια μας. Η Γεωργία Συντηρήσεως, είναι ένας συνδυασμός σωστά σχεδιασμένων αμειψισπορών, χρήσης καλλιεργειών συνεχούς φυτοκάλυψης του εδάφους και χρήση ακατεργασίας που μειώνει την αποδόμηση της Ο.ΟΥ. Η χρήση της, ακόμα και με συγκομιδή όλου του υπέργειου τμήματος των καλλιεργειών φυτοκάλυψης αύξησε την Ο.ΟΥ. σε πειράματα στο ΠΘ στο 2,5% μέσα σε τέσσερα χρόνια. Η συνεχής φυτοκάλυψη θα έχει ευεργετική προστασία του εδάφους από διάβρωση όπως έδειξαν πειράματα που κάναμε στο αγρόκτημα του πρώην ΤΕΙ και στην Αβερώφειο ΓΣ. Έχω αναλύσει πολλές φορές τις ωφέλειες από την αύξηση της Ο.ΟΥ. και κυρίως τη δυνατότητα αφαίρεσης διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα (ανθρακοδεσμευτική γεωργία) κάτι που φαίνεται να προωθούν και οι πολιτικές της ΕΕ. Ατυχώς το ΥΠΑΑΤ και η Ελληνική Κυβέρνηση ασχολείται με επιδοτήσεις και αποζημιώσεις (χωρίς πρόγραμμα και συνέχεια), ενώ αδιαφορεί για αλλαγές των καλλιεργητικών πρακτικών που θα εξασφαλίσουν των μακροχρόνια βιωσιμότητα της Ελληνικής Γεωργίας. Αν ασχολούνταν και με αναδιάρθρωση των καλλιεργειών με στόχο το υψηλό εισόδημα των αγροτών θα είχαμε ένα ακμαίο πρωτογενή τομέα να στηρίζει την οικονομία της χώρας και να δημιουργεί ευημερούντες αγρότες.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΝΕΡΟΥ
Το δεύτερο στοιχείο εξασφάλισης υψηλής παραγωγικότητας της γεωργίας είναι το νερό. Μια πονεμένη ιστορία για τη χώρα και ιδιαίτερα για τη Θεσσαλία. Είναι σε όλους γνωστό ότι η γεωργία καταναλώνει μεγάλες ποσότητες νερού. Στη Θεσσαλία φτάνει στο 90% της κατανάλωσης. Η άρδευση όμως δίνει ουσιαστικά υψηλή παραγωγικότητα. Ένα ξηρικό σιτάρι παράγει 300-400 κιλά/ στρέμμα όταν με ένα - δύο ποτίσματα μπορεί να δώσει 600 κιλά/στρ (όπως έδειξαν πειράματα στο Τμήμα Αγροτεχνολογίας). Το αρδευόμενο καλαμπόκι μας δίνει 1.500 κ/στρ. και η μηδική αντίστοιχα. Επομένως το αρδευτικό νερό μας δίνει μεγάλες δυνατότητες αύξησης των αποδόσεων αλλά και δυνατότητα διπλών καλλιεργειών. Το ΥΠΑΑΤ πρότεινε να βάλουμε επίσπορες καλλιέργειες μετά από χειμερινές όπου έχουμε νερό. Αλλά δεν άκουσα καμία συνέχεια για το θέμα. Πώς θα εφαρμοστούν, αν θα επιδοτηθούν, κάποιες οδηγίες για τους αγρότες. Τίποτα. Όλα θα γίνουν μόνα τους. Η εξασφάλιση νερού στη χώρα χωρίς σχετικές επενδύσεις είναι μάλλον δύσκολη. Το κλίμα μας έχει συγκεντρωμένες τις βροχές τον χειμώνα. Αν δεν συγκεντρώσουμε και αποθηκεύσουμε το νερό των χειμερινών βροχών για να το χρησιμοποιήσουμε το καλοκαίρι και το αφήνουμε να χύνεται στη θάλασσα τότε φθηνό επιφανειακό νερό δεν θα είναι διαθέσιμο. Οι αγρότες βρίσκουν την εύκολη λύση των υπόγειων υδάτων που αντλούν και εξαντλούν με τεράστιο ενεργειακό, οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος.
Αν δεν κάνουμε τίποτα για βελτίωση των πυλώνων της υψηλής παραγωγικότητας, μάλλον άδικα περιμένουμε αύξηση της παραγωγικότητας.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
