Σκέψεις για τα φράγματα Λογγά και Ληθαίου

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος,
ομότιμος καθηγητής
του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Συνεχίζοντας τη διαδρομή προς το Φράγμα Λογγά που είναι στον Νομό Τρικάλων συναντήσαμε και άλλους μικρούς ταμιευτήρες. Ένας φαίνεται από ψηλά στη φωτογραφία. Σημειώνω ότι μελέτη της δεκαετίας του 1980 είχε προσδιορίσει 50 θέσεις στην περιοχή Ελασσόνας για δημιουργία

μικρών τοπικών ταμιευτήρων.
Φράγμα Λογγά
Το φράγμα Λογγά και η τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε έχει όγκο 350.000 κ.μ. νερού περίπου. Χρησιμοποιείται για άρδευση γύρω καλλιεργειών, ενώ είναι μια πολύ όμορφη περιοχή για αναψυχή. Μια ξύλινη κατασκευή που υποθέτω έγινε γι’ αυτόν τον σκοπό είναι εγκαταλελειμμένη και σε αποσύνθεση (φωτογραφία).
Το κόστος κατασκευής του έφτασε τα 1.850 εκατομμύρια δραχμές ή περίπου 5 εκατομμύρια ευρώ ή περίπου 14 ευρώ/κ.μ. νερού που αποθηκεύει. Αυτό δίνει μια σαφή εικόνα του υψηλού κόστους των μικρών ταμιευτήρων που τόσο συχνά προβάλλουν οι διάφοροι «οικολόγοι» αντί για τα μεγάλα «φαραωνικά», όπως τα αποκαλούν, φράγματα και ταμιευτήρες που το κόστος τους είναι κοντά στο 1 ευρώ/κ.μ. νερού που αποθηκεύουν.
Φράγμα Ληθαίου
Η πορεία μάς οδήγησε στο φράγμα Ληθαίου, στον Νομό Τρικάλων. Ένα φράγμα με μεγάλη ιστορία, καθώς ξεκίνησε και σταμάτησε πολλές φορές στο παρελθόν. Στην πρώτη εικόνα φαίνεται το φράγμα από μακριά. Φαίνεται το ήδη κατασκευασμένο τμήμα μήκους 260 μ., από «σκληρό επίχωμα», δηλαδή επίχωμα από αμμοχαλικώδη υλικά αναμεμειγμένα με τσιμέντο, ενώ το άλλο, μήκους 266 μ., είναι υπό κατασκευή από γαιώδη υλικά και αργιλικό πυρήνα με επικάλυψη με πέτρες για προστασία του πυρήνα. Στη δεύτερη εικόνα φαίνεται ο όγκος της Θεόπετρας, όπου και το ομώνυμο σπήλαιο. Στην τρίτη εικόνα φαίνεται η επίστρωση και συμπύκνωση του αργιλικού πυρήνα του κατασκεπαζόμενου φράγματος, ενώ στην τέταρτη φαίνεται η επίστρωση με πέτρες της εξωτερικής επιφάνειας. Η χωρητικότητα του ταμιευτήρα είναι περίπου 3 εκατομμύρια κ.μ. και μόνο το τελευταίο τμήμα του έργου που ανακοίνωσε ο Περιφερειάρχης για να τελειώσει έχει προϋπολογισμό κοντά στα 2.000.000 ευρώ. Η Περιφέρεια προκήρυξε και τη δημιουργία δικτύου κλειστών αγωγών διανομής του νερού για την άρδευση των καλλιεργειών από το νερό του ταμιευτήρα. Το συνολικό κόστος του έργου μέχρι τη λειτουργία του φαίνεται να φτάνει τα 15.000.000 ευρώ, δηλαδή κοντά στα 5 ευρώ/κ.μ. νερού που αποθηκεύει. Φαίνεται ότι το φράγμα θα τελειώσει και είναι μια μικρή προσθήκη στις δυνατότητες αποθήκευσης νερού στη Θεσσαλία.
Φράγμα Ληθαίου
Από την επίσκεψη προέκυψαν μια σειρά από σκέψεις που θέλω να εκφράσω. Αρχικά η κατάρα του ελληνικού δημοσίου να ξεκινά έργα, να ξοδεύει χρήματα των Ελλήνων φορολογουμένων και να τα αφήνει ημιτελή. Όλη η χώρα είναι γεμάτη από κουφάρια τέτοιων έργων που βρίσκονται εγκαταλελειμμένα, γιατί κάποιος τα ξεκίνησε συνήθως με πελατειακά κριτήρια και ο επόμενος στη διοίκηση τα σταμάτησε για να ξεκινήσει κάποια άλλα, δυστυχώς με τα ίδια κριτήρια και αποτελέσματα.
Στο θέμα των ταμιευτήρων είναι προφανές ότι το πρόβλημα αρχίζει από την αδυναμία της Πολιτείας να οργανώσει μια αξιολόγηση και κατατάξει προτεραιότητας των απαραίτητων έργων ταμίευσης νερού με βάση μια ανάλυση του κόστους και της ωφέλειας από το κάθε ένα. Αυτό δημιουργεί προβλήματα, καθώς ο κάθε πολιτικός με δικά του κριτήρια (συνήθως συλλογής ψήφων) προτάσσει έργα που δεν πληρούν τα σωστά κριτήρια. Είναι προφανές ότι πρέπει να προηγηθούν οι μεγάλοι ταμιευτήρες που έχουν ένα κόστος κοντά στο 1 ευρώ/κ.μ. νερού, που αποθηκεύουν μεγάλους όγκους νερού για περιόδους ξηρασίας, ενώ μπορούν να παράγουν και φθηνή και καθαρή υδροηλεκτρική ενέργεια. Το Φράγμα στη Σκοπιά εκτιμάται ότι θα κοστίσει 100.000.000 ευρώ με χωρητικότητα 60.000.000 κ.μ., δηλαδή 1,6 ευρώ/κ.μ.
Η ωφέλεια για τον κάμπο των Φαρσάλων ιδιαίτερα μεγάλη, καθώς οι γεωτρήσεις που χρησιμοποιούνται σήμερα γίνονται όλο και βαθύτερες και στερεύουν, ενώ τα Φάρσαλα πίνουν εμφιαλωμένο νερό. Το φράγμα της Συκιάς εκτιμάται ότι θα κοστίσει 500.000.000 ευρώ για χωρητικότητα περίπου 500.000.000 κ.μ. νερού (δεν είναι ακόμη σήμερα ξεκάθαρο ποιος θα είναι ο όγκος του, γιατί δεν έχει οριστικοποιηθεί ακόμη το έργο). Η ωφέλεια για τη Θεσσαλία τεράστια, καθώς θα εξασφαλίσει φθηνό, καλής ποιότητας, επιφανειακό αρδευτικό νερό και θα αντικαταστήσει τη συνεχή άντληση νερού από τους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, που εξαντλούνται, με πολύ υψηλό ενεργειακό κόστος.
Η Θεσσαλία από την πλευρά εκτέλεσης έργων υποδομής για τη διαχείριση νερού είναι απόλυτα αδικημένη. Με δύο ουσιαστικά ταμιευτήρες στις ορεινές περιοχές (Ταμιευτήρες Πλαστήρα και Σμοκόβου) και έναν μεγάλο ταμιευτήρα στην πεδιάδα (στη θέση της Λίμνης Κάρλας) και πολλούς μικρούς στα ορεινά ή στη πεδιάδα έχει αφεθεί να καλύπτει της υδρευτικές και αρδευτικές ανάγκες με άντληση υπόγειων υδάτων. Το κόστος άντλησης είναι ιδιαίτερα υψηλό, με τις σημερινές τιμές ενέργειας απαγορευτικό. Η αύξηση του κόστους παραγωγής (ενέργεια, λιπάσματα, φυτοφάρμακα, αλλά και εξοπλισμού που θα ακολουθήσει) οδηγεί τους αγρότες να μειώσουν τις αρδευόμενες καλλιέργειές τους και να μειώσουν τις εισροές, προφανώς μειώνοντας την παραγωγή σε μια περίοδο που λόγω το πολέμου στην Ουκρανία πρέπει να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να την αυξήσουμε. Πέρα από τις επιδοτήσεις που μοιράζει η Κυβέρνηση και υπερθεματίζει για περισσότερες η Αντιπολίτευση, η διαχείριση του νερού είναι κρίσιμη και πρέπει άμεσα το πολιτικό σύστημα της χώρας να ασχοληθεί σοβαρά και να δρομολογήσει λύσεις με ορθολογισμό και όχι με πελατειακά κριτήρια.Υ.Γ.: Μαθαίνω ότι ο βουλευτής Λάρισας κ. Κόκκαλης έκανε ερώτηση προς την Κυβέρνηση σχετικά με την τύχη του φράγματος Αγιονερίου. Ευχάριστο, μετά την αδράνεια των τελευταίων σχεδόν οκτώ ετών, κάποιος πολιτικός που θα μπορούσε να έχει προωθήσει το έργο στη θητεία του στην Κυβέρνηση να πιέζει τους σημερινούς Υπουργούς.