Η χρήση μηχανικού εξοπλισμού παράγει ΑτΘ από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων. Ορθή χρήση του εξοπλισμού μόνο όταν χρειάζεται (η λογική η δουλειά μένει στο χωράφι που είχαν παλαιότεροι αγρότες είναι απόλυτα λανθασμένη) είναι μια καλή αρχή να μειώσουμε την κατανάλωση ενέργειας και την παραγωγή ΑτΘ.
Στην πλευρά της ενσωμάτωσης άνθρακα στο έδαφος η βασική αρχή είναι: αύξηση των εισροών οργανικής ύλης στο έδαφος και περιορισμός της αποδόμησης της οργανικής ουσίας. Οι αρχές της γεωργίας συντηρήσεως (αμειψισπορές, καλλιέργειες φυτοκάλυψης, μη διατάραξη του εδάφους) είναι η βάση για την αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους. Όλοι οι ομιλητές συμφωνούν ότι η διατήρηση του εδάφους καλυμμένου όλο τον χρόνο με διπλές καλλιέργειες ή καλλιέργειες φυτοκάλυψης είναι ένα στοιχείο κλειδί για απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα και προσθήκη οργανικής ύλης στο έδαφος μέσω της δράσης των ριζών (εκκρίσεις οργανικών υλικών) και των ίδιων των ριζών που μένουν στο έδαφος. Στην εικόνα φαίνονται αυτές οι ροές του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και στο έδαφος και πώς θα αυξηθεί η οργανική ουσία αν δεν επιταχύνουμε την αποδόμηση από τους μικροοργανισμούς με αερισμό του εδάφους.
Από εδώ αρχίζει η συζήτηση πώς μπορούν να υλοποιηθούν όλα αυτά στη γεωργία. Πρώτη συζήτηση αν πρέπει να γίνει ένα συνολικό ισοζύγιο ή μόνο ισοζύγιο αποθήκευσης του άνθρακα στο έδαφος σε μορφή οργανικής ουσίας. Η γαλλική άποψη φαίνεται να κλίνει προς γενικό ισοζύγιο. Άλλοι ομιλητές προτιμούν μόνο την αποθήκευση σε μορφή οργανικής ουσίας του εδάφους. Εδώ τίθεται και ένα θέμα πώς μπορούν να μετρηθούν όλα τα στοιχεία. Πώς μπορεί να μετρηθεί η ορθολογική λίπανση ή χρήση εξοπλισμού; Π.χ. χρήση μεθόδων μεταβλητής λίπανσης που επιτυγχάνει εξοικονόμηση λιπάσματος κατά περίπου 10 % πώς θα ελεγχθεί; Πώς μπορεί να μετρηθεί η οργανική ουσία του εδάφους; Η ανάλυση δειγμάτων εδάφους είναι προφανώς οικονομικά μη αποδεκτή. Αισθητήρες μέτρησης της οργανικής ουσίας του εδάφους για την ώρα δεν υπάρχουν, τουλάχιστον με ικανοποιητική ακρίβεια. Μια ιδέα είναι ο έλεγχος από δορυφόρους. Π.χ. η χρήση μεθόδων ακατεργασίας και συνεχούς ύπαρξης βλάστησης μπορεί να ελεγχθεί από δορυφόρους. Ουσιαστικά έλεγχος των καλλιεργητικών πρακτικών και αποδοχή των αποτελεσμάτων που φέρνουν.
Δεύτερη συζήτηση για πόσο χρόνο θα διαρκεί η αποθήκευση. Προφανώς χρειαζόμαστε την αποθήκευση για πάρα πολλά χρόνια. Πώς εξασφαλίζεται αυτό; Ένας αγρότης μπορεί να δεσμευτεί για 5 ή 10 χρόνια. Για παραπάνω είναι δύσκολο.
Τρίτη συζήτηση: Ποιος θα καλύψει το κόστος των αλλαγών; Μια άποψη είναι η πώληση των απορροφούμενων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα στο χρηματιστήριο ρύπων. Μια ιδέα που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται στις ΗΠΑ, αλλά και στην Ε.Ε. Αντίθετα άλλοι ομιλητές πρότειναν τη χρήση του εργαλείου των επιδοτήσεων για να επιτευχθούν οι στόχοι με δημόσια χρηματοδότηση. Π.χ. μέσω της ΚΑΠ. Κυρίως αν αυτό συνδέεται και με τη βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους και της βιοποικιλότητας.
Τέταρτη συζήτηση: Πώς θα φτάσουν οι πληροφορίες στους αγρότες και πώς θα εκπαιδευτούν οι αγρότες να εφαρμόσουν τις επιθυμητές πρακτικές και οι καταναλωτές να προτιμούν τα προϊόντα που παράγονται από εκμεταλλεύσεις που συμβάλλουν στη μείωση των ΑτΘ; Εδώ υπάρχει μια μεγάλη συζήτηση, που για τη χώρα μας θα πρέπει να είναι ακόμα μεγαλύτερη, καθώς δεν υπάρχει πλέον στη χώρα κανένας μηχανισμός σύνδεσης έρευνας και παραγωγής, αλλά και γενικότερα σύστημα γεωργικών εφαρμογών.
Τα θέματα τέθηκαν και η Ε. Επιτροπή υποσχέθηκε μέχρι το τέλος του έτους να έχει έτοιμους τους κανονισμούς για να αρχίσει η εφαρμογή. Η διαβούλευση άρχισε με την ημερίδα και θα ενταθεί στο επόμενο διάστημα. Είναι ενδιαφέρον ότι πολλές χώρες έχουν αρχίσει ήδη να μελετούν το θέμα. 13 από τις 28 χώρες της Ε.Ε. έχουν ήδη προχωρήσει σε μελέτες για το ισοζύγιο ΑτΘ στη γεωργία. Στον χάρτη φαίνονται με χρώματα, ενώ με γκρίζο χρώμα αυτές που δεν έκαναν κάτι. Η χώρα μας δεν εμφανίζεται ούτε στον χάρτη. Μάλλον κάποιο λάθος θα είναι είτε δεν είχαμε συμμετοχή στο πρόγραμμα που έκανε τις αναλύσεις. Είναι βέβαιο όμως ότι στη χώρα μας δεν έχει γίνει καμία σχετική συζήτηση. Η υποτιθέμενη διαβούλευση για το σχέδιο για τη νέα ΚΑΠ (που υποβλήθηκε στην ΕΕ πριν από τα Χριστούγεννα και μέχρι σήμερα δεν έχει εμφανιστεί κάπου) περιορίστηκε σε συζήτηση για τις επιδοτήσεις ως συνήθως. Πώς οι μικροί αγρότες θα πάρουν επιπλέον επιδοτήσεις και κάποιες διαρροές για συνδεδεμένες επιδοτήσεις σε μαλακό σιτάρι και κριθάρι, χωρίς κάποιο σχέδιο για το τι επιδιώκουν αυτές. Φυσικά το ΥΠΑΑΤ όσο διοικείται από απρόθυμους αστούς (Βορίδης, Λιβανός, Γεωργαντάς) που αλλάζουν γρήγορα και παραμένει μακριά από το προβλήματα του πρωτογενούς τομέα στο κέντρο της Αθήνας, χωρίς περιφερειακές υπηρεσίες γεωργικών εφαρμογών που θα μεταφέρουν τα προβλήματα στο κέντρο, θα συμβουλεύουν τους αγρότες και θα συνδέουν έρευνα με πράξη, θα παραμένει στα κουφά λόγια για τη σημασία του πρωτογενούς τομέα για τη χώρα.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
