Ζωική παραγωγή και βιολογική γεωργία

Το περιεχόμενο της πολιτικής από το χωράφι στο πιάτο του καταναλωτή

Γράφει ο Φάνης Γέμτος,
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Ένα τμήμα της πολιτικής από το χωράφι στο πιάτο του καταναλωτή δεν θα μπορούσε να μην αναφερθεί στη ζωική παραγωγή. Άλλωστε το 70% των αερίων του θερμοκηπίου της γεωργίας (συμβάλλει στο 10,5% των συνολικών εκπομπών της Ε.Ε.) προέρχεται

από τη ζωική παραγωγή (κυρίως τα μηρυκαστικά με το μεθάνιο που παράγουν). Επιπλέον το 68% της καλλιεργούμενης γης στην Ε.Ε. χρησιμοποιείται για να καλύψει ανάγκες της ζωικής παραγωγής. Η Ε. Επιτροπή θα προωθήσει τη χρήση πρόσθετων στις ζωοτροφές που θα βελτιώσουν την κατάσταση μειώνοντας τις εκπομπές μεθανίου. Επίσης θα ενισχύσει προσπάθειες αντικατάστασης εισαγόμενης σόγιας, κυρίως από περιοχές όπου καταστρέφονται δάση (βλέπε Αμαζόνιος) με τοπικά παραγόμενες από καλλιέργειες (ψυχανθή), αλλά και ζωοτροφές με ανάπτυξη φυκών (algae) που παράγονται με χρήση υπολειμμάτων γεωργίας, διαβίωσής μας και βιομηχανίας ή από ιχθυοκαλλιέργειες. Μια τέτοια μονάδα ανακύκλωσης έχει αναπτυχθεί στα θερμοκήπια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Βελεστίνο από τον κ. Κατσούλα. Το κυκλικό σύστημα που αναπτύχθηκε και δοκιμάζεται χρησιμοποιεί ιχθυοκαλλιέργειες που τα υπολείμματά τους λιπαίνουν υδροπονικές θερμοκηπιακές καλλιέργειες. Έτσι το νερό καθαρίζεται και επαναχρησιμοποιείται.
Η δυνατότητα υποκατάστασης του κρέατος από άλλα παράγωγα θα μπει στο τραπέζι των συζητήσεων, καθώς και θέματα πιο υγιεινής διατροφής του πληθυσμού για μείωση των υπέρβαρων πολιτών. Υπάρχει ήδη μια συζήτηση για τη χρησιμότητα της παραγωγής και κατανάλωσης κόκκινου κρέατος. Είναι γνωστό ότι χρειαζόμαστε 7 κιλά τροφής για παραγωγή ενός κιλού κρέατος. Επομένως είναι μια σπατάλη τροφίμων. Ήδη έχουν εμφανιστεί μέθοδοι παραγωγής υποκατάστατων του κρέατος και μάλιστα άνοιξε και το πρώτο εστιατόριο που σερβίρει σχετικά προϊόντα, αν θυμάμαι καλά στη Σιγκαπούρη.
Το πρόβλημα της χρήσης αντιβιοτικών στην κτηνοτροφία που δημιουργεί εθισμούς και δημιουργία ανθεκτικών μικροβίων θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Εκτιμάται ότι 33.000 θάνατοι ανθρώπων, αλλά και σημαντικό κόστος των Συστημάτων Υγείας κάθε χρόνο στην Ε.Ε. οφείλονται σε αυτό. Η Επιτροπή θα πάρει μέτρα για μείωση κατά 50% της χρήσης αντιβιοτικών μέχρι το 2030.
Σημαντικό θέμα τίθεται σχετικά με την καλή διαβίωση των παραγωγικών ζώων, καθώς αυτή επηρεάζει την υγεία των ζώων και την ποιότητα των τροφίμων, περιορίζει τη χρήση αντιβιοτικών και βελτιώνει τη βιοποικιλότητα. Θα αναπτυχθεί πρόγραμμα για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, αλλά και της μεταφοράς των ζώων. Σχετικά στοιχεία θα γίνει προσπάθεια να αναφέρονται στις ετικέτες των προϊόντων για να τις γνωρίζει ο καταναλωτής και να προτιμά αυτά που παράγονται με βιώσιμες μεθόδους.
Η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων παρασίτων που θα προσβάλλουν τα καλλιεργούμενα φυτά. Η Επιτροπή θα αυξήσει την επίβλεψη σε εισαγόμενα παράσιτα, ενώ θα αναπτύξει δράσεις για ανάπτυξη ανθεκτικών ποικιλιών που θα μειώσουν και τη χρήση παρασιτοκτόνων. Θα αναπτυχθούν επίσης δράσεις για εξασφάλιση καλής ποιότητας σπόρων και ποικιλιών για να έχουν πρόσβαση οι αγρότες, αλλά και για την πιστοποίησή τους.
Η Επιτροπή θεωρεί ότι η ζήτηση προϊόντων βιολογικής γεωργίας αυξάνεται και ότι πρέπει να ενισχυθεί η παραγωγή τους. Θεωρεί επίσης ότι έχει θετική επίδραση στη βιοποικιλότητα, δημιουργεί θέσεις εργασίας και προσελκύει νέους αγρότες, ενώ οι καταναλωτές αναγνωρίζουν την αξία της. Η Επιτροπή θα αναπτύξει ένα σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη της βιολογικής γεωργίας με στόχο να φτάσει στο 25% των εκτάσεων έως το 2030. Ο ίδιος στόχος έχει μπει και στη νέα ΚΑΠ. Η βιολογική γεωργία δεν επιτρέπει τη χρήση χημικών (λιπάσματα και φυτοφάρμακα εκτός από τα χαλκούχα σκευάσματα). Χρησιμοποιούν τεχνικές, όπως οι αμειψισπορές κυρίως με ψυχανθή για δέσμευση αζώτου, αλλά και περιορισμό των παρασίτων ή καλλιέργειες φυτοκάλυψης που επί πλέον περιορίζει τα ζιζάνια. Χρησιμοποιούν κοπριές και άλλα οργανικά υλικά για λίπανση. Είναι λογικό να περιμένουμε σημαντική μείωση των αποδόσεων χωρίς χημικά που κατά τη γνώμη μου φτάνει στο 30% της παραγωγής. Γι’ αυτό και τα προϊόντα αυτά πωλούνται ακριβότερα. Πολλοί καταναλωτές θεωρούν τα προϊόντα της βιολογικής γεωργίας περισσότερο υγιεινά από τα συμβατικά και είναι πρόθυμοι να πληρώσουν μεγαλύτερη τιμή για να τα αποκτήσουν. Το ίδιο πιστεύεται ότι θα ισχύσει για πολλά προϊόντα που θα παραχθούν με περιορισμούς χρήσης χημικών. Αυτό που πρέπει να εξετάσουμε είναι πόσοι καταναλωτές μπορούν να πληρώσουν τις μεγαλύτερες τιμές. Η Επιτροπή θα πρέπει να πείσει τους καταναλωτές να αποδεχτούν και να προτιμούν τα προϊόντα αυτά. Θα δούμε πώς εξελίσσεται το πρόβλημα στα επόμενα χρόνια.
Οι νέες οικολογικές πληρωμές (eco-schemes) που θα προωθήσει η Ε. Επιτροπή θα διευκολύνουν τους αγρότες να εφαρμόσουν τις προτεινόμενες πολιτικές. Θα δοθούν μέσω του πυλώνα 1 και θα καλύψουν την προώθηση της γεωργίας ακριβείας, της αγρο-οικολογίας που συμπεριλαμβάνει και τη βιολογική γεωργία, τη γεωργία ενσωμάτωσης άνθρακα στο έδαφος και τις αγροτικές δασώσεις.
Όλα όσα ανέφερα θα πρέπει να ενσωματωθούν στα Εθνικά Σχέδια των κρατών - μελών που θα εξειδικεύουν τους στόχους και τις δράσεις τους. Η Ελληνική πρόταση αναμένεται να παρουσιαστεί για να δούμε τι θα προωθήσει. Το καλό είναι ότι το πρόγραμμα θα αξιολογείται κάθε δύο χρόνια, επομένως ό,τι προταθεί θα πρέπει να είναι μετρήσιμο. Ελπίζω να περιλαμβάνει μέτρα που θα ενισχύσουν δράσεις που θα αποτρέψουν οικολογικά προβλήματα, όπως προστασία των εδαφών από τη διάβρωση και τη μείωση της γονιμότητας με αύξηση της οργανικής ουσίας του εδάφους και τη συνεχή τους κάλυψη.