Οι αγρότες έχουν ελάχιστη εκπαίδευση και σε γενικές γραμμές αρνούνται να εκπαιδευτούν και να εφαρμόσουν νέες ιδέες. Υπάρχει πρόβλημα βασικής εκπαίδευσης των αγροτών. Δεν ξέρω πόσοι αγρότες έχουν βασική τεχνική εκπαίδευση στη γεωργία. Θυμάμαι ότι στα Τεχνικά Λύκεια όταν δημιουργήθηκαν, σε πολλές αγροτικές περιοχές γεωργικά τμήματα δεν λειτούργησαν γιατί δεν υπήρχαν παιδιά που να τα δηλώσουν. Η λογική ότι στο χωράφι μαθαίνεις καλύτερα από το σχολείο υπήρχε από την εποχή του Καποδίστρια. Στα 200 χρόνια μάλλον λίγα άλλαξαν στη λογική των αγροτών. Τώρα όμως τα πράγματα άλλαξαν. Η γνώση αλλάζει τόσο γρήγορα που αν δεν παρακολουθείς τις εξελίξεις μένεις εκτός αγοράς. Τι πρότεινε ο κ. Υπουργός; Τίποτα ιδιαίτερο. Ούτε τα προσόντα αυτών που θα μπουν στο πρόγραμμα νέων αγροτών, ούτε πώς θα αναδημιουργηθεί ένα σύστημα γεωργικών εφαρμογών, ούτε κάποια σχολεία διαρκούς επιμόρφωσης των αγροτών, ούτε πιλοτικοί αγροί για επίδειξη των νέων ιδεών, τίποτα. Μίλησα παλαιότερα για τον Θεό της Ελλάδας που θα μπορούσε να φωτίσει τους αγρότες, αλλά μάλλον δεν ασχολείται με την Ελληνική Γεωργία. Χρειάζεται ένα πρόγραμμα με στόχους και χρονοδιαγράμματα. Και συνεχείς αξιολογήσεις, κάτι που φαίνεται ότι θα μας επιβάλλει η νέα ΚΑΠ. Αλλά αυτά είναι ξένα για τους πολιτικούς μας.
Το επόμενο θέμα που έθεσε είναι η ανάγκη δημογραφικής ανανέωσης. Πολλές έρευνες έχουν δείξει τη γήρανση του πληθυσμού της χώρας. Στον γεωργικό τομέα τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Οι μεγάλης ηλικίας αγρότες είναι η πλειοψηφία. Οι νέοι εγκαταλείπουν τα χωράφια. Η Ε.Ε. προσπαθεί με επιδοτήσεις να προσελκύσει νέους στη γεωργία. Η γνώμη μου είναι ότι δεν αρκούν οι επιδοτήσεις. Πολλά από τα προγράμματα είναι εικονικά για να πάρουμε τις επιδοτήσεις. Αλλά πώς να μείνει ένας νέος αγρότης όταν το εισόδημά του στηρίζεται μονό στις επιδοτήσεις; Πώς να μείνει στη γεωργία ένας νέος όταν το κόστος νερού είναι τόσο υψηλό που κάνει τις καλλιέργειες ασύμφορες; Και όταν νιώθει ότι σε λίγα χρόνια οι γεωτρήσεις του θα στερέψουν και τα χωράφια θα γίνουν ξηρικά; Τότε προτιμά να νοικιάσει τα χωράφια του για Φ/Β να παίρνει ένα υψηλό ενοίκιο που με τις σημερινές καλλιέργειες (σιτάρι, βαμβάκι, καλαμπόκι) δεν πρόκειται ποτέ να αποκτήσει και φεύγει στην πόλη να γεμίζει όλη μέρα τις καφετέριες. Εάν όμως προωθούσαμε μια γεωργία υψηλής παραγωγικότητας και αξίας που θα έκανε κύκλο εργασιών πάνω από 1.000 ευρώ/στρέμμα και θα έδινε στον νέο ένα υψηλό εισόδημα, τότε θα προσελκύονταν νέοι να εργαστούν πραγματικά στα χωράφια. Αυτό όμως προϋποθέσει σχέδιο αναδιάρθρωσης των καλλιεργειών, επίλυση του προβλήματος των υποδομών, αρχικά της διαχείρισης του νερού, ενίσχυση της εμπορίας των νωπών, αλλά και της μεταποίησης. Με άλλα λόγια μια Εθνική Αγροτική Πολιτική που θα αξιοποιούσε την ΚΑΠ της Ε.Ε. αλλά με εθνικούς στόχους που θα οδηγούσαν στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα, όχι στα λόγια από τα μπαλκόνια, αλλά με πράξεις. Αυτό έπρεπε να συζητήσουν στη διαβούλευση για την ΚΑΠ. Κάτι που δεν φαίνεται να είναι στους στόχους του ΥΠΑΑΤ.
Μια άλλη πονεμένη ιστορία είναι η ενίσχυση του ρόλου του γεωτεχνικού. Οι γεωτεχνικοί του Ελληνικού Δημοσίου είναι κλεισμένοι στα γραφεία τους και διεκπεραιώνουν τη γραφειοκρατία των επιδοτήσεων. Υπάρχει κρατικός γεωπόνος στα χωράφια; Δυστυχώς όχι. Αλλά και να υπήρχε χωρίς σχέδιο και στόχους τι θα έκανε; Αν η Πολιτεία δεν έχει θέσει στόχους και κατεύθυνση της γεωργικής πολιτικής, τι συμβουλές και κατευθύνσεις μπορεί να δώσει ένας κρατικός γεωπόνος; Τα ίδια ισχύουν για τα καταστήματα πώλησης γεωργικών εφοδίων. Χωρίς κατεύθυνση και στόχους τι υπηρεσίες να προσφέρουν; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι είναι οι μόνοι που συνεχίζουν να είναι στα χωράφια, αλλά μάλλον κάνουν μια δουλειά ρουτίνας χωρίς κατεύθυνση. Τα ίδια ισχύουν για το πρόγραμμα γεωργικών συμβούλων που ετοιμάζει το ΥΠΑΑΤ. Τι συμβουλές θα δώσουν στους αγρότες όταν δεν υπάρχουν σαφείς στόχοι; Και πώς θα αξιολογηθούν αν πέτυχαν τους στόχους;
Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και με την έρευνα. Εκτός από τη χαμηλή χρηματοδότηση της έρευνας στη χώρα υπάρχουν δύο σημαντικά προβλήματα που μειώνουν την αποτελεσματικότητα των χρημάτων που ξοδεύονται. Τα προγράμματα δεν είναι στενευμένα. Φυσικά αφού δεν υπάρχουν στόχοι μιας Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής και δεν υπάρχει σύνδεση ΥΠΑΑΤ (ή Γραμματείας Έρευνας) και αγροτών δεν υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα που στην επίλυσή τους θα στόχευε η χρηματοδότηση των προγραμμάτων. Θα χρειάζονταν π.χ. ένα πρόγραμμα αντιμετώπισης της μικροκαρπίας στα μήλα της Ζαγοράς ή αντιμετώπιση των ζημιών από ανοιξιάτικούς παγετούς στις δενδρώδεις ή άλλες καλλιέργειες ή διατροφής μηρυκαστικών με τοπικές ζωοτροφές. Τα ίδια ισχύουν για τις νέες τεχνολογίες. Αλλά ακόμη και αν μάθουμε τα προβλήματα και κάνουμε την έρευνα, υπάρχει αδυναμία να φτάσουν τα αποτελέσματα στους τελικούς χρήστες, τους αγρότες. Τα προβλήματα παραμένουν και η παραγωγικότητα της γεωργίας μας μειώνεται όταν άλλοι λαοί κάνουν άλματα.
Πιστεύω ότι η διαβούλευση για την ΚΑΠ έπρεπε να θέσει όλα αυτά τα προβλήματα (και πολλά άλλα που υπάρχουν) και να προτείνουν οι Υπουργοί λύσεις να γίνει η σχετική συζήτηση, ώστε να ληφθούν οι καλύτερες αποφάσεις. Έτσι θα πάει η χώρα μπροστά και όχι με εγκαίνια, κόψιμο κορδελών και φωτογραφίες.
γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
