Ακόμα η πρωτογενής παραγωγή στη γεωργία επηρεάστηκε λιγότερο σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, όπως η υγεία, ο τουρισμός, η εστίαση, οι μεταφορές, πάνω στους οποίους η πανδημία, και κυρίως τα μέτρα περιορισμού που πάρθηκαν για τον περιορισμό της παγκοσμίως, είχαν συγκλονιστικές επιπτώσεις. Από την άλλη η μείωση του εισοδήματος των καταναλωτών που επέφερε η πανδημία θα έχει σοβαρότερες επιπτώσεις στο μέλλον. Χαμηλότερο εισόδημα σημαίνει στροφή προς φθηνότερο τρόφιμο, κυρίως κατανάλωση στο σπίτι και λιγότερο εκτός. Επίσης παρατηρείται μία αύξηση της κατανάλωσης τροφίμων που θεωρούνται ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα.
Αυτά είναι τα χρήσιμα συμπεράσματα της έρευνας που διεξήγαγε ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Γεωπονικών Επιστημών της Σουηδίας (SLU), Κώστας Καραντινινής, αναλύοντας τις επιπτώσεις της πανδημίας στην ελληνική αγροδιατροφή.
Σύμφωνα με τον Καθηγητή «η πανδημία ενίσχυσε την αντίληψή μας για τον σημαντικό ρόλο της παραγωγής και διανομής τροφίμων στο περιβάλλον, στο κλίμα και στην οικονομική ανάπτυξη και συνέβαλε σημαντικά στη διαμόρφωση της νέας κοινής αγροτικής πολιτικής (ΚΑΠ). Όπως κάθε κρίση, μαζί με την καταστροφή, η πανδημία δίνει μια ευκαιρία για την ελληνική γεωργία και διατροφή. Θα ήταν χρήσιμο, αυτή την φορά, αυτή η κρίση να μην αφεθεί να πάει χαμένη. Δύο ήταν οι μεγάλοι επικείμενοι κίνδυνοι που εκφράστηκαν όταν ξέσπασε η πανδημία Covid-19: η ασφάλεια τροφίμων και η επισιτιστική επάρκεια».
Ασφάλεια και εξασφάλιση τροφίμων: Ως έναν βαθμό τα προβλήματα επάρκειας μετριάστηκαν καθώς οι κυβερνήσεις των περισσότερων χωρών έθεσαν την ασφάλεια και την επάρκεια των τροφίμων σε ύψιστη προτεραιότητα και πήραν μέτρα που θα επέτρεπαν την απρόσκοπτη και ασφαλή μεταφορά τροφίμων. Μετά από κάποιους δισταγμούς, η Ε.Ε. ανακοίνωσε τον Απρίλιο έκτακτα μέτρα αποθήκευσης πλεονασμάτων και αντίστοιχα κονδύλια -καθώς και «πράσινους διαδρόμους»- για τη διευκόλυνση των μεταφορών στα ενδοκοινοτικά σύνορα.
Ζήτηση και εφοδιαστική αλυσίδα τροφίμων: Τέσσερις σημαντικές αλλαγές γίνονται σταδιακά εμφανείς στην αγροδιατροφή που έχουν επιπτώσεις περισσότερο στη δομή παρά στον όγκο της ζήτησης: οι καταναλωτικές προτιμήσεις, το εισόδημα, οι διακοπές στις εφοδιαστικές αλυσίδες και η αβεβαιότητα. Η πρωτογενής παραγωγή στη γεωργία επηρεάστηκε λιγότερο σε σχέση με άλλους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας, όπως η υγεία, ο τουρισμός, η εστίαση, οι μεταφορές, πάνω στους οποίους η πανδημία, και κυρίως τα μέτρα περιορισμού που πάρθηκαν για τον περιορισμό της παγκοσμίως, είχαν συγκλονιστικές επιπτώσεις. Η μείωση του εισοδήματος των καταναλωτών που επέφερε η πανδημία θα έχει σοβαρότερες επιπτώσεις στο μέλλον. Χαμηλότερο εισόδημα σημαίνει στροφή προς φθηνότερο τρόφιμο, κυρίως κατανάλωση στο σπίτι και λιγότερο εκτός. Επίσης παρατηρείται μια αύξηση της κατανάλωσης τροφίμων που θεωρούνται ότι ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι εξαιρετικές συνθήκες που προκλήθηκαν στις διεθνείς αγορές προκάλεσαν επίσης μεταβολές στις εξαγωγές, κάποιες από τις οποίες ήταν θετικές για την Ελλάδα, τουλάχιστον στο πρώτο τετράμηνο 2020. Μειώθηκαν και τα δύο σκέλη του εμπορικού ισοζυγίου, με τις εξαγωγές να υποχωρούν λιγότερο από τις εισαγωγές. Στη βελτίωση αυτή συνέβαλαν σημαντικά οι εξαγωγές ποτών, καπνού και λαδιών, ενώ οι εξαγωγές τροφίμων αυξήθηκαν οριακά το πρώτο τρίμηνο και σταθεροποιήθηκαν τον Απρίλιο-Μάιο. Οι μεταβολές αυτές δείχνουν μάλλον τις αβεβαιότητες της εφοδιαστικής αλυσίδας, όπου κάποιοι ανταγωνιστές, ίσως από τη Βόρεια Αφρική, την Τουρκία, την Ιταλία και άλλες χώρες, δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στη ζήτηση την οποία κάλυψαν πολύ αποτελεσματικά οι Έλληνες εξαγωγείς, δείχνοντας έτσι αξιόλογη ευελιξία.
ΝΑ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΟΥΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ
Συνοπτικά, ο Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Γεωπονικών Επιστημών της Σουηδίας (SLU), Κώστας Καραντινινής, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η πρωτογενής παραγωγή στην Ελλάδα δεν αναμένεται να επηρεαστεί από την πανδημία, όπως λίγο επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση της προηγούμενης δεκαετίας. Η πανδημία συνέβαλε στο να κατανοήσουμε βαθύτερα τον ρόλο της αγροδιατροφής, όχι μόνο στην Covid-19 αλλά και σε μελλούμενες πανδημίες, και μας βοήθησε να αντιληφθούμε τη σημασία της παραγωγής, μεταποίησης, διανομής και κατανάλωσης τροφίμων ευρύτερα. Η χώρα πρέπει να ξεκινήσει άμεσα τη σύνταξη μιας εθνικής στρατηγικής για την αγροδιατροφή, οριζόντια ανά προϊόν, αλλά και γεωγραφικά, θέτοντας την αγροδιατροφή στην προπομπή μιας πορείας προς την αειφόρο ανάπτυξη, όπως έπραξε η Ε.Ε. με την ΑΑΣΠ. Είναι εθνική υπόθεση η γεωργία κυρίως γι’ αυτό: επειδή απέδειξε ότι μπορεί να κρατήσει σταθερό το εισόδημα και την απασχόληση στην ελληνική περιφέρεια. Τα κλάσματα της ελληνικής γεωργίας μπορούν να βελτιωθούν είτε αυξάνοντας τον αριθμητή (μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία), είτε μικραίνοντας τον παρονομαστή (λιγότεροι δικαιούχοι). Στον παρονομαστή, είναι προφανές ότι δεν μπορούν να συμβάλουν, ούτε και να επιβιώσουν όλες ανεξαιρέτως οι μικρές εκμεταλλεύσεις, άρα ο παρονομαστής θα συνεχίσει να μειώνεται. Το μικρό μέγεθος όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί με συλλογικές δράσεις, με γνώση και με διαρκή ενημέρωση, με την επιχειρηματικότητα, την καινοτομία και με τη διαρκή συστηματική προσαρμογή στις ανάγκες της αγοράς, της τεχνολογίας και των επιστημονικών εφαρμογών. Ο αριθμητής του κλάσματος, η προστιθέμενη αξία της αγροδιατροφής, έχει μεγάλα περιθώρια βελτίωσης και η κατανομή του θα πρέπει να γίνει με κριτήρια ανάπτυξης και αντίστοιχης συμβολής στους εθνικούς στρατηγικούς στόχους. Στον αριθμητή, όχι μόνο αριθμητικά αλλά και ποιοτικά, θα πρέπει να στοχεύσει η εθνική στρατηγική για την αγροδιατροφή».
Του Γιώργου Ρούστα
