υποσχέσεων εταιρειών μεταποίησης γεωργικών προϊόντων. Ορισμένα δημοσιεύματα αναφέρονται στην αθέτηση συμφωνιών από τις εταιρείες ζυθοποιίας σχετικά με το κριθάρι που καλλιεργείται με συμβόλαια μεταξύ των εταιρειών και των αγροτών. Σε επίσκεψή μου στη Χάλκη άκουσα από παραγωγούς ότι η εταιρεία που τους έβαλε να καλλιεργήσουν σπανάκι αρνήθηκε να συγκομίσει και να παραλάβει τη δεύτερη κοπή. Από παράγωγους Φαλάνης - Αμπελώνα άκουσα ότι προβλήματα υπάρχουν με χαμηλή παραγωγή και στην απορρόφηση αρακάδων για κατάψυξη που καλλιεργήθηκαν στην περιοχή.
Προσπάθησα να καταλάβω καλύτερα τι γίνεται. Ας πάμε αρχικά στο κριθάρι ζυθοποιίας. Οι αγρότες έχουν συμβόλαια με τις εταιρείες να καλλιεργήσουν κριθάρι που θα πληρωνόταν με πολύ υψηλότερη τιμή από το κτηνοτροφικό. Από όσο ξέρω η τιμή είναι 180€/τόνος για το ζυθοποιίας έναντι 130€/τόνο περίπου για το κτηνοτροφικό. Η σύμβαση υποχρεώνει την εταιρεία να παραλάβει τουλάχιστον 300 κιλά το στρέμμα. Συνήθως όμως τα προηγούμενα χρόνια παρελάμβανε περισσότερα ή όλη την παραγωγή. Φέτος όμως με τη μείωση της κατανάλωσης μπύρας από το κλείσιμο στα σπίτια μας, η εταιρεία προτίθεται να παραλάβει μόνο τις ποσότητες του συμβολαίου. Από αυτή την πλευρά η εταιρεία δεν αθετεί το συμβόλαιο και προφανώς με την ισχύ που έχει έναντι του μεμονωμένου παραγωγού θα πάρει το ελάχιστο που έχει υποχρέωση. Μάλλον οι παραγωγοί έκαναν λογαριασμό πιστεύοντας ότι και φέτος θα τους πάρουν όλη την παραγωγή, κάτι που δεν φαίνεται πιθανό.
Με το σπανάκι φαίνεται ότι το πρόβλημα είναι στην ακαταλληλότητα του προϊόντος του δεύτερου «χεριού» της παραγωγής. Οι φετινές καιρικές συνθήκες φαίνεται να δημιούργησαν ασθένειες που έκαναν το προϊόν ακατάλληλο για κατάψυξη. Οπότε η εταιρεία δεν το παρέλαβε μέχρι κάποιου σημείου δικαιολογημένα. Υπάρχει η άποψη ότι η μικρή δυναμικότητα συγκομιδής της εταιρείας (διάθεση μόνο μιας μηχανής συγκομιδής) αύξησε το πρόβλημα. Ορισμένοι παραγωγοί υποστηρίζουν ότι το προϊόν τους ήταν απόλυτα καλής ποιότητας. Με τους αρακάδες φαίνεται ότι η παγωνιά του Μαρτίου προκάλεσε μικροκαρπία (όψιμοι λοβοί) που δεν είναι εμπορεύσιμο προϊόν και τελικά χαμηλή παραγωγή που δυσαρέστησε του παραγωγούς.
Προφανώς η φασαρία και οι διαμαρτυρίες, εν μέρει μόνο δικαιολογημένες, δείχνουν έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ παραγωγών και μεταποιητών. Έχω γράψει πολλές φορές ότι η αδυναμία να δημιουργήσουμε μια αλυσίδα από το χωράφι στο πιάτο του καταναλωτή με αρμονική συνεργασία μετά των κρίκων δημιουργεί προβλήματα. Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης δημιουργεί καταστάσεις που ο πιο ισχυρός αδικεί τον λιγότερο ισχυρό. Όταν υπάρχει έλλειψη προϊόντων πολλοί παραγωγοί μεταφέρουν στον μεταποιητή και μη εμπορεύσιμο μέρος της παραγωγής, ενώ όταν συμβαίνει το αντίθετο (που είναι και το πιο συνηθισμένο) ο μεταποιητής γίνεται αυστηρός στους ελέγχους και τις απορρίψεις. Τίθεται προφανώς ένα ερώτημα πώς αυτό θα βελτιωθεί.
Υποθέτω ότι ένα πρώτο πρόβλημα προέρχεται από τη διαπραγμάτευση των προϊόντων από μεμονωμένους παραγωγούς. Όταν έχεις λίγα στρέμματα σπανάκι ή λίγους τόνους κριθάρι τότε η διαπραγματευτική σου ικανότητα είναι πολύ μικρή. Αν οι παραγωγοί της Χάλκης του σπανακιού ήταν οργανωμένοι τότε θα υπήρχε μια διαπραγμάτευση με ίσους όρους. Προφανώς η ομάδα παραγωγών ή ο συνεταιρισμός θα είχε κάποιος γεωπόνο σύμβουλο που θα τους βοηθούσε στις διαπραγματεύσεις και θα ξεχώριζε αν πραγματικά το πρόβλημα ήταν η προσβολή και η ποιότητα του προϊόντος ή κάτι άλλο. Και φυσικά αν ήταν αδυναμία της εταιρείας να παραλάβει την καλής ποιότητας παραγωγή θα υπήρχε πίεση για αποζημιώσεις.
Μια πρώτη απάντηση στην αδυναμία των αγροτών είναι η οργάνωσή τους σε ομάδες ή συνεταιρισμούς. Ένα ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι γιατί οι υπάρχοντες συνεταιρισμοί δεν αναλαμβάνουν δραστηριότητες οργάνωσης πωλήσεων των αγροτών και διαπραγματεύσεων με τους αγοραστές. Είναι αρκετά οργανωμένοι για αυτή τη δράση ή έχουν τη συνήθη οργάνωση των συλλογικών σχημάτων της χώρας όπου το πελατειακό σύστημα κυριαρχεί; Είναι δυνατό ο συνεταιρισμός να κάνει αντικειμενική αξιολόγηση των προϊόντων που παραλαμβάνει ή χρησιμοποιεί δύο μέτρα και δύο σταθμά; Είναι δυνατόν να έχει μόνο το απαραίτητο και εξειδικευμένο προσωπικό ή απλώς απασχολεί άτομα για κάλυψη των πελατειακών σχέσεων με τους ψηφοφόρους - μέλη του συνεταιρισμού; Μήπως αυτό πρέπει να συζητήσουμε για να βρούμε λύσεις; Ή μας βολεύει όπως είμαστε; Με την ευκαιρία θυμήθηκα μια επίσκεψη που έκανα πριν πολλά χρόνια στον συνεταιρισμό ανθοπαραγωγών ALKMAAR στην Ολλανδία. Ο συνεταιρισμός διαχειριζόταν την παραγωγή χιλιάδων παραγωγών και διατηρούσε δημοπρατήριο ανθέων. Τα λουλούδια ήταν τοποθετημένα σε μικρά βαγονέτα που κινούνταν πάνω σε ράγες. Περνούσαν μπροστά από τους εμπόρους, οι οποίοι τα κτυπούσαν με τιμή που κατέβαινε (δηλαδή άρχιζε από μεγάλη τιμή και κατέβαινε). Με την αγορά το βαγονέτο πήγαινε κατευθείαν εκεί που ο έμπορος επιθυμούσε. Π.χ. αεροδρόμιο για μεταφορά σε όλο τον κόσμο. Συζητήσαμε τότε με το τεχνικό προσωπικό του συνεταιρισμού για τη λειτουργία του. Ως Έλληνες θέσαμε το θέμα των παρεμβάσεων των μελών του ΔΣ στη δουλειά τους. Η απάντηση ήταν ότι τον συνεταιρισμό τον λειτουργούν οι τεχνικοί. Το ΔΣ καθορίζει τους στόχους και τι θα συμβάλει στην επίτευξή τους. Δουλειά των τεχνικών να εκτελέσουν το πρόγραμμα με επιτυχία και το ΔΣ αξιολογούσε τη δουλειά τους. Χωριστές και καθαρές δουλειές. Μπορεί κανείς να φανταστεί τέτοια λειτουργία σε ελληνικό αγροτικό συνεταιρισμό; Ούτε μεγάλες κρατικές επιχειρήσεις δεν μπορούν να χωρίσουν τη δουλειά ΔΣ και εκτελεστικού μέρους. Πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος είναι συχνά στα μαχαίρια. Στους Γεωργικούς Συνεταιρισμούς ο πρόεδρος τα γνωρίζει όλα και παρεμβαίνει παντού. Άλλο ένα στοιχείο αποτυχίας που φυσικά πληρώνουν οι αγρότες που συμμετέχουν βέβαια στο παιχνίδι για να αποκομίσουν κάποια πρόσκαιρα ατομικά οφέλη.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
