Ο χρόνος σποράς συνήθως συμπίπτει με το τέλος της προηγούμενης καλλιέργειας. Προφανώς θέλουμε να γίνει η σπορά το ταχύτερο δυνατό για να μπορέσει η καλλιέργεια να φυτρώσει και να αναπτυχθεί αρκετά πριν από την πτώση της θερμοκρασίας. Ιδιαίτερα όταν θέλουμε να συγκομίσουμε τη βιομάζα τότε η πρώιμη σπορά είναι πρώτη προτεραιότητα για να πετύχουμε μεγάλη παραγωγή. Ο χρόνος ανάπτυξης της καλλιέργειας διαφέρει ανάλογα με την κύρια καλλιέργεια. Είναι μεγαλύτερος μετά από καλαμπόκι για ενσίρωση, λίγο μικρότερος για καλαμπόκι ή σόγια και μικρότερος μετά από βαμβάκι.
Η σπορά πρέπει να γίνει σε έδαφος χωρίς ή ελάχιστη κατεργασία για να μειωθεί το κόστος εγκατάστασης. Μια δυνατότητα είναι να χρησιμοποιηθεί μια σπαρτική σιτηρών για ακατεργασία. Δεύτερη δυνατότητα είναι η χρήση συμβατικής σπαρτικής σιτηρών είτε με κανονική λειτουργία (γραμμική σπορά) είτε με αφαίρεση των ελαστικών σωλήνων μεταφοράς του σπόρου στο έδαφος (διάχυτη σπορά σε όλη την επιφάνεια του εδάφους). Μια τρίτη λύση είναι η χρήση ενός λιπασματοδιανομέα στερών λιπασμάτων και η διάχυτη διανομή του σπόρου. Προφανώς στις δύο τελευταίες περιπτώσεις ακολουθεί ένα πέρασμα με ελαφριά σβάρνα για ενσωμάτωση του σπόρου στο έδαφος που θα βοηθήσει στο φύτρωμα με την πρώτη βροχή. Σε πολλές περιπτώσεις στις ΗΠΑ σπέρνεται η καλλιέργεια φυτοκάλυψης είτε μαζί με την καλλιέργεια και αναπτύσσεται μετά τη συγκομιδή, είτε ανάμεσα στις σειρές της κύριας καλλιέργειας και φυτρώνει πριν από τη συγκομιδή της κύριας καλλιέργειας.
Ποιες ποσότητες σπέρνουμε; Συνήθως στις μεμονωμένες καλλιέργειες σπέρνουμε μειωμένες τις ποσότητες για τις κανονικές καλλιέργειες. Γενικά δεν θέλουμε πολύ πυκνούς πληθυσμούς στις καλλιέργειες φυτοκάλυψης, Π.χ. σε σιτηρά 15-18κιλά το στρέμμα, για το βίκο 10-14 κιλά/στρέμμα. Όταν σπέρνουμε μίγματα αγρωστωδών και ψυχανθών τα αγρωστώδη είναι το 1/3 έως 1/4 του σπόρου που σπέρνουμε. Σε πειράματα που κάναμε στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας σε μίγματα βρώμης ή τριτικάλ και βίκου ή κτηνοτροφικού μπιζελιού σπέρναμε περίπου 8-10 κ ψυχανθούς και 5-6 αγρωστώδους. Η σπορά των μιγμάτων γίνονταν συνήθως με δύο διαδοχικά περάσματα της μηχανής. Η ανάμιξη των σπόρων δεν λειτουργούσε γιατί οι σπόροι είχαν διαφορετικό σχήμα και ειδικό βάρος οπότε στο σπορο-δοχείο με τους κραδασμούς της μηχανής διαχωρίζονταν και δεν πετυχαίναμε ομοιόμορφη σπορά. Γενικότερα δεν χρειαζόμαστε ιδιαίτερη λίπανση για την καλλιέργεια φυτοκάλυψης αν πρόκειται για μίγμα με ψυχανθές και δεν θέλουμε να τη συγκομίσουμε. Τα αγρωστώδη επωφελούνται από το υπολειμματικό άζωτο της κύριας καλλιέργειας μειώνοντας την έπλκυση και επαναφέροντάς το στον κύκλο, ενώ τα ψυχανθή παράγουν το δικό τους άζωτο και βοηθούν και το αγρωστώδες.
Ο τερματισμός της καλλιέργειας φυτοκάλυψης παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα και χρειάζεται καλή μελέτη και προετοιμασία. Πρέπει από την αρχή να ορίσουμε τι θα κάνουμε την καλλιέργεια φυτοκάλυψης. Εάν τη συγκομίσουμε για την αγορά ως ζωοτροφή ή βιομάζα η κάθε καθυστέρηση τερματισμού με κοπή θα μας δώσει υψηλότερες αποδόσεις αρκεί να μην καθυστερήσουμε τόσο που να βγάλουν σπόρο τα φυτά μας. Γιατί οι σπόροι που θα πέσουν στο έδαφος θα παραμείνουν ως ζιζάνια. Εάν αφήσουμε τη βιομάζα στο χωράφι τότε μπορούμε είτε να την τερματίσουμε με κατεργασία εδάφους είτε με εφαρμογή ζιζανιοκτόνου. Το όργωμα μπορεί να ενσωματώσει τη βιομάζα στο έδαφος στο βάθος οργώματος και να αφήσει την επιφάνεια καθαρή για τη λειτουργία των μηχανημάτων προετοιμασίας της σποροκλίνης και τη σπορά. Μια παρόμοια εργασία μπορεί να γίνει με βαριές δισκοσβάρνες που θα κόψουν τη βλάστηση και θα την ενσωματώσουν στο επιφανειακό στρώμα του εδάφους. Χρειάζεται προσοχή για να μην εμποδίσουν τα φυτικά υπολείμματα τη λειτουργία της σπαρτικής που καλά είναι να έχει δίσκους αντί για υνιά. Μια άλλη λύση είναι η καταστροφή της βλάστησης είτε με κυλίνδρους με προεξοχές είτε με ζιζανιοκτονία εφόσον κάνουμε σπορά χωρίς κατεργασία του εδάφους. Στην περίπτωση αυτή η φυτομάζα παραμένει στην επιφάνεια του εδάφους, το προστατεύει από τη διάβρωση μέχρι να αναπτυχθεί η κύρια καλλιέργεια (ιδιαίτερα χρήσιμο για βαμβάκι σε επικλινείς εκτάσεις), ενώ μειώνει την εξάτμιση νερού που μένει στο έδαφος για την καλλιέργεια και καθυστερεί τη θέρμανση του εδάφους, κάτι που δεν θέλουμε στο βαμβάκι.
Το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε είναι οι υγρές συνθήκες κατά τον χρόνο σποράς καλαμποκιού ή βαμβακιού που τυχόν κινήσεις μηχανημάτων στο χωράφι μπορεί να προκαλέσουν συμπίεση του εδάφους. Εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και θα πρέπει να καθυστερήσουμε τη σπορά προκειμένου να την αποφύγουμε. Είναι προφανές ότι η χρήση καλλιεργειών φυτοκάλυψης έχουν υπέρ και κατά που πρέπει να ζυγίσουμε για να πάρουμε αποφάσεις. Αλλά γι’ αυτά στο επόμενο.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
