Τα συστήματα γεωργικών εφαρμογών όμως είναι απαραίτητα σε όλες τις χώρες του κόσμου. Διότι αυτά κάνουν δύο δουλειές. Από τη μια πλευρά μεταφέρουν τα αποτελέσματα της έρευνας στους αγρότες να τα αξιοποιήσουν, από την άλλη μπορούν να μεταφέρουν προβλήματα της παραγωγής προς τα ερευνητικά ιδρύματα για να οργανώσουν την έρευνά τους για τις ανάγκες της οικονομίας της χώρας. Ένα από τα προβλήματα της χώρας είναι η απόσταση που υπάρχει ανάμεσα στην έρευνα και τις ανάγκες της παραγωγής της χώρας. Αυτό είναι ένα γενικότερο θέμα που κύριο ρόλο έχει παίξει η αντίθεση των δήθεν δημοκρατικών φοιτητών (και καθηγητών) στην παρουσία ιδιωτικών εταιρειών στα Πανεπιστήμια. Στον τομέα της Γεωργίας ένα πρόβλημα είναι η έλλειψη επαφής ερευνητών - αγροτών. Τα Πανεπιστήμια και τα Ερευνητικά Κέντρα παράγουν νέα γνώση μέσω της έρευνας που δημοσιεύουν σε επιστημονικά περιοδικά. Με βάση τις δημοσιεύσεις κρίνονται για να προαχθούν σε ανώτερες βαθμίδες. Το χειρότερο είναι ότι η έρευνα κατευθύνεται σε θέματα που δίνουν δημοσιεύσεις που δεν είναι απαραίτητα και θέματα που ενδιαφέρουν άμεσα την ελληνική γεωργία. Ακόμα και τα ερευνητικά προγράμματα που προκηρύσσονται για χρηματοδότηση από το κράτος έχουν γενικά θέματα και όχι ειδικά για αντιμετώπιση άμεσων προβλημάτων. Οι γνώσεις αυτές μεταφέρονται στους φοιτητές που σε κάποιον μελλοντικό χρόνο θα μεταφερθούν στους αγρότες. Άμεσα όμως μπορούν να μεταφερθούν από το σύστημα γεωργικών εφαρμογών, που όταν δεν υπάρχει όπως στη χώρα μας, τα ερευνητικά αποτελέσματα χρησιμοποιούνται από αγρότες άλλων χωρών. Στις ΗΠΑ οι γεωργικές εφαρμογές είναι ενσωματωμένες στα Πανεπιστήμια. Χρηματοδοτούνται από τη γη που τους έχει δοθεί από το κράτος (τα λεγόμενα landgrant Universities) αλλά και από τους ίδιους τους αγρότες που δίνουν ένα μικρό ποσοστό της παραγωγής τους για να γίνεται η έρευνα και η διάδοση των γνώσεων. Έτσι προοδεύουν οι χώρες με συστηματική δουλειά και ανάπτυξη. Οι επιδοτήσεις εξυπηρετούν τους στόχους και δεν γίνονται αυτοσκοπός όπως τελικά έγινε σ’ εμάς.
Η έρευνα επομένως θα βοηθήσει στην εισαγωγή νέων καλλιεργειών ή επέκταση υπαρχόντων, στην ανάπτυξη των τεχνικών της καλλιέργειας, την επιλογή των κατάλληλων ποικιλιών και την ανάπτυξη νέων πιο προσαρμοσμένων στις ελληνικές συνθήκες, την κατάλληλη εμπορία και μεταφορές, κατάλληλα συστήματα άρδευσης και εκμηχάνισης για μείωση του κόστους παραγωγής, ανάπτυξη μεταποίησης και ό,τι άλλο χρειάζεται ένας ακμάζων αγροτικός τομέας.
Μια ανάλυση των δυνατοτήτων και μελέτη των μέσων επίτευξης παραγωγής για τις αγορές θα μπορούσε να αποτελέσει στόχο μιας Εθνικής Αγροτικής Πολιτικής, πάνω στην οποία θα προσαρμοστούν πολλές άλλες πολιτικές της χώρας, όπως η διαχείριση των υδάτων που είναι κρίσιμο στοιχείο για την ανάπτυξη παραγωγικής γεωργίας αλλά και η ανάπτυξη της μεταποίησης των αγροτικών προϊόντων. Ένα πρόβλημα που δημιουργείται είναι ότι ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν μπορεί να αναπτυχθεί και να εφαρμοστεί σε λίγα χρόνια. Η σημερινή λογική, κάθε νέα κυβέρνηση (και κάθε νέος υπουργός) να ακυρώνει ό,τι προγραμμάτισε ο προηγούμενος για να κάνει μια νέα αρχή που θα διαφημιστεί χωρίς να αξιολογηθεί, καθώς ποτέ δεν εφαρμόζεται γιατί αλλάζει ο υπουργός, δεν μπορεί να συμβάλλει στην αναμόρφωση του αγροτικού τομέα. Τι μας μένει; Να κλαίμε τη μοίρα μας; Ή να αποφασίσουμε να οργανωθούμε καλύτερα και να απαιτήσουμε από το πολιτικό σύστημα της χώρας μια στοιχειώδη συναίνεση στα βασικά μιας εθνικής αγροτικής πολιτικής που θα οδηγήσει τους αγρότες που θέλουν να δουλέψουν και να προοδεύσουν σε οικονομική ευρωστία και καλύτερη ζωή; Το σχήμα είναι: μελέτη των αγορών και παραγωγή για τις αγορές, μελέτη της εμπορίας, μεταφορών, καλλιεργητικών προτακτικών, μεταποίησης που θα οδηγήσει σε αναδιάρθρωση των καλλιεργειών για υψηλότερο εισόδημα.
Πριν λίγες μέρες ο πρωθυπουργός σε ομιλία του σε Συνέδριο για την 4η Βιομηχανική Επανάσταση προέτρεψε τις ελληνικές βιομηχανίες να μεγαλώσουν σε μέγεθος μέσω συγχωνεύσεων. Μήπως θα έπρεπε το ίδιο να πει και στις γεωργικές εκμεταλλεύσεις (που είναι επιχειρήσεις) να κάνουν το ίδιο; Να προτρέψει τους αγρότες (αλλά νομίζω και όλους τους Έλληνες) να συνεργαστούν για να αποκτήσουν μέγεθος που θα τους κάνει ανταγωνιστικούς στις αγορές του Κόσμου; Ένα θέμα που πρέπει να συζητήσουμε και να βρούμε λύσεις.
Μια αντίστοιχη δράση χρειάζεται για την κτηνοτροφία. Έχω χρόνια να ασχοληθώ με την κτηνοτροφία και δεν νιώθω ικανός να γράψω σχετικά. Θεωρώ όμως ότι η κτηνοτροφία έχει παρόμοια προβλήματα μεγέθους αλλά και προσαρμογής στις αγορές που απαιτούν τη χάραξη μιας Εθνικής Πολιτικής. Διαφορετικά οι προσπάθειες να εξάγουμε φέτα στην Κίνα μάλλον τους αγρότες άλλων χωρών θα βοηθήσει. Υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες παραγωγής ζωοτροφών ακόμα και υποκατάστασης σόγιας από άλλα ψυχανθή ή και παραγωγή σόγιας με επίσπορη καλλιέργεια, αλλά όλα χρειάζονται έρευνα και διάδοση των αποτελεσμάτων στους αγρότες που θα τα εφαρμόσουν.
Υπάρχουν πολλά υποδείγματα επιτυχημένων προτύπων που μπορούν να μελετηθούν και διαδοθούν για να συμβάλλουν στην ανάπτυξη παραγωγικής γεωργίας. Προϋπόθεση η συστηματική δουλειά απ’ όλους.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
