Για να πάρουμε μια εικόνα πώς εκτιμιούνται οι δείκτες αυτοί, θα δώσω περισσότερα στοιχεία όσο πιο συνοπτικά γίνεται. Για κάθε χώρα το δίκτυο υπολογίζει το αποτύπωμα με βάση τις εισαγωγές και εξαγωγές της χώρας. Στον παγκόσμιο χάρτη φαίνονται οι χώρες με το οικολογικό αποτύπωμά τους. Με κόκκινο είναι οι χώρες με αποτύπωμα πάνω από 150% όπου 100% εκφράζει τις δυνατότητες του πλανήτη. Η χώρα μας είναι κάπου στο 178% και είναι στο βαθύ κόκκινο. Δηλαδή ζούμε πολύ πάνω από τις δυνατότητες του Πλανήτη. Το έντονο πράσινο είναι κάτω του 50% και τα ανοιχτότερα χρώματα όπως το ροζ από 100-150% και το ανοιχτό πράσινο από 50-100%. Οι χώρες στο κόκκινο εκμεταλλεύονται τις χώρες με πράσινο για να φτάσουμε τη μέρα ισορροπίας κάπου τον Αύγουστο κάθε χρόνο που είναι προφανώς απαράδεκτο.
Έχει ενδιαφέρον ότι μια μεγάλη πράσινη περιοχή είναι στη Βραζιλία. Είναι το οικοσύστημα του Αμαζονίου που είναι ο μεγαλύτερος πνεύμονας της Γης. Το σύστημα αυτό πρέπει να διατηρηθεί αλλά οι πιέσεις των κατοίκων να μετατρέψουν το δάσος σε καλλιεργούμενες εκτάσεις είναι μεγάλη. Είναι προφανές ότι θα έπρεπε όλοι μας να μοιραστούμε το κόστος διατήρησης αλλά τέτοιες συμφωνίες είναι δύσκολες όταν ηγέτες μεγάλων χωρών προτιμούν να ενισχύουν τα στενά συμφέροντά τους αντί να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Ευτυχώς άλλες μεγάλες χώρες όπως η ΕΕ αλλά και η Κίνα αποφάσισαν να πρωτοστατήσουν στη λήψη των αναγκαίων μέτρων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πρωτοπόρος Παγκόσμια στη λήψη μέτρων για αποτροπή της κλιματικής αλλαγής αλλά και την προώθηση της προστασίας του περιβάλλοντος και της αειφορικής και βιώσιμης ανάπτυξης. Έχει ήδη θέσει στόχους για μείωση του αποτυπώματος άνθρακα αλλά και να επιτύχει μια οικονομία μηδενικού άνθρακα μέχρι το 2050. Αυτοί οι στόχοι δεσμεύουν όλους μας να συμβάλουμε στην επιτυχία τους. Θα πρέπει να αλλάξουμε τους τρόπους μας για να μειώσουμε τη σπατάλη, να αυξήσουμε την ανακύκλωση των αποβλήτων μας και οι αγρότες να ακολουθήσουν μεθόδους παραγωγής που να συντηρούν τον φυσικό πόρο έδαφος που η κοινωνία μας ανέθεσε να συντηρούμε, να μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας και φυσικών πόρων που δεν αφθονούν, όπως π.χ. το φωσφόρο, να περιορίσουμε τις εισροές, να αυξήσουμε την οργανική ουσία του εδάφους για να μειώσουμε το διοξείδιο του άνθρακα της ατμόσφαιρας, να αξιοποιήσουμε κάθε απόβλητο ή υπόλειμμα και γενικότερα να πάρουμε κάθε μέτρο που θα οδηγήσει σε μια αειφορική ή βιώσιμη γεωργία.
Για να πάρετε μια καλύτερη εικόνα, το οικολογικό αποτύπωμα εκτιμάται με βάση επί μέρους αποτυπώματα όπως:
Το αποτύπωμα εκτάσεων βοσκής (Grazinglandfootprint) που μετράει τη ζήτηση εκτάσεων για βοσκή για την εκτροφή ζώων για παραγωγή κρέατος, γαλακτοκομικών προϊόντων και προϊόντων από δέρμα και μαλλί.
Το αποτύπωμα των δασικών προϊόντων (Forestproductfootprint) που μετράει τη ζήτηση για εκτάσεις δασών για την παραγωγή ξυλείας, καυσίμου, χαρτοπολτού και τα προϊόντα ξυλείας.
Το αποτύπωμα των αλιευτικών πεδίων (Fishinggroundsfootprint) μετράει τη ζήτηση για θαλάσσια και εσωτερικά υδάτινα οικοσυστήματα που απαιτούνται για την ανανέωση των αλιευόμενων θαλασσινών και την υποστήριξη των υδατοκαλλιεργειών.
Το αποτύπωμα της καλλιεργούμενης έκτασης (Croplandfootprint) μετρά τη ζήτηση γης για παραγωγή τροφίμων και φυτικών ινών, ζωοτροφών για ζώα, καλλιέργειες ελαιολάδου και καουτσούκ.
Το αποτύπωμα της γης για υποδομές (Built-uplandfootprint) μετράει τη ζήτηση για βιολογικά παραγωγικές εκτάσεις που καλύπτονται από τις υποδομές που χρείζονται για τη διαβίωσή μας όπως των δρόμων, των κατοικιών και των βιομηχανικών δομών.
Το αποτύπωμα άνθρακα (Carbonfootprint ) μετρά τις εκπομπές άνθρακα από την καύση ορυκτών καυσίμων και την παραγωγή τσιμέντου. Αυτές οι εκπομπές μετατρέπονται σε δασικές εκτάσεις που απαιτούνται για την απορρόφηση των εκπομπών που δεν απορροφώνται από τους ωκεανούς. Το κάθε είδος δάσους απορροφά διαφορετικά ποσά διοξειδίου του άνθρακα ανάλογα με τον βαθμό ανθρώπινης διαχείρισης, τον τύπο και την ηλικία του. Στην εκτίμηση λαμβάνονται υπόψη οι εκπομπές δασικών πυρκαγιών και η δημιουργία και η απώλεια του εδάφους (με την οργανική ουσία που περιέχουν).
Ο συνδυασμός όλων των πιο πάνω αποτυπωμάτων οδηγεί στην εκτίμηση του οικολογικού αποτυπώματος. Σημειώνω ότι το οικολογικό αποτύπωμα της ΕΕ των 28 αυξήθηκε από 1,6 δισεκατομμύριο απαιτούμενα εκτάρια το 1961 σε 2,3 δισεκατομμύρια εκτάρια το 2016. Μια αύξηση πάνω από 40%, η οποία πρέπει να αναστραφεί.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
