Η χρήση της στον υπολογισμό των διαφόρων αποτυπωμάτων θεωρείται πιο ολοκληρωμένη, σε σχέση με τον υπολογισμό των αποτυπωμάτων χωρίς να ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις στο περιβάλλον από το σύνολο των δραστηριοτήτων για την παραγωγή ενός προϊόντος. Το αποτέλεσμα μιας μελέτης που βασίζεται στη μεθοδολογία της ΑΚΖ συμπεριλαμβάνει τις επιπτώσεις από όλα τα στάδια της παραγωγικής ζωής ενός προϊόντος, τη χρήση του προϊόντος, το τέλος ζωής του και εκφράζεται με σειρά δεικτών.
Αποτύπωμα άνθρακα (CF- ΑΑ) είναι το συνολικό ποσό του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) και άλλων αερίων του θερμοκηπίου (π.χ. μεθάνιο, οξείδια του αζώτου, κ.λπ.) που παράγονται σε όλη τη διάρκεια της εφοδιαστικής αλυσίδας για την παραγωγή ενός προϊόντος. Οι εκπομπές αυτές προκαλούνται από την παραγωγή των υλικών που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του προϊόντος (μηχανήματα, εφόδια, ενέργεια) λαμβάνοντας υπόψη όλες τις διαδικασίες, από την παραγωγή των πρώτων υλών, μέχρι το τέλος ζωής τους, όπως ανακύκλωση, τελική απόθεση κλπ.
Το αποτύπωμα άνθρακα εκτιμάται ποσοτικά ως το δυναμικό υπερθέρμανσης του πλανήτη από τα αέρια που παράγονται, για μια χρονική περίοδο, όπως ως π.χ. 100 χρόνια στην κλιματική αλλαγή. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC είναι η επιτροπή του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή) έχει ορίσει το δυναμικό θέρμανσης του πλανήτη για εκπομπές διαφορετικών αερίων του θερμοκηπίου για τα επόμενα 100 χρόνια ως ισοδύναμα ποσότητας διοξειδίου του άνθρακα όπως φαίνονται στον πίνακα:
Ουσία Ισοδυναμία με διοξείδιο του άνθρακα
διοξείδιο του άνθρακα 1
Μεθάνιο 25
Οξείδια του αζώτου 298
Δηλαδή μια ποσότητα μεθανίου είναι 25 φορές πιο επιβλαβής από το διοξείδιο του άνθρακα ενώ τα οξείδια του αζώτου 289. Η κάθε ουσία μετατρέπεται σε ισοδύναμη ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα και προστίθενται για να δώσουν ένα ενιαίο δείκτη που εκφράζει τη γενική επίδραση στο κλίμα από την παραγωγή του προϊόντος.
Το διοξείδιο του άνθρακα παράγεται άμεσα από την αναπνοή όλων των οργανισμών αλλά και από τις καύσεις πετρελαίου κλπ. Το μεθάνιο παράγεται κυρίως από τα στομάχια των μηρυκαστικών και την καλλιέργεια ρυζιού ενώ τα οξείδια του αζώτου από διάφορες πηγές (π.χ. μηχανές εσωτερικής καύσης) αλλά και από τη διαχείριση των αζωτούχων λιπασμάτων στη γεωργία. Η κτηνοτροφία θεωρείται ο μεγαλύτερος παράγων για την παραγωγή μεθανίου για αυτό πολλοί θεωρούν ότι η κατανάλωση κρέατος έχει πολλές αρνητικές επιπτώσεις όπως συμβολή στο φαινόμενο του θερμοκηπίου ενώ για να πραχθεί 1 κιλό κρέας χρειαζόμαστε 3,5 κιλά τροφής για το χοιρινό και 7 για τα μηρυκαστικά (αρνιά, μοσχάρια). Επομένως μείωση της κατανάλωσης θα έχει πολλαπλές θετικές επιπτώσεις.
Αποτύπωμα νερού
Αποτύπωμα νερού (WF ΑΝ) είναι στενά συνδεδεμένο με το συνολικό όγκο νερού που έχει χρησιμοποιηθεί, καταναλωθεί και/ή ρυπανθεί για την παραγωγή ενός προϊόντος. Εκφράζεται ως ο όγκος νερού που απαιτείται για να παραχθεί μια μονάδα προϊόντος (m3/t), ως ο όγκος νερού τον χρόνο (m3/yr) για μια καθορισμένη περιοχή (π.χ., χώρα, επαρχία, λεκάνη απορροής) και ως ο όγκος νερού που απαιτείται για να «αραιωθούν» οι ρύποι ώστε να φτάσουν στο επιτρεπτό ή επιθυμητό επίπεδο ρύπανσης.Το WF ενός προϊόντος είναι το αποτέλεσμα της ποσοτικοποίησης τριών υδατικών στοιχείων: του μπλε, πράσινου και γκρι νερού.
Μπλε υδατικό αποτύπωμα (m3/t): αφορά στην κατανάλωση νερού από επίγειες συγκεντρώσεις νερού (λίμνες, ποτάμια) και από υπόγειους υδροφορείς. Ουσιαστικά είναι το νερό που ποτίζουμε.
Πράσινο υδατικό αποτύπωμα(m3/t): αφορά στην κατανάλωση νερού της βροχής
Γκρι υδατικό αποτυπώμα (m3/t): αφορά στον όγκο νερού που απαιτείται για την αραίωση των ρυπαντών στο νερό, ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή ποιότητα νερού.
Τι σημαίνει αυτό; Από όλα τα χημικά που προσθέτουμε στο έδαφος ένα τμήμα απορροφάται από τα φυτά ή αδρανοποιείται στο έδαφος και ένα τμήμα εξατμίζεται. Ό,τι περισσεύει κάποια στιγμή είτε εκπλύνεται προς τα υπόγεια ύδατα είτε μεταφέρεται με το νερό που απορρέει στα επιφανειακά νερά. Και στις δύο περιπτώσεις προκαλεί ρύπανση (π.χ. νιτρορρύπανση). Για κάθε ρύπο υπάρχει ένα ανεκτό όριο. Π.χ. για τα νιτρικά που όλοι γνωρίζουμε υπάρχει ένα όριο 50 χιλιοστά του γραμμαρίου ανά λίτρο νερού. Το γκρι υδατικό αποτύπωμα εκφράζει την ποσότητα του νερού που πρέπει να προσθέσουμε για να εξασφαλίσουμε ότι η ρύπανση του νερού είναι κάτω από το επιτρεπτό όριο.
Οι δύο δείκτες μάς δίνουν σημαντικά στοιχεία για τις επιπτώσεις κάθε δράσης μας και φυσικά βάση σύγκρισης μεταξύ τους.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
