* Εισαγωγή στην καλλιέργεια και τις αμειψισπορές ενδιάμεσων καλλιεργειών φυτοκάλυψης και ενσωμάτωσής τους στο έδαφος. Η χρήση διπλών καλλιεργειών δηλαδή καλλιεργειών που αναπτύσσονται διαδοχικά και σπέρνονται σε διαδοχικές σειρές που αυξάνουν την παραγωγικότητα. Οι διπλές καλλιέργειες τον χρόνο που μπορούν να εφαρμοστούν στη χώρα μας μπορούν να δώσουν αύξηση της οργανικής ουσίας ακόμα και αν συγκομίσουμε και τις δύο καλλιέργειες όπως απέδειξαν πειράματα που έγιναν στο Π.Θ. Θα δώσω στοιχεία πιο κάτω.
* Δημιουργία λωρίδων με γρασίδι ή φρακτών μεταξύ των χωραφιών με θάμνους. Οι λωρίδες και οι φράκτες είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι σε επικλινή εδάφη καθώς δημιουργούν ζώνες ανάσχεσης της ροής του νερού που απορρέει και περιορίζουν ουσιαστικά τη διάβρωση του εδάφους. Επιπλέον εκεί βρίσκουν καταφύγιο ζωντανοί οργανισμοί που υπάρχουν στο φυσικό περιβάλλον και συμβάλλουν στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Μια ανάλογη δραστηριότητα είναι η αγρο-δασοπονία δηλαδή η διατήρηση δασικών φυτικών ειδών μαζί με τις καλλιέργειες που δίνουν ένα επιπλέον εισόδημα στους αγρότες ενώ συμβάλλουν στην αποθήκευση άνθρακα στο έδαφος.
* Βελτίωση της διαχείρισης της βόσκησης των λειμώνων με παράταση των περιόδων βόσκησης που αυξάνει την οργανική ουσία του εδάφους. Φυσικά η διαχείριση των αποβλήτων των ζώων αλλά και της διαβίωσής μας με διανομή τους στα χωράφια ως λίπασμα και εδαφοβελτιωτικό που αυξάνει την οργανική ουσία του εδάφους.
* Σημαντική είναι η προσπάθεια βελτίωσης της γονιμότητας εδαφών χαμηλής γονιμότητας όπως τα εδάφη των ξηρών και ημίξηρων περιοχών με αύξηση της οργανικής ουσίας τους.
Αυτά δείχνει η αφίσα της προώθησης του στόχου του 4 στα χίλια. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο στόχος της αύξησης της οργανικής ουσίας είναι κάτι που πρέπει να επιδιώξουν οι αγρότες μας όχι μόνο για να συμβάλλουν στην αποτροπή των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής αλλά και για να βελτιώσουν άμεσα τη γονιμότητα των εδαφών τους. Η χώρα μας έχει μακρά παράδοση καλλιέργειας των εδαφών με μεθόδους που καταστρέφουν την οργανική ουσία του εδάφους. Η απομάκρυνση ή/και η καύση των υπολειμμάτων καλλιεργειών που είναι ο κανόνας στη γεωργία μας στερεί το έδαφος από πολύτιμη οργανική ύλη. Σε συνδυασμό με τη συνεχή χρήση του αρότρου με τη βαθιά αναμόχλευση και αναστροφή τους εδάφους (που το αφήνει γυμνό μέχρι την επόμενη καλλιέργεια) μειώνει την οργανική ουσία καθώς με τον αερισμό που προκαλεί, ενισχύει τη δράση των μικροοργανισμών που την αποδομούν. Αν σε αυτό προσθέσουμε τη σχετικά μικρή κτηνοτροφία μας αλλά και την τάση να μη ρίχνουμε τις κοπριές στα χωράφια, τότε καταλαβαίνουμε γιατί η οργανική ουσία των χωραφιών μας είναι μόνο 1%. Ακόμα και χωράφια που εκχερσώθηκαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα και είχαν στη δεκαετία του 1930 οργανική ουσία 3-4%, σήμερα έχουν χαμηλή οργανική ουσία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πολλές δοξασίες που διατηρούνται στους αγρότες μας συμβάλλουν στο να διατηρούνται οι πρακτικές αυτές. Ορισμένες από αυτές δικαιολογημένες βραχυχρόνια αλλά σαφώς βλαπτικές για τη μακροχρόνια γονιμότητα και αειφορική διαχείριση των αγροκτημάτων μας. Ο Αγάπιος Λάνδος, ένα μοναχός τον 17ο αιώνα έγραψε ένα βιβλίο το ΓΕΩΠΟΝΙΚΟΝ στο οποίο περιέγραφε (μαζί με πολλά άλλα και ενδιαφέροντα) με πόση επιμέλεια ένας αγρότης πρέπει να καίει τα υπολείμματα και να οργώνει. Σήμερα όμως η επιστήμη έχει αλλάξει πολλές από αυτές τις δοξασίες. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η οργανική ουσία του εδάφους είναι ένας βασικός παράγοντας της γονιμότητας του εδάφους, βελτιώνει τη δομή του, δημιουργεί σταθερά συσσωματώματα που περιορίζουν τη διάβρωση και τη συμπίεση του εδάφους ενώ , καθώς αποδομείται σταδιακά, προσφέρει θρεπτικά στοιχεία και κυρίως άζωτο στα φυτά μας. Γνωρίζουμε ότι η καύση εκτός από τη μείωση της οργανικής ουσίας καταστρέφει σπόρους ζιζανίων και παράσιτα. Σήμερα όμως με τη χρήση αμειψισπορών μπορούμε να μειώσουμε τα ζιζάνια ενώ ένα πλούσιο οπλοστάσιο φυτοφαρμάκων μάς λύνει τα προβλήματα ασθενειών όταν παρουσιαστούν. Βραχυχρόνια επίσης η διατήρηση των φυτικών υπολειμμάτων στην επιφάνεια του χωραφιού δυσκολεύει την καλλιέργεια ενώ στην πρώτη χρονιά μπορεί να μειώσει τις αποδόσεις μετά όμως από τη δεύτερη η κατάσταση βελτιώνεται, το έδαφος γίνεται πιο εύθρυπτο και κατεργάζεται καλύτερα, στραγγίζει καλύτερα και δίνει μεγαλύτερες αποδόσεις με χαμηλότερο κόστος. Αυτά πρέπει να αποδεχτούν οι αγρότες μας και να τα εφαρμόσουν για να βοηθήσουν την κοινωνία και τους εαυτούς τους.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
