Αυτό είναι ένα γενικότερο θέμα που χρειάζεται επενδύσεις σε μονάδες μετατροπής κ.λπ. Είναι ευχάριστο ότι δύο Δήμοι της περιοχής μας αποφάσισαν να δημιουργήσουν υποδομές για αξιοποίηση βιομάζας με μεθανική ζύμωση και καύση. Η αξιοποίηση ενός υλικού που σήμερα μένει αχρησιμοποίητο είναι θετική καθώς θα δημιουργήσει καινούργιο εισόδημα και θέσεις εργασίας.
Ένα ερώτημα που αξίζει να τεθεί είναι γιατί οι αγρότες δεν αξιοποιούν οι ίδιοι τη βιομάζα που παράγουν για να καλύψουν ανάγκες τους σε θέρμανση αλλά και να υποκαταστήσουν τη χρήση ορυκτών καυσίμων στις δουλειές τους. Ένας οπωρώνας ή αμπελώνας παράγει κάθε χρόνο περίπου 500 κιλά ξηρής βιομάζας σε μορφή κλαδεμάτων. Δηλαδή ένα αγρόκτημα 10 στρεμμάτων παράγει 5 τόνους βιομάζα με ενεργειακή περιεκτικότητα, αν καεί, περίπου 1.500 κιλών πετρελαίου (1.875 λίτρα). Τι γίνεται σήμερα αυτή η βιομάζα; Καίγεται και παράγει αέρια του θερμοκηπίου. Από λίγους αγρότες θρυμματίζεται και ενσωματώνεται στο έδαφος, ενώ θα μπορούσε να καλύψει το κόστος θέρμανσης ενός αγροτόσπιτου. Σχεδόν 2.000 € οικονομία δεν είναι ποσό ευκαταφρόνητο σήμερα. Βέβαια χρειάζεται κάποια δουλειά για να συγκομιστεί και θρυμματιστεί αλλά δεν πιστεύω ότι οι αγρότες μας δεν έχουν χρόνο να διαθέσουν. Αρκετές ποσότητες βιομάζας παράγονται και από τις μεγάλες καλλιέργειες. Περίπου 250-300 κιλά ξηρής βιομάζας το στρέμμα από το βαμβάκι, 200 κιλά από το σιτάρι (εδώ υπάρχει εναλλακτική χρήση από την κτηνοτροφία) και περίπου 1.000 κιλά από το καλαμπόκι. Πώς μπορεί να γίνει η συγκομιδή; Στις μεγάλες καλλιέργειες με δεματοποίηση και χρήση θρυμματιστή. Υπάρχουν μηχανήματα που μπορούν να συγκομίζουν και θρυμματίζουν άμεσα τα κλαδέματα (όπως αυτό της KUHN που φαίνεται στην εικόνα) είτε με συγκέντρωση στην άκρη του χωραφιού και χρήση ενός θρυμματιστή για τον τεμαχισμό.
Ένα ερώτημα που πρέπει να τεθεί είναι ποια η επίπτωση της αφαίρεσης των φυτικών υπολειμμάτων από το χωράφι. Όπως έχω αναφέρει και παλαιότερα, η διατήρηση του εδάφους γυμνού στη διάρκεια του χειμώνα ή ακόμα και του καλοκαιριού με βροχές προκαλεί το φαινόμενο της διάβρωσης, δηλαδή της απώλειας του εδάφους από την απορροή του νερού σε χωράφια ακόμα και με μικρές κλίσεις. Η απάντηση εδώ είναι η χρήση καλλιεργειών φυτοκάλυψης στις οποίες έχω αναφερθεί. Αυτές εφόσον περιλαμβάνουν και ψυχανθή προστατεύουν το έδαφος, το εμπλουτίζουν με άζωτο και οργανική ουσία και μπορούν να δώσουν ένα συμπληρωματικό εισόδημα στον αγρότη.
Μια άλλη ιδέα που μπορούν να αξιοποιήσουν οι αγρότες είναι να παράγουν οι ίδιοι τα καύσιμα για τα τρακτέρ τους. Σκεφτείτε ότι μια καλλιέργεια ηλίανθου μπορεί να δώσει 300 κιλά σπόρου το στρέμμα ενώ η ελαιοκράμβη 200. Οι σπόροι περιέχουν 40% λάδι που μπορεί με ψυχρή συμπίεση να εξαχθεί περίπου το 35%, δηλαδή να πάρουμε περίπου 100 κιλά λάδι το στρέμμα ηλιέλαιο και 70 κιλά κραμβέλαιο. Αυτό θέλει προφανώς καθάρισμα για να χρησιμοποιηθεί σε μηχανές ντήζελ σε μίγμα με πετρέλαιο μέχρι 20%. Αν σκεφτείτε ότι το πετρέλαιο κίνησης κοστίζει πάνω από 1,3€/λίτρο ή 1,625 €/κιλό τότε ο ηλίανθος δίνει εισόδημα 162 € από το λάδι συν 170 κιλά ζωοτροφή με υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες που δίνει ένα καλό εισόδημα. Μηχανήματα ψυχρής συμπίεσης είναι σχετικά φτηνά. Στο Εργαστήριο Γεωργικής Μηχανολογίας του ΠΘ αγοράσαμε ένα τέτοιο μηχάνημα με 1.500 € και απόδοση 6 λίτρα λαδιού την ώρα. Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα το λάδι που βγαίνει θέλει καθάρισμα που μπορεί να γίνει με διαφόρους φυσικούς τρόπους, όπως να αφεθεί για να κατακαθίσουν τα στερεά, φιλτράρισμα κ.λπ. Επίσης οι σημερινοί κινητήρες δεν μπορούν να λειτουργήσουν με φυτικό λάδι. Μπορούν όμως να λειτουργήσουν με μίγματα με πετρέλαιο ντήζελ μέχρι 20% χωρίς προβλήματα. Σε μελέτη που κάναμε δείξαμε ότι με τη χρήση του 15% των χωραφιών ενός αγροκτήματος θα μπορούσαν να καλυφτούν πλήρως οι ανάγκες ενός αγροκτήματος αν είχαμε τρακτέρ και μηχανές ποτίσματος που λειτουργούσαν με φυτικά λάδια.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλα αυτά θέλουν οργάνωση και δουλειά κάτι που δεν γίνεται από το καφενείο. Αλλά μπορεί να δώσει σημαντικό συμπληρωματικό εισόδημα στον αγρότη και να τον βοηθήσει να επιβιώσει. Υπάρχουν και προγράμματα από το ΕΣΠΑ που θα μπορούσαν οι αγρότες και οι οργανώσεις τους (συνεταιρισμοί, ομάδες παραγωγών) να βρουν χρηματοδότηση (τα προγράμματα του μέτρου 16 μπορούν να χρησιμοποιηθούν) και επιδότηση.
Γράφει ο Φ. Γέμτος*
* Ο Φ. Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
