Η καλλιέργεια του βαμβακιού βρίσκεται σε εξέλιξη και οι βαμβακοπαραγωγοί τα τελευταία χρόνια, και όχι μόνο, έρχονται αντιμέτωποι με τον εντομολογικό εχθρό του πράσινου σκουληκιού. Στο παρακάτω άρθρο θα γίνει αναφορά σε αυτόν τον επικίνδυνο, όπως έχει εξελιχθεί, για την καλλιέργεια του βαμβακιού αλλά και για άλλες καλλιέργειες, εντομολογικό εχθρό.
Πράσινο σκουλήκι ( Ηelicoverpa armigera ) ( Lepidoptera, Noctuidae )
Αποτελεί κοσμοπολίτικο είδος. Στην ουσία χωρίζεται σε 2 υποείδη : Το Helicoverpa armigera armigera ( Αφρική, Ασία, Ευρώπη ) και το Helicoverpa armigera conferta που το συναντάμε στην περιοχή του Ειρηνικού.
Περιγραφή
Τα τέλεια έχουν άνοιγμα πτερύγων 3,5 - 4 cm. Το αρσενικό είναι γριζοπράσινο και το θηλυκό καφέ - πορτοκαλί. Το πρώτο ζεύγος πτερύγων έχει στην εξωτερική πλευρά μια γραμμή από 7 - 8 μικρά μαύρα στίγματα. Προς την εξωτερική πλευρά υπάρχει μια εγκάρσια ζώνη καφέ χρώματος. Οι προνύμφες του εντόμου είναι κιτρινωπές ή πρασινωπές. Το σώμα τους είναι γραμμωτό κατά μήκος με ανοιχτόχρωμες γραμμές. Υπάρχει μια άσπρη γραμμή πλευρικώς στην κοιλιά που υπογραμμίζεται στο κάτω μέρος της από μια ποιο σκούρα ζώνη.
Βιολογία
Στην Ελλάδα έχει 2 - 4 γενιές το έτος. Διαχειμάζει ως νύμφη σε κελλί στο έδαφος. Τα τέλεια είναι νυχτόβια. Αποτελεί είδος μεταναστευτικό. Τα θηλυκά γεννούν μέχρι 4000 αυγά που αποτίθενται στους στύλους του σπάδικα ή στην επιφάνεια των φύλλων, αν αυτοί δεν έχουν εμφανισθεί. Οι νεαρές προνύμφες μετακινούνται προς το σπάδικα, από το σημείο της εξόδου των στύλων στο εσωτερικό του σπαδικα, όπου καταναλώνουν νεοσχηματισμένους σπόρους. Η προνυμφική ανάπτυξη διαρκεί 20,2 ημέρες ( 20 βαθμούς Κελσίου ) και η νυμφική σε 33 ημέρες στην ίδια θερμοκρασία ( αποτελέσματα εργαστηρίου με εκτροφή σε τεχνητό υπόστρωμα ). Το είδος εισέρχεται σε νυμφική διάπαυση στα μέσα Σεπτεμβρίου. Στις αρχές Οκτωβρίου, πάνω από το 80% των νυμφών εισέρχεται σε διάπαυση ( Είναι κάτι παρόμοιο με την χειμερία νάρκη κάποιων θηλαστικών, μια κατάσταση εποχικής αδράνειας στην οποία υπάρχει χαμηλή μεταβολική δραστηριότητα ).
Η διάρκεια της διάπαυσης κυμαίνεται από 30 μέχρι 200 ημέρες. Πιστεύεται ότι η φωτοπερίοδος ( ημέρα δηλαδή μικρής διάρκειας είναι ο παράγοντας, όπως η θερμοκρασία κια διατροφή που παίζουν σημαντικό ρόλο στην είσοδο του εντόμου σε διάπαυση ). Η νύμφωση γίνεται στο έδαφος. Στην Ελλάδα, η πρώτη εμφάνιση των τέλειων γίνεται κατά τον μήνα Μάϊο, τα δε τελευταία τέλεια συλλαμβάνονται κατά τον Οκτώβριο. Σε αυτό το διάστημα φαίνεται να συμπληρώνονται 3 - 4 γενεές. Στην χώρα μας, με πολλά πρόσφατα παραδείγματα προηγούμενων ετών, εμφανίζονται πληθυσμιακές εξάρσεις ορισμένα έτη και τότε οι ζημιές μπορεί να είναι πολύ σοβαρές.
Ζημιές
Στο βαμβάκι προσβάλει τα άνθη, τις μικρές κάψες και οφθαλμούς. Στην Ελλάδα η προσβολή είναι έντονη κατά το 2ο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου και τον Αύγουστο και ευνοείται από την ύπαρξη στην περιοχή άλλων φυτών ξενιστών όπως του αραβόσιτου, τομάτας κλπ. Ως μεταναστευτικό είδος που αναφέρθηκε και παραπάνω, προκαλεί καταστροφές πολλές φορές έντονες και απότομες. Η πρώτη γενιά προσβάλλει τα μέσα Ιουνίου τα χτένια και τα άνθη. Οι ζημιές αυτή την περίοδο δεν είναι πολύ σοβαρές γιατί το φυτό μπορεί και αναπληρώνει τα ζημιούμενα μέρη του. Η τρίτη γενιά εμφανίζεται τα τέλη Αυγούστου - Σεπτέμβριο και ζημιώνονται κυρίως οι όψιμες καλλιέργειες. Οι μικρές προνύμφες τρέφονται σε τρυφερά φύλλα, μέχρι να βρούν το χτένι ή το άνθος. Στα χτένια τρώγεται το εσωτερικό τους και τα άνθη πέφτουν. Στα καρύδια τρέφονται από το εσωτερικό τους ανοίγοντας τρύπα και αφήνοντας την κοιλιά τους έξω όπου με αυτόν το τρόπο αφήνουν τα περιττώματά τους. Συνήθως προσβάλλονται πολλά καρύδια από μιά προνύμφη. Τα μικρά καρύδια πέφτουν, τα μεγαλύτερα σαπίζουν από μικροβιακές προσβολές.Εργαστηριακά έχει βρεθεί, ότι μιά προνύμφη μπορεί να προσβάλλει μέχρι 13 χτένια. Η παραγωγή ενός φυτού μπορεί να καταστραφεί από 7 - 8 προνύμφες. Σημαντικές ζημιές στην παραγωγή προκαλούνται αν βρεθούν 8 - 10 προνύμφες ανά 100 φυτά. Οι συνθήκες που ευνοούν το έντομο ή προσβολή του είναι ήπιος και χωρίς πολλές βροχές χειμώνας, σημαντική μετανάστευση, ύπαρξη άλλων φυτών- ξενιστών στην περιοχή, δροσερό καλοκαίρι, άσκοποι ψεκασμοί με αποτέλεσμα την καταστροφή των ωφελίμων εντόμων.
Καταπολέμηση
Η παρακολούθηση του πληθυσμού του εντόμου με παγίδες φερομόνης στο χωράφι για έλεγχο της εμφάνισης των ενηλίκων από τα τέλη Μαϊου έως τις αρχές του Ιουνίου σε συνδυασμό με επιτόπιους ελέγχους στο χωράφι ανά 2 - 3 ημέρες. Επιλέγονται στον αγρό διαγώνια, 100 συνεχόμενα φυτά και ελέγχονται για τυχόν συμπτώματα. Σε φυτείες μικρότερες των 10 στρεμμάτων πραγματοποιείται έλεγχος σε τουλάχιστον 5 σημεία ενω σε φυτείες μεγαλύτερες των 50 στρεμμάτων έλεγχος σε 20 τουλάχιστον σημεία. Η επέμβαση με εντομοκτόνα να γίνεται αν βρεθούν 6 - 8 προνύμφες/ 100 φυτά πριν εμφανισθούν τα καρύδια και 5 όταν έχουν εμφανισθεί. H προσωπική μου άποψη για την χρήση εντομοκτόνων φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων, με βάση τα φαινόμενα ανθεκτικότητας που έχουν παρατηρηθεί, αποτελείται από το να γίνεται πρώτα χρήση, καθώς έχει δοκιμασθεί με επιτυχία, σκεύασμα του Bacillus thuringiensis ( επέμβαση 6 - 8 ημέρες μετά την έναρξη των συλλήψεων στις φερομονικές παγίδες και ανάλογα με την πορεία εναπόθεσης των αυγών μπορεί να χρειασθεί επανάληψη του ψεκασμού σε 8 - 10 ημέρες ), και αν δεν δούμε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, χρήση σκευασμάτων με δρασική ουσία spinosad και στο τέλος η επιλογή χρήσης σκευασμάτων με δραστική ουσία από την λίστα εγκεκριμένων δραστικών ουσίων για την καταπολέμηση του πράσινου σκουληκιού για την καλλιέργεια του βαμβακιού σύμφωνα με την ιστοσελίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.http://wwww.minagric.gr/syspest/SYSPEST_ENEMY_dron.aspx. Η προτίμηση μου για αρχική χρήση του Bacillus thuringiensis έγκειται στο γεγονός ότι Bacillus thuringiensis έχει εκλεκτική δράση, προστατεύει τα ωφέλιμα έντομα και συγχρόνως είναι πιο φιλικό στο περιβάλλον από τα χημικά εντομοκτόνα.
Το πράσινο σκουλήκι έχει επίσης πολλούς φυσικούς εχθρούς. Ανάμεσα σε αυτούς είναι οι παρασιτικές σφήκες Hyposoter didymator που αποθέτει τα αυγά της και αναπτύσσεται στο σώμα των προνυμφών του εχθρού και τα είδη Trichogramma spp.( στην Ισπανία υπήρξε σοβαρή δραστηριότητα του Trichogramma cordobensis ) που αποθέτουν τα αυγά τους στα αυγά του εχθρού τα οποία γίνονται καφέ - μαύρα καθώς αναπτύσσεται και νυμφώνεται η προνύμφη του ωφέλιμου στο εσωτερικό τους. Εχθροί του πάσινου σκουληκιού αποτελούν και αρκετά αρπακτικά έντομα όπως τα Coccinela sempempunctata, Orius spp., Geocoris spp., Nabis spp., που τρέφονται με τα αυγά και τα Chrysoperla carnea, Mantis religiosa, Podisus spp., που τρέφονται με τις προνύμφες τους. Τα πράσινα σκουλήκια έλκονται από χοντροστέλεχα και εύχυμα φυτά και γι ' αυτό πρέπει να αποφεύγονται οι υπερβολές στην αζωτούχο λίπανση και στην άρδευση.
Επίσης, στα συνιστώμενα μέτρα αντιμετώπισης - καταπολέμησης περιλαμβάνονται τα κάτωθι :
Κατεργασία του εδάφους από τον βαμβακοπαραγωγό νωρίς τον χειμώνα και πριν η θερμοκρασία πέσει σε χαμηλά επίπεδα, όλων των βαμβακοκαλλιεργειών της περιοχής στις οποίες τον προηγούμενο χρόνο παρατηρήθηκε προσβολή, καθώς δυσχεραίνει την επιβίωση των νυμφών που διαχειμάζουν σε αυτές. Αυτές οι χειμωνιάτικες καλλιεργητικές εργασίες, καθώς και οι ανοιξιάτικες, καταστρέφουν πολλές στοές νύμφωσης του εντόμου στο έδαφος και μπορεί να επιτύχουν υψηλά ποσοστά θανάτωσής του. Πρώϊμες ποικιλίες, πρώϊμη σπορά και γενικά διαχείριση της καλλιέργειας για πρώϊμη συγκομιδή ώστε να περιορίζεται η προσβολή από τις τελευταίες γενιές του εντόμου. Αποφυγή γειτνίασης της βαμβακοκαλλιέργειας ή αμειψισποράς με καλλιέργειες φυτών ξενιστών του πράσινου σκουληκιού.
