Η χορτομάζα μετά την κοπή και τον τεμαχισμό οδηγείται στο όχημα μεταφοράς με ένα ρεύμα αέρα και μεταφέρεται στο σιρό. Τα οχήματα μεταφοράς είναι συνήθως ανατρεπόμενα για να κάνουν εύκολη τη δουλειά. Στους σιρούς πύργους το υλικό τροφοδοτείται στην κορυφή του πύργου από ένα ανυψωτή με αέρα. Στους επιφανειακούς σιρούς ένας φορτωτής βοηθά στην ομαλή κατανομή του χόρτου κατά πλάτος του σιρού και ταυτόχρονα το συμπιέζει. Στους σιρούς το χόρτο αφήνεται για να γίνει η ζύμωση. Το υλικό είναι έτοιμο μετά από λίγες εβδομάδες για τροφοδοσία των ζώων. Στους επιφανειακούς σιρούς επάνω στο πλαστικό συνήθως τοποθετούνται παλιά λάστιχα. Αυτό βοηθά να κρατιέται το πλαστικό και να μη φεύγει με τον αέρα αλλά και σε περίπτωση που για κάποιο λόγο τρυπήσει (πχ πουλιά) το λάστιχο περιορίζει σημαντικά την είσοδο του αέρα.
Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί εναλλακτικές λύσεις ενσίρωσης. Η μια είναι η ενσίρωση σε πλαστικές σακούλες με μορφή λουκάνικου. Το χόρτο τροφοδοτείται από το όχημα μεταφοράς σε μια μηχανή που «γεμίζει το λουκάνικο». Το σύστημα δουλεύει ικανοποιητικά και έχει το πλεονέκτημα ότι δεν χρειάζεται ειδικές ακριβές εγκαταστάσεις καθώς ο πλαστικός σωλήνας αφήνεται στο έδαφος με μια απλή ισοπέδωση. Επί πλέον μπορεί να προσαρμόζεται στις διαθέσιμες ποσότητες χόρτου κάθε χρονιά χωρίς νέες επενδύσεις. Τα ζώα μπορούν να πάρουν κατ’ ευθείαν το ενσίρωμα από το «λουκάνικο» που μπορεί να σχιστεί το πλαστικό για να αποκαλυφτεί το περιεχόμενο. Φυσικά το σύστημα αυτό έχει το κόστος το πλαστικού κάθε χρόνο που είναι μια επιβάρυνση. Θυμάμαι ότι ένα τέτοιο σύστημα είχε δοκιμαστεί σε μια αγελαδοτροφική μονάδα στα Φάρσαλα πριν από χρόνια. Το είχε προωθήσει ένα Αμερικανός που διέμενε στο Πήλιο. Είχε αρχικά επιτυχία αλλά δεν παρακολούθησα τι έγινε στη συνέχεια. Μάλιστα είχαμε προτείνει τη χρήση του συστήματος για κομποστοποίηση των ζυμώσιμων υλικών των σκουπιδιών της πόλης μετά από διαχωρισμό στην πηγή αλλά ενώ ο τότε Δήμαρχος είχε συμφωνήσει η υπηρεσία καθαριότητας είχε αντίθετη γνώμη για τη δυνατότατα διαχωρισμού των υλικών στην πηγή.
Η μέθοδος που φαίνεται να δίνει καλά αποτελέσματα είναι η ενσίρωση σε μεγάλα κυλινδρικά δέματα. Το χόρτο μετά από προξήρανση συσκευάζεται σε μεγάλα κυλινδρικά δέματα και αμέσως μετά τυλίγεται με πλαστικές λωρίδες αρκετά σφικτά για να επιτύχει τις αναερόβιες συνθήκες για τη γαλακτική ζύμωση. Τη μέθοδο είχαμε δοκιμάσει με επιτυχία στο ΤΕΙ της Λάρισας στην αρχή της δεκαετίας του 1990 και είχαμε προμηθευτεί και σχετικό εξοπλισμό. Σήμερα βλέπω να έχει αρχίσει η εκτεταμένη εφαρμογή της. Έχει και αυτή η μέθοδος σημαντικά πλεονεκτήματα όπως ευελιξία στη ποσότητα που χόρτου που θα ενσιρωθεί. Μπορούμε να συνδυάσουμε ενσίρωση των πρώτων κοπών (και του τελευταίου) της μηδικής που λόγω καιρικών συνθηκών είναι δύσκολη η ξήρανση αλλά και με υψηλή πιθανότητα βροχών που καταστρέφει την ποιότητα του χόρτου και φυσική ξήρανση αργότερα με τον ίδιο μηχανικό εξοπλισμό που μειώνει το κόστος χρήσης των μηχανημάτων.
Η ποιότητα του ενσιρώματος είναι αντίστοιχη με την αρχική ποιότητα του χόρτου. Είναι λανθασμένη η αντίληψη κάποιων παραγωγών ότι το ενσίρωμα βελτιώνει την ποιότητα και επομένως μπορούμε να ενσιρώσουμε και χόρτο κακής ποιότητας. Το κλειδί στην καλή ποιότητα του ενσιρώματος είναι η γρήγορη επίτευξη της μείωσης του pH που καταστρέφει τους μικροοργανισμούς. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα ανάλογα με την αρχική υγρασία της χορτομάζας στοχεύουμε σε αρχική πτώση του pH στο 3-3,5 για χόρτο με υγρασία 80% (20% ξηρά ουσία) ενώ ξηρότερο χόρτο συντηρείται ικανοποιητικά και με υψηλότερο pH. Από αρκετά παλιά έγινε προσπάθεια να επιτύχουμε το στόχο με χρήση πρόσθετων. Μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποίησαν οξέα. Αρχικά θειικό οξύ που ήταν επικίνδυνο στη χρήση του από τους αγρότες, αργότερα διάφορα οργανικά οξέα και φορμαλδεΰδη με πολύ καλά αποτελέσματα. Το κύριο πρόβλημα ήταν η κατανομή των πρόσθετων ομοιόμορφα σε όλη τη μάζα του χόρτου. Σήμερα υπάρχουν διάφορα πρόσθετα που διανέμονται στη χορτομάζα με έγχυση στο σωλήνα μεταφοράς του χόρτου με ρεύμα αέρα. Μια μικρή στένωση στο σωλήνα δημιουργεί υποπίεση που προκαλεί άντληση του πρόσθετου από ένα δοχείο συνδεδεμένο με ένα σωλήνα. Αυτό εξασφαλίζει καλή διανομή.
Γράφει ο Φάνης Γέμτος*
* Ο Φάνης Γέμτος είναι γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
